كەش ەستىپ، كەم ءمان بەرىپ، كەشىگىپ جۇرەتىن ادەتىممەن ەڭسەگەي بويلى ەر جاسى - ەلۋگە كەلگەن اعا-دوس، ارىپتەس-ۇستاز، بىلىكتى باس رەداكتور، بەلگىلى پۋبليتسيست نۇرتورە ءجۇسىپ جايلى ايتپاقپىن. نۇرەكەڭ ەلۋگە بىلتىر كەلىپ قويىپتى. مەيلى عوي، ەلۋبىرگە دەيىنگى ەلۋ - نۇرتورەنىكى. قالا بەردى قادىرلى ءسوزىمىزدى ءبىز نەگە ادامنىڭ مەرەيتويىندا عانا ايتۋىمىز كەرەك؟ مارتەبەلى ادام - مەرەيتويسىز دا مارتەبەلى. ونىڭ ۇستىنە «وسىنداي جاسقا كەلىپ ەدىم، مەن تۋرالى بىردەمە دەمەيسىڭدەرمەگە؟» ءبىز بىلەتىن نۇرتورە مىرزا دا ءزارۋ  ەمەس.  حوش، سونىمەن نەگىزگى اڭگىمەمىزگە كوشەيىك.

كەش ەستىپ، كەم ءمان بەرىپ، كەشىگىپ جۇرەتىن ادەتىممەن ەڭسەگەي بويلى ەر جاسى - ەلۋگە كەلگەن اعا-دوس، ارىپتەس-ۇستاز، بىلىكتى باس رەداكتور، بەلگىلى پۋبليتسيست نۇرتورە ءجۇسىپ جايلى ايتپاقپىن. نۇرەكەڭ ەلۋگە بىلتىر كەلىپ قويىپتى. مەيلى عوي، ەلۋبىرگە دەيىنگى ەلۋ - نۇرتورەنىكى. قالا بەردى قادىرلى ءسوزىمىزدى ءبىز نەگە ادامنىڭ مەرەيتويىندا عانا ايتۋىمىز كەرەك؟ مارتەبەلى ادام - مەرەيتويسىز دا مارتەبەلى. ونىڭ ۇستىنە «وسىنداي جاسقا كەلىپ ەدىم، مەن تۋرالى بىردەمە دەمەيسىڭدەرمەگە؟» ءبىز بىلەتىن نۇرتورە مىرزا دا ءزارۋ  ەمەس.  حوش، سونىمەن نەگىزگى اڭگىمەمىزگە كوشەيىك.

1996 جىلى مەن سىنشى-ادەبيەتشى باقىت ساربالاەۆتىڭ ەلارالىق «قازاق ەلى» گازەتىندە تىلشىلىك قىزمەتتە  ەدىم. رەداكتسيامىزعا كۇن ارالاتىپ ءارتۇرلى باسىلىمدار كەلىپ تۇرادى. اراسىندا «جاس الاش» گازەتى دە بار. جالپى «جاس الاشقا» تۆورچەستۆو ادامىنىڭ مىنەز-قۇلقى، تابيعاتى ءتان. كەيدە جاسىپ، جۇدەپ، ۇنجىرعاسى ءتۇسىپ جۇرەدى. كەيدە كوككە شاپشيدى. سول كەز - «جاس الاشتىڭ» جۇدەۋلەۋ كەزى. ەكى بەتىندە ەكپەتتەپ ەكى ماقالا جاتادى. ەتەك-جەڭى بولسا دا ولپى-سولپى. بالا جاستان سەرىك تۇتقان اياۋلى گازەتىمىز ەدى - امال جوق، اشامىز دا جابامىز. ءسويتىپ جۇرگەن كۇندەردىڭ بىرىندە «جاس الاشتىڭ» بەتى جىبىرلاي باستادى. قيىپ تۇسەتىن قىسقا ماتەريالداردىڭ قاراسى جيىرەك كوزگە شالىنىپ، تاقىرىبى بۇرىنعى تار كەزەڭنەن بىرتىندەپ اسىپ جاتتى. «جاس الاش» - جۋرناليستەردىڭ جاڭا لەگىمەن بىرگە وقىرمان قاۋىمنىڭ جاڭا بۋىنىن جاساپ وتىراتىن گازەت. بايقايمىن، گازەتتىڭ ساركىدىر ساقا وقىرماندارىنىڭ قاتارى جاستارمەن، جاس بولعاندا ۋايىمشىل، ويلى، سەرگەك جاستارمەن كوبەيۋگە بەت الىپتى. نيەتتەس، پىكىرلەس جىگىتتەر قايدا بارساق تا قولىمىزدا شيىرشىقتالا بۇكتەلگەن «جاس الاشتى» ۇستاپ باراتىن بولىپپىز. تالقىلاپ، تالاساتىنىمىز دا - «جاس الاشتىڭ» تاقىرىبى. «قازاق ەلىندەگى» قالامگەر اعالارىم دا: «وي، نەسىن ايتاسىڭ، «جاس الاشتىڭ» باعى قايتا جاندى! ەكى تىزگىن ءبىر شىلبىرى مىقتى رەداكتوردىڭ قولىنا ءتيدى»، - دەپ وتىراتىن-دى. سودان ءبىر كۇنى «بۇل نە كەرەمەت ەكەن» دەپ سالىپ ۇرىپ «جاس الاشقا» بارايىن. تانيتىنىم - «ادەبيەت جانە مادەنيەت» ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى روزا قاراەۆا. جانارىنىڭ وتى رەنتگەن ساۋلەسى سياقتى ەت پەن تەرىڭدى قويىپ سۇيەگىڭدى ءسۇزىپ وتەتىن روزا كوزىمە كوزىن قاداپ از وتىردى دا، جەتەلەگەن كۇيى باس رەداكتوردىڭ كابينەتىنە سۇڭگىتىپ جىبەردى. توردەگى قاراكەر جىگىتتىڭ نۇرتورە ەكەنىن بىردەن تانىدىم. بىردەن تانىستىق. بىردەن ءتىل تابىسىپ، بىردەن قىزمەت جونىندە كەلىسىپ، «ادەبيەت جانە مادەنيەت» ءبولىمىنىڭ ءتىلشىسى بولىپ، قاراەۆانىڭ قاراۋىنا جىبەرىلدىم. سويتسەم، نۇرتورەنىڭ كادر تاڭداۋ ساياساتى وسىلاي ەكەن. از سويلەسەدى، ازىن-اۋلاق سۇراق قويادى. ءبىتتى شارۋا. سەن - «جاس الاشتىڭ» ءتىلشىسىسىڭ. ويتكەنى، سۇڭعىلا رەداكتور سەنىڭ قايتكەندە «جاس الاشتىڭ» ەسىگىن قاعاتىنىڭدى الدىن الا ءبىلىپ،  جازۋ-سىزۋىڭمەن سىرتتاي تانىسىپ،  ەسىمىڭە ەن تاعىپ قوياتىن كورىنەدى. سول «ايلاسىمەن» نۇرەكەڭ بار-جوعى ەكى ءۇش ايدىڭ شيرەگىندە «جاس الاش» گازەتىندە جاڭا كوماندا جاساقتاپ ۇلگەردى. ءبىزدىڭ الدىمىزداعى بۋىن دا شەتىنەن ساقپانىن سالماقتاپ اتاتىن سايىپقىراندار ەدى. بىراق زامان جاڭا تولەجىگەن جاس تالاپتى قاجەت ەتىپ تۇرعان شاق. ىشكى تسەنزۋرادان امان، سوۆەت وكىمەتىنىڭ كولحوز، سوۆحوزى مەن پارتيا تۇرمىسىن جازىپ،  قالامىن قارا سياعا باتىرىپ مالتىقپاعان تولقىن قازاق ءباسپاسوزىنىڭ بەتىنە تۋلاپ شىعۋى كەرەك-تۇعىن. قازاق جۋرناليستيكاسىندا سونداي تىڭ تولقىننىڭ تولاعايداي اعاسى نۇرتورە ءجۇسىپ بولدى. بۇگىندە ەسىمدەرى ازدى-كوپتى تانىلىپ، ينتەللەكتۋالدىق ورتا مويىنداعان، قازاقتىڭ ساياسي-الەۋمەتتىك، رۋحاني-ادەبي ويلارىنىڭ كوشباسىنا ىلىككەن تالعات ەشەنۇلى، ءامىرحان بالقىبەك، ديدار امانتاي، ساكەن سىبانباي، روزا قاراەۆا، ايگۇل احانبايقىزى سياقتى جاستار 1997 جىلدارى نۇرتورە ءجۇسىپ باسقارعان «جاس الاشتا» توپتاستى. باسپاسوزدەن قول ۇزبەگەنىندە جۋرناليستيكانىڭ جۇلدىزىنا اينالاتىن ابىلاي سابدالين باۋىرىمىز دا الگى ءدۇبىرلى توپتىڭ الىسقا ءدۇربى سالعان وعىلاندارىنىڭ ءبىرى ەدى.

...«كوكتە - كۇن، جەردە - «جاس الاش!» وسىنداي ۇرانمەن ءبىز، جاستار، جالاڭ قاعىپ جۇمىسقا كىرىستىك. «جاس الاشتىڭ» ءار ءنومىرى شىققان كۇن - مەرەكە. ءار نومىردە - قوعامنىڭ بۋىرقانعان ءومىرى. جاڭا ءنومىر جاريا كورمەستەن بۇرىن نۇرتورەنىڭ كابينەتىنە جينالامىز. جينالىسىمىز رەداكتسيا ۇجىمىنىڭ كەزەكتى لەزدەمەسى ەمەس، جالپى ۇلتتىڭ سيازى سياقتى. ايتپايتىن، اقتارمايتىن ماسەلەمىز از. ءبىزدى سويلەتىپ قويىپ باس رەداكتور باقىلاۋمەن عانا وتىرادى. ورنىقتى وي، ۇتىمدى ۇسىنىسقا كەلگەندە باس رەداكتوردىڭ باسى يزەڭدەپ كەتەدى. كەيىننەن اڭداسام: بۇل دا ءبىر ءتاسىل ەكەن. سوندا نۇرەكەڭ جاستار سويلەسىن، سويلەپ ۇيرەنسىن، ازات ويعا ۇمتىلسىن، ەشكىمنەن، ەشنارسەدەن قىسىلماسىن دەپ كەڭدىك جاساپ باعىپتى. سەبەبى، ساياسي قىسىمداردىڭ سالدارىنان قىمتانىپ قالعان قازاق ويى العىر جاستاردىڭ اۋزىنداعى پىكىرمەن اشىق الاڭعا شىعۋى قاجەت ەدى. سونى قاپىسىز ۇققان باس رەداكتور وندىردەي جاس ۇل مەن قىزدىڭ وزەگىن تىرمالاعان جايتتىڭ جارىق كورۋىنە مەيلىنشە مۇمكىندىك بەرىپتى. نۇرتورە ءجۇسىپتىڭ «جاس الاشتاعى» باسشىلىعى قىسقاشا قايىرعاندا مىنانداي ەدى:

- جازعان ماقالاڭدى الباتى كۇزەپ-تۇزەمەيدى. جازۋ ءستيلىڭدى وزگەرتپەيدى.

باس رەداكتوردىڭ بۇنىسى ءبىزدى ەركىن جازۋعا جەتەلەدى. جازۋ ونەرىندەگى قولتاڭبامىزدىڭ قالىپتاسۋىنا سەپتىگى ءتيدى.

- رەداكتسياداعى بولىمدەردىڭ  ءىس-جوسپارىنا ءجوندى-ءجونسىز سۇعىنبايدى. باسەكەڭ «قامشىنى باس» دەگەن سوڭ ءار ءبولىم ءوزىن دەربەس رەداكتسيا سەكىلدى سەزىندى. بولىمدەر اراسىندا شىنايى باسەكەلەستىك پايدا بولدى.

- ەكونوميكا ءبولىمىنىڭ ءتىلشىسى ادەبيەت جونىندە جازىپ، ادەبيەت بولىمىندەگى «جاس ءبورى» ساياسات تاقىرىبىندا الدەنەنى قوزعاسا، «قوي» دەگەن جوق. اقىرىندا بولىمدەردە اداسىپ جۇرگەندەر ارنالى اعىسىن تاپتى.

- رەداكتسيامىزداعى اۆانتيۋريستەر جاسايتىن «تريۋكتەردىڭ» بارىنە تۇسىنىستىكپەن قارادى. گازەتتىڭ سوڭعى بەتىندەگى ماقالالار (تەگى، ءبىزدىڭ وقىرمان قولىنا تيگەن گازەتتىڭ ەڭ سوڭعى بەتىنەن باستاپ وقيدى عوي) الدىڭعى، الدىڭعى بەتتەگى سىرەسكەن دۇنيەلەر اياققى بەتكە كوشتى. كەيدە ولاردى باس رەداكتوردىڭ كەلىسىمىنسىز نومىردەن قاعىپ تا تاستايتىنبىز. جينالىستاردا جورتا بىلمەگەنسىپ نۇرەكەڭ: «الگى ءبىر ماتەريالدار قايدا كەتكەن؟» - دەپ سۇراپ قويادى. ءبىز جامىراپ «جارامادى» دەيمىز. ءسويتىپ، تۇتاس ۇجىم بولىپ جارامسىز دۇنيەلەردى جاۋ شاپقانداي قىلدىق. ۇجىم جامان، جارامسىز، تالعامسىز دۇنيە جازباۋعا ۇيرەندى.

- قازىر عوي، جۋرناليستەر ءۇشىن كەز كەلگەن شەنەۋنىكتى شەنەپ تاستاۋ - شەكىلدەۋىك شاققانمەن بىردەي. توقسانىنشى جىلدارى اتقارۋشى بيلىك دەگەنىڭىز جالىنا قول تيگىزبەيتىن اردا كۇرەڭ اساۋدىڭ ءوزى ەدى. سولاردى قازاق ءباسپاسوزىنىڭ تاريحىندا العاش اۋىزدىقتاعانداردىڭ ءبىرى «جاس الاش» بولدى. «جاس الاش» ساياسات پەن بيلىكتەگىلەردى قازاقى پىكىرمەن ەسەپتەستىرىپ، سىنعا يلىكتىردى. كوشەدە كوپ قولدانىلاتىن تىلمەن ايتقاندا - «سىندىردى».

- رەداكتسيانىڭ اينالاسىن «كۇل-قوقىستان»، اسپانداعى اي مەن كۇندى كۇندە كورىپ، كۇندە جازاتىن اۆتورلاردان تازارتتى. «جاس الاشتى» جاز جايلاپ، جىل قىستاعان جازارماندار ايقاي-سۇرەڭمەن اتتانىپ، اۋا الماستى، بوداندىقتىڭ تۇسىندا بويىن كورسەتە الماعان قالامگەرلەر باس رەداكتوردىڭ كابينەتىنە ءجيى باس سۇعىپ، بىزبەن دە ەمەن-جارقىن ارالاسىپ كەتتى. نۇرەكەڭ «جاس الاشتىڭ» جاپ-جاس ۇجىمىن قازاقتىڭ وقىمىستى، پاراساتتى، زيالى قاۋىمىنىڭ قاتارىنا ىلىكتىردى.

باس رەداكتوردىڭ باعىلانى باعبانعا ۇقسايدى:  گازەتتىڭ ءار قىزمەتكەرىنىڭ جاندۇنيەسىن تۇلەتىپ، كوڭىلىن ءوسىرىپ، رۋحىن كوتەرىپ، ەركەلەتىپ، اقىلداسىپ، شيرىقتىرىپ، شىنىقتىرىپ وتىرادى. «جاس الاشتاعى» نۇرەكەڭدە وسى قاسيەتتىڭ ءبارى دە بولدى. ۇرانىمىز: «كوكتە - كۇن، جەردە - «جاس الاش» بولسا، سول ۇراندى تۋ ەتكەن ءبىر كەزدەرى نۇرتورە جانە ءبىز ەدىك.

ۋاقىتتى ۋىستا ۇستاۋ مۇمكىن ەمەس. ۋاقىتپەن بىرگە ءبارى دە وزگەرەدى. ۇمىتىلادى. نۇرتورەنىڭ تۇسىندا «جاس الاشتىڭ» ءجۇزىن جايناتىپ، الاپاتىن اسىرعان جۋرناليستەر شوعىرى دا ۇمىتىلا باستاعان سياقتى. ەشتەڭە ەتپەيدى. مەن ول «جاس الاشتىڭ» ۇلتتىق مازمۇنىن كيەلى ساحنادا ءبىر-اق رەت قويىلعان قۇدىرەتتى شىعارماعا ۇقساتامىن. ول ءوز كەزەڭىنىڭ دراماسىن: تراگەدياسى مەن كومەدياسىن، تراگيكومەدياسىن ايگىلەپ بەردى. ەندى ءبىز - «جاس الاشتىڭ» وقىرمانىمىز. كەزىندە ءوزىمىز اتوي سالعان بەتتەردى ساعىنىشپەن پاراقتاپ شىعامىز. نۇرەكەڭدى ويلاپ قويامىز. ەلۋگە كەلىپتى. جوعارىداعى جولداردى، بىراق، ەلۋگە كەلگەن ەردىڭ قۇرمەتى ءۇشىن عانا ەمەس، بىلىكتى باس رەداكتوردىڭ ونەگەسى كەيىنگى ۇرپاققا ءتالىم بولار دەگەن نيەتپەن جازدىق. قالاعانىن جۇرت قابىل تۇتار، قالاماسا - ءسوز وزىمىزدىكى. جادىمىزعا تۇيگەنىمىز بەن بىلگەنىمىزدى ايتتىق، جازدىق، وسىمەن ءتامام اڭگىمە.

«اباي-اقپارات»