"ۇلتى قازاق جازۋشى ناعىز مۇحامەدۇلى قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنى دوستارىمەن جيىن وتكىزىپ شىڭجاڭنىڭ "ەكى تىلدە ءبىلىم بەرۋ" ساياساتى جونىندە پىكىر ءبىلدىرىپ، شىڭجاڭدا تۇراتىن قازاقتاردى قازاقستانعا كوشۋگە شاقىرعانى ءۇشىن "سەپاراتيزم" ارەكەتىن جاسادى دەپ سوتتالدى. كىناسىن مويىنداۋدان باس تارتقان ناعىز مۇحامەدۇلى سوت وتىرىسى كەزىندە تەرگەۋ كەزىندە سوققىعا جىعىلعانىن، دەنەسىن تەمەكە تۇقىلىمەن كۇيدىرگەنىن مالىمدەگەن. 2020 جىلى ءومىر بويىنا سوتتالعان ناعىز مۇحامەدۇلىنىڭ ءحال-احۋالىنا دەگەن الاڭداۋشىلىق باسىم" دەلىنگەن Amnesty International ۇيىمىنىڭ ناۋقان تۋرالى حابارلاماسىندا.
ۇيىم مۇحامەدۇلىنىڭ جاعدايىنا بايلانىستى ارەكەت ەتۋگە شاقىرىپ، مۇحامەدۇلىن بوساتۋدى جانە ونى ازاپتاماۋدى تالاپ ەتۋ حاتىن جازۋدى ۇسىندى. Amnesty International حات مازمۇنىن ءوز قالاۋىنشا جازۋدى يا بولماسا ۇيىم ۇسىنعان ۇلگىنى قولدانۋدى سۇرايدى.
Amnesty International ازىرلەگەن ۇلگىدە حات شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق ولكەسى تۇرمەلەرى اكىمشىلىگىنىڭ بيۋرو ديرەكتورى ۆان تسزيانعا ارنالعان.
"قۇرمەتتى ديرەكتور ۆان، مەن سىزگە ناعىز مۇحامەدۇلى ءۇشىن الاڭدايتىنىمدى ءبىلدىرۋ ءۇشىن جازىپ وتىرمىن. ۇلتى قازاق جازۋشى مۇحامەدۇلى ءوزىنىڭ ادام رەتىندەگى قۇقىعىن بەيبىت قولدانعانى ءۇشىن 2020 جىلى قىركۇيەكتە "سەپاراتيزم" ارەكەتىن جاسادى دەپ سوتتالىپ، ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. ونىڭ سوت ۇكىمى تۋرالى ەشقانداي رەسمي قۇجات جوق، بىراق تۋىستارىنىڭ ايتۋىنشا، ناعىز مۇحامەدۇلىن سوتتاۋعا ونىڭ قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنى دوستارىمەن جينالىپ شىڭجاڭنىڭ "ەكى تىلدە ءبىلىم بەرۋ" ساياساتى جونىندە پىكىر ءبىلدىرىپ، شىڭجاڭدا تۇراتىن قازاقتاردى قازاقستانعا كوشۋگە شاقىرعانى سەبەپ بولعان. مۇنىڭ ءبارى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى حالىقارالىق زاڭدار مەن ستاندارتتار نەگىزىندە قورعالعان بەيبىت ارەكەتتەرگە جاتادى" دەلىنگەن Amnesty International ۇلگىسىندە.
حات ۇلگىسىندە سونداي-اق ناعىز مۇحامەدۇلىنىڭ ءادىل سوت تورەلىگىنە دەگەن قۇقىعى بۇزىلعانى، وعان ءوزى قالاعان ادۆوكات ەمەس مەملەكەت تاعايىنداعان ادۆوكات بەرىلگەنى، سوتتىڭ مۇحامەدۇلىنىڭ تەرگەۋ كەزىندە سوققىعا جىعىلعانى، ازاپتالعانى جونىندەگى مالىمدەمەلەرىن ەسكەرمەگەنى جازىلعان.
Amnesty International ۇلگىسىنىڭ سوڭىندا مۇحامەدۇلىن حالىقارالىق دەڭگەيدە قىلمىس دەپ تانىلعان ارەكەتتى جاساعانى جونىندە سەنىمدى دالەل بولمايىنشا، بوساتۋ; بوساتۋ كەيىنگە قالعان جاعدايدا ازاپتالماۋىن جانە تەرىس كۇتىم جاسالماۋىن قاداعالاۋ تالاپ ەتىلەدى.
ۇيىمنىڭ مالىمەتىنشە، ۇلتى قازاق قىتاي ازاماتى ناعىز مۇحامەدۇلى شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق ولكەسىنە قاراستى التاي ايماعىندا مەملەكەتتىك مادەني مۇرا باسقارماسىندا جۇمىس ىستەگەن. ول سونداي-اق شىڭجاڭ جازۋشىلار اسسوتسياتسياسىنىڭ مۇشەسى، ەكى رەت ولەڭدەر جيناعىن جاريالاعان. ونىڭ وتباسى 2012 جىلى ءبىلىم الۋ ماقساتىندا قازاقستانعا كوشكەن. ءوزى سول ۋاقىتتان بەرى وتباسىنا بىرنەشە رەت بارىپ قايتقان.
Amnesty International ۇيىمىنىڭ جازۋىنشا، ول 2018 جىلدىڭ باسىندا شىڭجاڭنىڭ استاناسى ۇرىمشىدە جۇرەگىنە وتا جاساتقاننان كەيىن الماتىعا قىدىرىپ بارىپ، قىتايعا ورالعاندا "سەپاراتيزم" ارەكەتىن جاسادى دەپ ايىپتالعان.
بيىل قازان ايىنىڭ باسىندا مۇحامەدۇلىنىڭ الماتى وبلىسى الاكول اۋدانىندا تۇراتىن 80 جاستاعى نازىكەن بىكەيقىزى "قازاقستان بيلىگىنەن، ادام قۇقىعىن قورعايتىن حالىقارالىق ۇيىمداردان بالاما اراشا بولۋدى سۇرايمىن" دەپ مالىمدەگەن.
قىتايدىڭ سولتۇستىك-باتىسىنداعى شىڭجاڭدا نەگىزىنەن ۇيعىر جانە قازاق سەكىلدى تۇركى تىلدەس حالىقتار تۇرادى. ەل بيلىگى 2017 جىلى ەكسترەميزممەن كۇرەس ساياساتى اياسىندا شىڭجاڭداعى وسى تۇركى تىلدەس ۇلتتارعا قىسىم كورسەتە باستادى. ۇلتى مەن ءدىنى ءۇشىن قۋدالاۋ كۇشەيىپ، ساياسي لاگەرلەردىڭ پايدا بولعانى حابارلانا باستادى. حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ مالىمەتىنشە، وسى ساياسي لاگەرلەردەن ءبىر ميلليونعا جۋىق ادام وتكەن. قىتاي بيلىگى باسىندا مۇنىڭ ءبارىن جوققا شىعارىپ، كەيىننەن لاگەرلەردىڭ "قايتا تاربيەلەۋ" ماقساتىندا قۇرىلعانىن، وندا نارىققا قاجەت كاسىپتەر ۇيرەتىلەتىنىن ايتقان. بىراق قازاقستانعا باس ساۋعالاپ قاشقان ەتنيكالىق قازاقتار لاگەرلەردىڭ تۇرمە ىسپەتتى ەكەنىن، ونداعى ادامدارعا ازاپتاۋعا دۋشار بولاتىنىن ايتىپ، ازاپتاۋدىڭ قانداي سيپاتتا بولاتىنىن مالىمدەدى.
Amnesty International وسىعان ۇقساس ناۋقاندى 27 ءساۋىر كۇنى دە جاريالاعان.
Abai.kz
