سونىمەن، اپىل-عۇپىل جاريالانىپ، ۇدەرىسى اپىل-تاپىل ءجۇرىپ جاتقان ءماجىلىس سايلاۋىنىڭ مارەگە جەتۋىنە ءبىر كۇنسىز اپتا قالدى. الايدا، ءبىر جىلعا جەتەرلىك وقيعا اۋقىمى وتكەنىن دە اڭداماي وتىرا المايمىز. وپپوزيتسيالىق پارتيانىڭ وكىمەتتىك اليانسقا كىرگەنىن دە، وپپوزيتسياداعى ازاماتتاردىڭ ساياسي الاڭدارىن الماستىرا سالعانىن دا كوز كوردى. قىزىعى، كەيبىر پارتيانىڭ اتالمىش ناۋقان بارىسىندا باعدارىن ەكى رەت وزگەرتىپ، باسشىسىن ەكى رەت اۋىستىرعانى بولدى. ايتەۋىر، ساياسي ستسەناري اۆتورلارىنىڭ بۇيرىعىمەن شەتكە شىققان ساياسي ۇيرەكتەردى بىتىرلاتىپ اتۋ ءوز جەمىسىن پىسكەن الماداي بەرۋدە. بۇل سايلاۋالدى ناۋقانىنىڭ ساياسي الاڭدى سىپىرۋ تەحنولوگياسىنىڭ ناتيجەسى ەكەنى ءمالىم.

بۇل جولى اڭگىمەنىڭ بارىسىن «رۋحانياتقا» بۇرعان بارىنشا قىزىقتى. باسىندا ار جاق، بەر جاقپەن اقىلداسىپ، سالماعىن ارتتىرۋدى كوزدەگەن بۇل پارتيانىڭ جاڭا باسشىلىعى ۇلتشىل اۋىر سالماقتى مۇحتار شاحاندى رۋحاني باسشىلىققا تارتقاندا، حالىق تا اڭ-تاڭ، سۋداعى بالىق تا اڭ-تاڭ بولعانى راس. سەبەبى، وكىمەتتى وكىرتە سىناپ، قارسىلاسىپ جۇرگەن مش (بۇلايشا اتاۋ مۇقاڭنىڭ ءسوز تىركەستەرىنەن باس ارىپتەر تىزبەگىن جاساعىش ادەتىنشە بەرىلىپ وتىر) قالايشا بيلىكتىڭ اۋلاسىنان شىققان «رۋحانياتقا» كۇمپ بەردى دەگەن ساۋال ساۋلاپ قويا بەرگەن ەدى. الايدا، اۋلانىڭ سىرتىندا ءجۇرىپ قوجايىندى سىباعاننان ەشتەڭە بىتپەيتىنىن سەزگەن مش دا، ونىڭ ەلەكتوراتى دا بۇل قادامدى قوستاعانى راس.

سونىمەن، اپىل-عۇپىل جاريالانىپ، ۇدەرىسى اپىل-تاپىل ءجۇرىپ جاتقان ءماجىلىس سايلاۋىنىڭ مارەگە جەتۋىنە ءبىر كۇنسىز اپتا قالدى. الايدا، ءبىر جىلعا جەتەرلىك وقيعا اۋقىمى وتكەنىن دە اڭداماي وتىرا المايمىز. وپپوزيتسيالىق پارتيانىڭ وكىمەتتىك اليانسقا كىرگەنىن دە، وپپوزيتسياداعى ازاماتتاردىڭ ساياسي الاڭدارىن الماستىرا سالعانىن دا كوز كوردى. قىزىعى، كەيبىر پارتيانىڭ اتالمىش ناۋقان بارىسىندا باعدارىن ەكى رەت وزگەرتىپ، باسشىسىن ەكى رەت اۋىستىرعانى بولدى. ايتەۋىر، ساياسي ستسەناري اۆتورلارىنىڭ بۇيرىعىمەن شەتكە شىققان ساياسي ۇيرەكتەردى بىتىرلاتىپ اتۋ ءوز جەمىسىن پىسكەن الماداي بەرۋدە. بۇل سايلاۋالدى ناۋقانىنىڭ ساياسي الاڭدى سىپىرۋ تەحنولوگياسىنىڭ ناتيجەسى ەكەنى ءمالىم.

بۇل جولى اڭگىمەنىڭ بارىسىن «رۋحانياتقا» بۇرعان بارىنشا قىزىقتى. باسىندا ار جاق، بەر جاقپەن اقىلداسىپ، سالماعىن ارتتىرۋدى كوزدەگەن بۇل پارتيانىڭ جاڭا باسشىلىعى ۇلتشىل اۋىر سالماقتى مۇحتار شاحاندى رۋحاني باسشىلىققا تارتقاندا، حالىق تا اڭ-تاڭ، سۋداعى بالىق تا اڭ-تاڭ بولعانى راس. سەبەبى، وكىمەتتى وكىرتە سىناپ، قارسىلاسىپ جۇرگەن مش (بۇلايشا اتاۋ مۇقاڭنىڭ ءسوز تىركەستەرىنەن باس ارىپتەر تىزبەگىن جاساعىش ادەتىنشە بەرىلىپ وتىر) قالايشا بيلىكتىڭ اۋلاسىنان شىققان «رۋحانياتقا» كۇمپ بەردى دەگەن ساۋال ساۋلاپ قويا بەرگەن ەدى. الايدا، اۋلانىڭ سىرتىندا ءجۇرىپ قوجايىندى سىباعاننان ەشتەڭە بىتپەيتىنىن سەزگەن مش دا، ونىڭ ەلەكتوراتى دا بۇل قادامدى قوستاعانى راس.

باسىندا اپپاراتپەن (بۇل ساياسي ستسەناريدى بەلگىلەۋشى رەسمي توپ) كەلىسكەن «رۋحشىلدار» وزەن وقيعاسىنا كەلگەندە اياقتارىن شالىس باستى. بۇل وقيعا جاندارىن تولقىتقان ۇلتشىلدار بار نازار مەن ساياسي شارانى وسىعان بەتتەتۋگە ءماجبۇر ەدى. ىشكى تولقىنىستارعا شىداماعان پارتيا حالىقشىلدىق قاسيەتىن تانىتقىسى كەلىپ-اق باعىپ، وقيعاعا وكىمەتتى كىنالاۋمەن بولدى. بۇل شىنايى تاريح ءۇشىن قاجەتتىلىك بولعانمەن، ساياسات ءۇشىن اجەتكە جاراي قويمايتىن باستاما بولاتىن. جاعدايدىڭ ۋشىعا باستاعانىن سەزگەن اپپارات كوپىر ۇستىندە ات اۋىستىرۋعا بولاتىنىن دالەلدەۋگە كىرىسىپ كەتتى: جالماجان بۇرىنعى پارتيا ليدەرى اج (جاعانوۆا) اپامىزدى ىسكە قايتا قوستى. ول جاڭا باسشىلىقتى الاياق دەپ كىنالاپ، ارەكەتتەرىن زاڭسىز دەپ باس پروكۋراتۋراعا شاعىندى.

مش-نى وزەن وقيعاسىن كوزىر ەتۋگە يتەرمەلەگەن ۇلتشىل-ەكونوميست مت (مۇقتارحان تايجان) بولسا كەرەك. مت ءوز پارتيالاستارى وزەن وقيعاسىنا باستى نازار اۋدارماعانى ءۇشىن قاتاردان كەتكەنى بەلگىلى، ال وعان جاۋاپ رەتىندە مش باسشىلىعى بيلىككە قۇقاي كورسەتكەن مالىمدەمە جاسادى.

اقىرىندا استانا اج-عا قول ۇشىن بەرىپ، بارلىق بيۋدجەتتىك ۇيىمداردان جاڭا مۇشەلەر تارتىپ، «رۋحانياتتىڭ»  بالاما قۇرىلتايىن اشىپ بەردى. مۇنىڭ بارلىعى حالىقتىڭ ءوزى قاتىسىپ وتىرعان شارا رەتىندە ەشكىمگە ەشبىر قۇپيا جاي ەمەس.

اقىرى وسك باس پروكۋراتۋرانىڭ ۋاجىنە سۇيەنە وتىرىپ، «رۋحانيات» ءتىزىمىن سايلاۋدان الاستاپ تىندى. ايتىسكەر سارا اجەمىز «جيەنقۇلعا كەلگەندە شىقپاس داۋسىم» دەمەكشى، ەلدەگى جاڭا عاسىردىڭ ەڭ قايعىلى قاندى وقيعاسى بولىپ تاريحقا ەنگەن  وزەن وقيعاسى  ۇلتشىلدارعا كوزىر ەمەس شىدەر بولدى.

ماسەلە، بيلىك تاراپىنان ىستەلگەن قياناتتا ەمەس، و باستاعى ساياسي كەلىسىم بويىنشا بەلگىلى ءبىر قاماشاۋدان (رامكا) شىعىپ، كەلىسىمنىڭ شىرقىن بۇزعان «رۋحشىلداردىڭ» ارەكەتىندە شىعار. ويتكەنى، وكىمەتكە بارىپ، ءبىر وقيعاعا بولا بارلىق ماقساتتى تارك ەتۋ ەمەس، دايەكتى ءسوز بەن ۇلتتىڭ جوعىن جوقتاۋ ۇلتشىلداردىڭ باستى مۇددەسى بولۋى كەرەك ەدى. ساياساتتا كەيدە پرينتسيپ ەمەس، باستىسى بەلگىلى ءبىر ناتيجەلى قادامعا بارۋدى كوزدەۋ بولىپ تابىلادى. بۇل جولى ۇلتشىلدار ءماجىلىس تابالدىرىعىن اتتاپ تۇرىپ، كىرۋدەن باس تارتقان شارانىڭ يەسى بولدى. ولار اتىلعان ۇيرەكتەردىڭ اراسىنان ءبىر-اق شىقتى. دەسەك تە، بۇل ساياسي باتاليانىڭ باسى بولۋى ىقتيمال...

«اباي-اقپارات»

نۇرا ماتاي. 12-3=؟ نەمەسە ساياساتتاعى كارىلىك كورىنىستەرى

ساياسي ۇرەيدىڭ قۇشاعىندا قىتىقتاسا كوزى جاساۋراپ كۇلىپ، كوزىن الايتسا، داۋسىن شىعارماي وكسىپ جىلاپ الىپ، بۇكىل قوعامدىق-ساياسي اشۋ-ىزاسىن كوممەنت جازۋدان الاتىن قازاقتىڭ ءتۇيىپ ايتقان پالساپالىق سوزدەرىنىڭ ءبىرى: «جاس كۇنىڭ دە  - ءبىر بالا، قارتايعاندا - ءبىر بالا». ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ بۇگىنگى ساياسي ويىندارى دا بالانىڭ ەرمەگى، قاۋساپ قارتايعان كىسىنىڭ بالاداي بولىپ كەتەتىن مىنەز-قۇلقىنان اۋماي قالدى.

مىسالى، «ازاتتان» ازار-بەزەر بولعان مۇشەلەرى سايلاۋ جاقىنداعان سايىن توپىرلاپ «اقجولعا» ءوتىپ جاتىر. كوممەنتشىلەر «اقجولدىڭ» ادالدىعىنا ەكى دۇنيەدە سەنبەيمىز»، دەپ شۋ-شۇرقان بولىپ جاتادى. تاپ ءبىر «اقجول» سايلاۋشىلاردىڭ پارتياعا ادالدىعىنا ءزارۋ بولىپ وتىرعانداي. الگى پارتيادان پارتياعا قونىس اۋدارۋدى ءبىر ساراپشىلار «مۇنداي جاعدايلار پارتيانىڭ ءالى قالىپتاسىپ ۇلگەرمەگەنىن كورسەتەدى» دەيدى. كوردىڭىز بە، بولاشاقتا سايلاۋ، ساياسي پارتيالار تۋرالى اڭگىمەنىڭ اۋەنى قالاي بولاتىنىن.

قۇداي-اۋ، كوزىڭدى باقىرايتىپ قويىپ، ەل-جۇرت بار-اۋ دەمەي اشىقتان-اشىق بالانىڭ ويىنىنداي بولىپ كەتكەن بۇل نەعىلعان ساياسي ويىن دەسەڭىز، تاقىرىپتىڭ ەكىنشى جولىنا قاراڭىز.

مىسالدىڭ تاعى ءبىرى - اۋەلى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىندا تىركەلگەن «رۋحانيات» پارتياسىنىڭ وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا وتكەن سەزىن پارتيانىڭ بۇرىنعى ءتورايىمى التىنشاش جاعانوۆا اي جارىم ۋاقىتتان كەيىن (!) زاڭسىز ەكەنىن ءبىلىپ، «ەگەمەن»، «قازاقستان»، «حابار» سىندى مەملەكەتتىك ءباسپاسوز مەن ارنالاردان كوسىلە سويلەدى.

ءسويتىپ، ۇلتتىق مەملەكەتتىك مۇددەنىڭ جولىنداعى «مۇريتتەرمىز» دەپ اراكىدىك «اشىق حات» جازىپ، جۇلقىنىپ، بيلىككە «كونبەسەڭ كۇل قىلامىز» دەپ قورازدانىپ قوياتىن ۇلتشىلداردىڭ باس ساردارى مۇحتار شاحانوۆ ۇمىتكەر بولىپ تۇسكەن پارتيا سايلاۋدان شەتتەتىلدى. مامبەتالين جاعانوۆامەن جۇلقىسىپ، سوتقا كەتتى. مۇحاڭنىڭ توبى قالامدارىن الىپ، ۇيرەنشىكتى حاتتىڭ كەزەكتىسىن «بۇرق» ەتكىزدى.

ەندى، مىنە، استانادا «رۋحانياتتىڭ» كەزەكتەن تىس سەزى ءوتىپ، جاعانوۆا پارتيانىڭ جالاۋىن ءوز قولىنا الىپ، بيىكتەن جەلبىرەتپەككە بەكىنىپ، «رۋحانياتتىڭ» كوشباسشىسى بولىپ قايتا شىقتى. قۇددى، جاننا د ارك دەرسىڭ!

ال، سەرىكجان سايلاۋدان سالى سۋعا كەتىپ، ساياسي كۇرەستەن ءبىرجولا ءتۇڭىلىپ، بيلىكتىڭ ويىن ەرەجەسىن ساقتاماعانىنا كۇيىنىپ، اشتىق جاريالادى.

مامبەتالين دەگەندە، مەنىڭ ويىما ءداۋىردىڭ اسا تالانتتى اقىنى مۇحتار شاحانوۆتىڭ «12-3=؟» اتتى ولەڭى ورالدى. ولەڭدە اقىن جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىنەن كوكتەمدى الىپ تاستاسا نە بولار ەدى دەگەن پالساپالىق دۇنيەنى نەگىزگە الا وتىرىپ، جاستارىنا سەنبەگەن، سەنىم بىلدىرمەگەن، جول بەرمەگەن قوعام جايلى ايتادى (البەتتە، مەنىڭ تۇسىنىگىمدە).

ايتپاقشى، وسىنىڭ ءبارىن ۇيىمداستىرعان بيلىك دەگەن اڭگىمە التىنشاش اپايدىڭ «ادىلەتسىزدىككە» توزبەي، قول قۋسىرىپ وتىرۋدى «ار» كورىپ، ايعاي، اتتانعا باسىپ شىققان كەزىندە ايتىلعان ەدى.

ەندى قاراڭىز، قۋاندىق تۇرعانقۇلوۆ - 63 تە، سەرىكجان مىرزا - 43 تە، التىنشاش اپاي - 69 دا ەكەن. مىنە، سىزگە كوكتەمدى كورگىسى كەلمەيتىن ساياسات. دەمەك، اقىن كورەگەن: 12-3=؟