ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا ينستيتۋتى ساراپتامالىق قىزمەت نارىعىندا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە ساياسي پروتسەسستەر ماسەلەلەرى بويىنشا 2012 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. الەۋمەتتىك جانە ساراپتامالىق ساۋالناما جۇرگىزۋ ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ باسىم باعىتىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. بۇل تۋرالى Malim.kz حابارلادى. 

ينستيتۋت تۇراقتى نەگىزدە ەلدىڭ دامۋىنداعى وزەكتى ماسەلەلەر بويىنشا قوعامدىق پىكىردى ولشەۋمەن اينالىسادى. ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا ينستيتۋتىنىڭ الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى ەميشەۆا گۇلدەن بىرنەشە سۇراعىمىزعا بىلاي جاۋاپ بەردى.

— قوعامدىق پىكىردىڭ ولشەمى قانشالىقتى شىنايى  جاعدايدى كورسەتەدى؟ حالىق اراسىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالناما ناتيجەسىنە سەنۋگە بولا ما؟ ونىڭ نەگىزىندە شەشىم قابىلداۋعا بولا ما؟

— ارينە،  سوتسيولوگ رەتىندە سىزگە ايتارىم، الەۋمەتتىك ساۋالناما قوعامدىق كوڭىل-كۇيدى ولشەيتىن باستى قۇرالدىڭ ءبىرى سانالادى. تاجىريبەلى ساياساتكەرلەر مەن بيزنەسمەندەر  شەشىم قابىلداپ، تاۋەكەلدەر مەن مۇمكىندىكتەردى باعالاۋ كەزىندە الەۋمەتتانۋشىلاردىڭ مالىمەتتەرىنە جۇگىنەدى. الايدا ناتيجەلەردى دۇرىس ءتۇسىندىرۋ جانە ۇسىنىستاردى دايىنداۋ ءۇشىن زەرتتەۋدى ۇيىمداستىرۋ مەن جۇرگىزۋگە ەگجەي-تەگجەي دايىندالۋ: دەرەكتەردى جيناۋ جانە تالداۋ ادىستەمەسى، قۇرالدارى، ادىستەرىن ازىرلەۋى وتە ماڭىزدى.

وبەكتيۆتى كوىرىنىستى الۋ ءۇشىن الەۋمەتتانۋشىلار ءار زەرتتەۋگە ونىڭ ماقساتى مەن مىندەتىنە بايلانىستى تۇتاس باعدارلاما ازىرلەيدى.

ساۋالناما ناتيجەسىن دۇرىس ەكستراپولياتسيالاۋ، تۇجىرىم جاساۋ ءۇشىن  مالىمەتتەر قايدا، قاشان جانە قالاي جينالاتىنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. قانداي سۇراق قويىلدى جانە قانداي جاۋاپ نۇسقاسى ۇسىنىلعانى دا ماڭىزدى.

ماسەلەن، ءتۇرلى telegram-كانالدارداعى ساۋالنامالاردىڭ ناتيجەسىن كورگەندە، ءبىز ونىڭ بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ پىكىرى ەمەستىگىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. ول اتالعان كانالعا جازىلۋشى،  ساۋالناما تاقىرىبىنا قىزىعۋشىلىق تانىتقان ينتەرنەتتىڭ بەلسەندى قولدانۋشىلارىنىڭ عانا پوزيتسياسى. سول سياقتى، ءوز دوستارى مەن تانىستارىنىڭ اراسىنداعى ازداعان ساۋالناما مەن ولاردىڭ جاۋابىنىڭ ناتيجەسى نەگىزىندە بۇكىل حالىقتىڭ پىكىرى تۋرالى قورىتىندى جاساۋعا تىرىسۋ تۋرالى ايتۋعا بولادى. بۇل جاعدايدا «مەنىڭ جازىلۋشىلارىمنىڭ اراسىندا»، «مەنىڭ دوستارىم جانە تانىستارىم .. دەپ ەسەپتەيدى» جانە ت.ب. ايتان ءجون.

— جاقسى. بۇگىنگى كۇنى قازاقستاندىقتاردىڭ كوڭىل-كۇيى قانداي، ولاردى نە مازالايدى، ايتا الاسىز با؟

— ءبىزدىڭ زەرتتەۋلەرىمىزدىڭ ناتيجەلەرى كورسەتكەندەي، ءاربىر ەكىنشى قازاقستاندىق الداعى 2-3 جىلدا ءوز ءومىرىن جاقسارتۋعا سەنىمدى، تاعى 28% ءبارى وزگەرىسسىز قالادى دەپ ەسەپتەيدى.  رەسپوندەنتتەردىڭ 11,7% -ى عانا ەڭ ناشار ستسەناريدى كورەدى. ازاماتتاردىڭ كوڭىل-كۇيىنە كوروناۆيرۋستىق ينفەكتسيانىڭ تارالۋى، كارانتيندىك شارالاردىڭ ەنگىزىلۋى جانە سونىڭ سالدارىنان قارجىلىق جاعدايدىڭ ناشارلاۋى اسەر ەتەدى دەپ بولجاۋعا بولادى.  وسىلايشا، رەسپوندەنتتەر بولاشاقتا مەملەكەت الدىنداعى ەڭ ماڭىزدى مىندەتتەر حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى، ساپالى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ، جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋى، جاستاردىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋى جانە تۇرعىن ءۇي ماسەلەلەرىن شەشۋ بولىپ تابىلاتىندىعىن اتاپ ءوتتى. ازاماتتار ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە وتباسىلىق ءال-اۋقات، دەنساۋلىق، ماتەريالدىق تابىس، جوعارى ەڭبەكاقى تولەنەتىن جۇمىس، ءتارتىپ پەن قوعامداعى تۇراقتىلىق تۇر.

— نەگىزگى قۇندىلىقتار قاتارىندا ءسىز «قوعامداعى ءتارتىپ پەن تۇراقتىلىقتى» اتاپ ءوتتىڭىز. بىراق، بۇگىنگى تاڭدا ءبىز كوپتەگەن ەلدەردى نارازىلىق تولقىندارىنىڭ شارپىعانىن كورىپ وتىرمىز. قازاقستاندىقتاردىڭ نارازى كوڭىل-كۇيلەرى تۋرالى نە ايتا الاسىز؟

— قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى باستى جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى ساقتاۋ بولىپ تابىلادى. ءبىز وتباسىنىڭ اماندىعى، دەنساۋلىقتى ساقتاۋ جانە وركەندەۋ تۋرالى تەك قوعامداعى ءتارتىپ پەن تۇراقتىلىق جاعدايىندا عانا ايتا الامىز. مەن جاپپاي نارازىلىقتار مەن ميتينگىلەر بارىسىندا ەكونوميكالىق دامۋى جالعاسقان، ادامداردىڭ جۇمىسى مەن ءتيىستى جالاقىسى بولعان، مەملەكەت تولەمدەر بويىنشا ءوز مىندەتتەمەلەرىن تولىق كولەمدە ورىنداي العان بىردە-ءبىر مىسالدى كورمەدىم.

ازاماتتاردىڭ جاڭالىقتاردى قاراپ، ءباسپاسوز بەن ينتەرنەتتەگى ماتەريالداردى وقىپ، ءتۇرلى تارتىپسىزدىكتەردىڭ سالدارىن باعالاي الادى دەپ ويلايمىن. ءبىزدىڭ ساۋالنامالارىمىزعا سايكەس، قازاقستاندىقتاردىڭ 56,2% ەل ىشىندە ءتارتىپتى ساقتاۋ قوعامنىڭ بارلىق مۇشەلەرى ءۇشىن تولىق ەركىندىكتى قامتاماسىز ەتۋگە تىرىسۋدان گورى ماڭىزدى ەكەنىنە سەنىمدى. تەك 17% باسقاشا ويلايدى. سونىمەن قاتار، 50,7% ءتىپتى ەرەۋىلدەرگە تىيىم سالۋدى قاجەت دەپ سانايدى.

— ءبىزدىڭ ازاماتتاردىڭ ساياساتقا قانشالىقتى قىزىعۋشىلىق تانىتاتىنىن ايتا الاسىز با؟ اقپاراتتى قايدان الادى؟

— شىن مانىندە، تۇراقتى نەگىزدە ەلدىڭ قوعامدىق-ساياسي ءومىرى تۋرالى اقپاراتقا قازاقستاندىقتاردىڭ تەك 24,6%-ى عانا قىزىعۋشىلىق تانىتادى، تاعى 37,8%-ى اندا-ساندا — قاجەت بولعان جاعدايدا.  نەگىزگى اقپارات كوزىنىڭ ءالى دە تەلەديدار بولىپ وتىرعاندىعىن ايتا كەتۋ كەرەك (46,4%). رەسپوندەنتتەردىڭ جاۋاپتارىنا سۇيەنسەك، ينتەرنەتتە ءارتۇرلى فورۋمدار، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى بلوگتار (32,3%), سودان كەيىن عانا جاڭالىقتار رەسۋرستارى (29,7%) اقپارات كوزى بولىپ تابىلادى.

الايدا كاسىبي جۋرناليستيكاعا دەگەن سەنىم جوعارى: تەلەديدار – 52,3%، جاڭالىقتار سايتتارى – 32,1%، فورۋمدار مەن بلوگتار – 29,8%.

— ءوزىڭىز بىلەتىندەي، قوعامنىڭ ساياساتتاندىرىلعان بولىگى ءماجىلىس سايلاۋىنىڭ جاريالانۋىن كۇتۋدە. قانداي ساياسي پارتيالاردىڭ سايلاۋشىلاردىڭ قولداۋىنا يە بولاتىن مۇمكىندىگى بار ەكەنىن ايتا الاسىز با؟

— پارلامەنت ماجىلىسىنە ءوتۋ ءۇشىن زاڭنامادا بەلگىلەنگەن كەدەرگىدەن ءوتۋ مۇمكىندىگى تۋرالى پايىمداۋعا ءالى ەرتە. مۇنداي دەرەكتەر بىزدە جوق.

الايدا، قازاقستاندىقتار اراسىنداعى سەنىم دەڭگەيى بويىنشا «Nur Otan» پارتياسى ءابسوليۋتتى كوشباسشى بولىپ تابىلادى دەپ بۇگىننەن ايتۋعا بولادى. ءبىزدىڭ زەرتتەۋلەرىمىزدىڭ دەرەكتەرى بويىنشا پارتيانىڭ حالىق اراسىنداعى تانىمالدىعىنىڭ دەڭگەيى ەڭ جوعارى – شامامەن 95%، سەنىم – 72,4%. بۇل رەتتە حالىقتىڭ 78%-ى «Nur Otan»-نىڭ قىزمەتى ازاماتتاردىڭ مۇددەلەرىنە سايكەس كەلەدى دەپ سانايدى.

پارتيالاردىڭ سايلاۋداعى مۇمكىندىكتەرىنىڭ قانداي بولاتىنىن ءبىز ەلەكتورالدى كامپانيا باستالعان كەزدە كورەمىز. حالىقتىڭ قازىرگى ساياسي بەلسەندىلىگى جاعدايىندا، ازاماتتار ءوز ۇيلەرىنە كەلىپ، بەلسەندى جۇمىس ىستەيتىندەر تۋرالى عانا ايتا الادى دەپ ويلايمىن.

Abai.kz