قىتاي سولداتتارى جوعارعى دايىندىق قالپىن ساقتاپ، سوعىسقا ازىرلەنۋى كەرەك. بۇل قىتاي توراعاسى شي ءجيپيڭنىڭ ءسوزى ەكەن. شي توراعا ەلدىڭ (قىتايدىڭ) تەڭىز اسكەري كۇشتەرىنە قايرىلا سويلەپ، ۇلكەن سوعىسقا دايىندالۋعا شاقىرىپتى.

«سەندەر بار ويلارىڭ مەن كۇشتەرىڭدى سوعىسقا دايىندىققا جۇمىلدىرىپ، جوعارى اسكەري دەڭگەيدە بولۋلارىڭ كەرەك»، دەپ سويلەپتى.

ول بۇل سوزدەردى گۋاندۋن ولكەسىندەگى اسكەري بازاعا بارعان ساپارىندا ايتقان. ول سونداي-اق، قىتايدىڭ تەڭىز اسكەرى قحر ارمياسىنىڭ ەڭ مىقتىسى ەكەنىن جانە ولار ەلدىڭ ەگەمەندىگى مەن قاۋىپسىزدىگىن، تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن قورعاۋى كەرەكتىگىن ايتقان. ارميانى جەتىلدىرۋ قىتاي بيىگىنىڭ الداعى بەس جىلدىقتاعى باستى مىندەتتىرىنىڭ ءبىرى ەكەنىن بىلدىرگەن.

«ءبىز قازىرگى ناقتى جاعدايلارعا سۇيەنۋىمىز، شەشىلمەگەن مالەلەلەردى تەرەڭ زەرتتەپ، ولاردى شەشۋىمىز جانە تەڭىز اسكەرىن كۇشەيتۋىمىز كەرەك»، - دەگەن شي توراعا.

شي توراعانىڭ ءوز اسكەرىنە «سوعىسقا دايىندالىڭدار» دەپ پارمەن بەرۋى الەمدىك اقپاراتتا قىزۋ تاقىلانىپ جاتىر. سونىمەن شي توراعا كىممەن سوعىسپاق؟ باتىس جانە ورىس اقپاراتتارى بۇل تۋرالى نە جازىپ جاتىر؟ شولىپ شىقتىق...

CNN: «بۇل اسكەري ساپار سوڭعى ون جىلدىق ىشىندە قىتاي مەن اقش اراسىنداعى قاراما-قايشىلىق ۇدەپ، ەڭ شىڭىنا جەتكەن تۇستا بولدى. ال تايۆان مەن كوروناۆيرۋس پاندەمياسى ۆاشينگتون مەن بەيجىڭ اراسىن كۇرت الىستاتىپ جىبەردى.

اق ءۇي وسىعان دەيىن اقش كونگرەسسىنە ءۇش جوعارى دەڭگەيدەگى قارۋ-جاراق كەشەنىن تايۆانعا بەرۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن ايتقان. ولاردىڭ ىشىندە جەتىلدىرىلگەن جوعارى ءموبيلدى ارتيللەريالىق زىمىران جۇيەسى دە بار.

قحر ءسىم وكىلى چجاو ليجياڭ بۇعان قاتىستى اقش تايۆانعا قارۋ-جاراق ساتۋدى شۇعىل دوعارىپ، اقش پەن تايۆان اراسىنداعى اسكەري بايلانىستى ءۇزۋى كەرەك دەگەن.

تايۆان قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باقىلاۋىنا جاتپايتىنىنا قاراماستان بەيجىڭ ءوزىن-ءوزى باسقاراتىن دەموكراتيالىق ارالدى قىتايدىڭ تەرريتورياسى دەپ سانايدى.

قىتايدىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان ۆاشينگتون مەن تايپەي اراسى ترامپ اكىمشىلىگى تۇسىندا جاقىنداي ءتۇستى. تامىزدا اقش دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك قىزمەت ءمينيسترى الەكس ازار تايۆانعا بارعان. ول سوڭعى 10 جىلدا تايۆانعا بارعان ەڭ جوعارعى لاۋازىمداعى اقش شەنەۋنىگى بولدى.

بۇعان جاۋاپ رەتىندە بەيجىڭ 18-19 قىركۇيەكتە تايۆاننىڭ ماڭىنا اسكەر شوعىرلاندىردى. 40-قا جۋىق قىتاي اسكەري ۇشاقتارى تايۆان ارالى ماڭىندا ۇشتى. ال بۇنى تايۆان پرەزيدەنتى تساي ينۆەن «كۇش قولدانۋ قاۋپى» دەپ باعالادى»، - دەپ جازىپتى.

lenta.ru: «وسىعان دەيىن بەيجىڭ ميكروەلەكترونيكا سالاسىندا اقش-پەن وزىنشە «قارۋ-جاراق جارىسىنا» دايىندالىپ جاتقانى حابارلانعان. ەل بيلىگى پروتەكتسيونيستىك شارالار قابىلداعان. ولاردىڭ پىكىرىنشە، بۇل شارالار اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ اكىمشىلىگى ەنگىزگەن سانكتسيالاردىڭ سالدارىن جويۋعا كومەكتەسەدى-ءمىس»، - دەپتى ورىس اقپاراتى.

The نill:  «ءشيدىڭ بۇل مالىمدەمەسى اق ءۇي تايۆانعا قارۋ-جاراق كەشەندەرىن بەرەتىنىن ايتقان كۇننىڭ ەرتەسىندە جاسالدى. ال بەيجىڭ تايۆاندى قىتايدىڭ بولىگى دەپ سانايدى. اقش قورعانىس ءمينيسترى مارك ەسپەر دە قىتاي مەن رەسەيدى وزدەرىنىڭ اسكەري جانە «ۇرلىقى ەكونوميكاسىن» پايدالانا وتىرىپ «تەرىس ىقپال ەتۋشى» رەتىندە ارەكەت ەتە باستادى دەپ ايىپتاعان»، - دەپ جازعان ەكەن.

ۆزگلياد: «وتكەندە اقش پرەزيدەنتىنىڭ قارۋلاندىرۋ جونىندەگى ارنايى وكىلى مارشالل بيللينگسلي قىتايعا جاۋاپ رەتىندە اقش ازيا-تىنىق مۇحيتى اۋماعىندا ورتا جانە شاعىن قاشىقتىققا جەتەتىن زىمىراندارىن ورناتاتىنىن ايتقان»، - دەپتى.

National Post: وتتاۆا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى مارگارەت ماك كۋەي: «سوڭعى شيرەك عاسىر شەگىندە قىتايدىڭ كورشى ەلدەرگە اگرەسسياسى كۇشەيگەن. سونىڭ ىشىندە ءۇندىستان مەن بۋتانعا دا... تايۆان – دەموكراتيالىق جولمەن تاڭدالعان جەكە مەملەكەت. قىتاي ونى جاۋلاپ الۋ مەجەسى ەمەس، كورشىسى رەتىندە قابىلداۋى كەرەك»، دەگەن.

البەرت ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى قىتاي ينستيتۋتىنىڭ ديەكتورى گوردون حوۋلدەن: «شي قىتايدى ىشكى ۇلتتىق نارازىلىق ورشىگەن تۇستا باسقارىپ وتىر. تايۆان ەرەكشە جاعداي. تايۆاندى قوسىپ الۋ يدەياسىنان باس تارتسا - ەشبىر قىتاي پرەزيدەنتى ءبىر اپتا دا ءومىر سۇرە المايدى»، دەگەن.

وتكەن سەنبىدە تايۆان پرەزيدەنتى تساي ينۆەن قىتايدى بەيبىت جولمەن كەلىسىمگە شاقىرعان. «وڭىردەگى جاعدايدى شەشۋگە بولادى دەپ ويلايمىن»، - دەگەن. وعان دجاۋاپ رەتىندە قىتايدىڭ مەملەكەتتىك تەلەارنالارى ارال ماڭىندا قىتاي وتكىزىپ جاتقان اسكەري وقۋ-جاتتىعۋلاردى كورسەتىپ، تساي تايۆاندى قىتايدىڭ بولىگى رەتىندە مويىنداماسا، شابۋىلدايتىنىن ەسكەرتتى.

ال كانادا اقش-قىتاي تەكەتىرەسىندە تاعى ءبىر ىڭعايسىز پوزيتسيادا قالدى. كانادادا «Huawei» ديرەكتورى مەن ۆانجوۋدىڭ تۇتقىندالۋىنان كەيىن، اقش سۇراۋى ويىنشا ونى ەكستراديتسيالاۋ ماسەلەسى قارالىپ جاتىر»، - دەپتى.

كوررەسپوندەنت: «وسىعان دەيىن اقش انتيقىتايلىق كواليتسيا قۇرىپ جاتقانىن جانە پرەزيدەنت ريچارد نيكسوننىڭ كەزىنەن بەرى كەلە جاتقان قىتايمەن قارىم-قاتىناس ساياساتىن وزگەرتۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. بۇعان قوسا پرەزيدەنت ترامپ بۇۇ-عا مالىمدەمە جاساپ، كوروناۆيرۋس ءۇشىن قىتايعا جازا قولدانۋدى سۇراعان»، - دەپتى.

Aljazeera: «بۇل تەكسەرىس وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى مەن داۋلى تايۆاندى قوسا ايتقاندا كەز كەلگەن پوتەنتسيالدى اسكەري قاقتىعىستارعا دايار بولۋ جونىنلدەگى سيگنال بولدى.

وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندەگى جاعداي سوڭعى ايلاردا ءورشي ءتۇستى. قىتاي مەن اقش ءبىر-ءبىرىن پروۆوكاتسيالىق ارەكەتتەر جاسادى دەپ ايىپتاپ جاتىر.

تايۆانعا قاتىستى قىتاي قىسىمى 2016 جىلى تساي ينۆەن تايۆان پرەزيدەنتى بوپ سايلانعاننان بەرى جالعاسىپ كەلەدى. ال اۋە-اسكەري قيمىلدارى قاڭتاردا تساي بيلىككە قايتا ورالعاندا باستالعان»، دەپ جازىپتى.

Abai.kz