الماتى - قازاق ءۇشىن اياۋلى دا تاريحي شاھار. بۇل شاھاردا نەبىر مىقتى ارىستاردىڭ ءىزى قالعان. سول ءۇشىن دە ءبىز بۇل قالاعا ۇلكەن قۇرمەتپەن قارايمىز. بىراق... كەيىنگى جىلدارى وسى تاريحي قالامىزداعى ەسكى تاريحتىڭ كوزىنە اينالعان عيماراتتار، ۇيلەر ءسۇرىلىپ جاتىر.

بۇزىلعان ۇيمەن بىرگە ءبىر تاريح پاراسى دا كۇرەلىپ كەتىپ جاتقانى جۇرەكتى اۋىرتادى. دەسە دە تاقۋا تاريحتىڭ كۋاسىندەي بولىپ، ەسكى ءبىر ءۇي ءالى ساقتالىپ كەلەدى. ەندى وسى ءۇي تۋرالى ايتايىق:

قادىرلى باقىتجان ءابدىرۇلى!

الماتى قالاسىنداعى جۇبانىش بارىباەۆ كوشەسىندەگى №5 ءۇي (قيىلىسى ءانۋار ءالىمجانوۆ كوشەسى №11 ءۇي) تاريحي ءۇي. بۇل ۇيدە 14 جىل (1894-1908) حح عاسىر باسىنداعى قازاقتىڭ كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، العاشقى قازاق كونستيتۋتسياسىنىڭ اۆتورى («قازاق ەلىنىڭ ۋستاۆى» 1911 جىل، 13 ماۋسىم), رەفورماتور، دەموكرات بارلىبەك سىرتتانۇلى (23 قازان، 1866 – 26 قاراشا، 1914 جىل) تۇرعان. جەتىسۋ اسكەري وبلىستىق گۋبەرناتورىنىڭ كەڭسەسىندە جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتتەردى اتقارعان ازامات.

1894 جىلى تاشكەنتتەگى تۇركىستان گەنەرال-گۋبەرناتورلىعىن قازىنالىق پالاتاسىندا قىزمەت ىستەپ جۇرگەن بارلىبەك سىرتتانۇلىن ارنايى قالاپ، گەنەرال گ. كولپوكوۆسكي (1886 جىلى بۇل گەنەرال گيمنازيست بارلىبەك سىرتتانۇلىنا ستيپەنديا تاعايىنداپ، سپب يمپەراتورلىق ۋنيۆەرسيتەتىنە تۇسىرگەن) شاقىرعان. گەنەرال قازاقتىڭ اتپال ازاماتىنا وسى ءۇيدى سىيلاعان ەكەن.

تۇلعانىڭ ۇلكەن بالاسى ابدۋلقادىر بارلىبەكۇلىنىڭ 1967 جىلدىڭ 19 ساۋىرىندە جازعان كۇندەلىك داپتەرىندە: «مەن، ءابدىل-قادىر (كاكە) بارلىبەكۇلى سىرتانوۆ 1898 جىلى 21 يۋندە الماتى قالاسى باريباەۆ كوشەسى №5 (وڭتۇستىك جاعى) يۋننىح-كومۋنار كوشەسى №11 ۇيدە، ورتاشا اۋقاتتى سەميادا تۋدىم» دەپ جازىلعان. قازىرگى تاڭدا بۇل ءۇي ساقتالعان، سول قالپىندا تۇر. ج. بارىباەۆ كوشەسى №5 ۇيدە بارلىبەك سىرتتانۇلى 14 جىل تۇرعان (1894 جىلدان 1908 جىلعا دەيىن). قازىرگى تاڭدا يۋننىح-كومۋنار كوشەسى ءا. ءالىمجانوۆتىڭ ەسىمىمەن اتالادى.

بۇل ۇيدە زامانىندا ابدۋلقادىر بارلىبەكۇلىنىڭ جازۋىنا قاراعاندا، قازاقتىڭ ينتەلليگەنتسيا وكىلدەرى، ساياسي ەليتالارى ءجيى-ءجيى كەلىپ قوناق بولىپ تۇرعان. مىسالى، احمەت بايتۇرسىنۇلى، مىرجاقىپ دۋلاتۇلى، مۇحامەدجان تىنىشبايۇلى، سادىق امانجولۇلى، ىبىرايىم جايناقۇلى، ءبىلال سۇلەيۇلى، ءىلياس جانسۇگىرۇلى، فاتيما عابيتوۆا، مۇحتار اۋەزوۆ، قانابەك-كۇلاش بايسەيىتوۆتەر جانە تاعى باسقا ازاماتتار. بۇل ءۇي – تاريحي ءۇي.

سوندىقتان دا وسى ءۇيدى تەزىرەك مەملەكەت قورعاۋىنا الىپ، ارنايى مەموريالدى تاقتا ورناتىپ، بولاشاقتا الماتى قالاسى تاريحي مۋزەيىنىڭ بالانسىنا بەرىپ، سەمەي قالاسىنداعى «مۇحتار اۋەزوۆ جانە الاش ارىستارى» مۋزەيى سياقتى تۇلعالىق مۋزەيگە اينالدىرسا، جاقسى بولار ەدى...

تاريحىمىزدى ساقتاپ قالساق يگى ەدى...

ەلدوس توقتارباي،

جاس جازۋشى، زەرتتەۋشى-عالىم،

قر "دارىن" مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى

Abai.kz