جۋىقتا ءبىز ەلدەگى ەسترادا مەن شوۋ-بيزنەستىڭ جاعدايى جونىندە اڭگىمەلەسەيىك دەپ، بەلگىلى ءانشى، قر مادەنيەت قايراتكەرى مەرۋەرت تۇسىپباەۆاعا حابارلاسقان ەدىك. ءبىر ويىمىز - ەل ىشىندەگى تالانتتاردى ونەردىڭ جاڭا زامان قالىپتاستىرعان تالابىنا تارتۋ ماسەلەسى بولاتىن. سوندا مەرۋەرت ءانشى وسى ونەردىڭ ىشىندەگى ءبىر «ورنەكتەن» بىلايشا سىر اقتاردى.

بىلتىرعى «ەۋرازيا جۇلدىزى» بايقاۋى بولاردان 10 كۇن بۇرىن ۇيىمداستىرۋشىلار تاراپىنان ماعان قازىلىق ەتۋگە ۇسىنىس جاسالدى. مەن بۇل ۇسىنىسقا كەلىستىم. سەبەبى ەلىمىزدە جاس ونەرپازداردى قولدايتىن مەتسەناتتاردىڭ جوقتىڭ قاسى ەكەنى بەلگىلى. ال سايىسقا تۇرىكتەر قوماقتى قارجى سالىپتى. بۇل جوبا - تۇركى تىلدەس حالىقتاردىڭ «ەۆروۆيدەنيەسى» كورىنەدى، ءان بايقاۋى 180 مەملەكەتكە تىكەلەي ەفيردە تارايدى ەكەن.
تۇرىك اعايىنداردىڭ ارقاسىندا مەملەكەتىمىزدە تاعى ءبىر جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار جاڭا جۇلدىز پايدا بولاتىنىنا قۋاندىم. ءبىراز جىلدار بويى شىعارماشىلىعىممەن قاتار شاكىرت تاربيەلەۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن ونەر ادامى رەتىندە ءادىل قازى بولۋعا بارىمدى سالعىم كەلدى. موينىما زور جاۋاپكەرشىلىك تۇسكەنىن سەزىندىم.
بايقاۋ وتكىزۋگە توپ باستاپ، الماتىعا تۇرىكتىڭ تانىمال جۇلدىزى بۋراك بەي باستاعان ءبىراز ازاماتتارى كەلىپتى. بۋراك بەي - قازىلار توراعاسى. ال ءبىزدىڭ ەلىمىزدەن قازىلىق ەتەتىندەردىڭ قاتارىندا ەلىمىزدىڭ ءبىرتۋار كاسىبي ءانشىسى، ءبىراز ۋاقىتتان بەرى شاكىرت تاربيەلەپ جۇرگەن ۇستاز رامازان ستامعازيەۆ تاعايىندالعان ەدى.

جۋىقتا ءبىز ەلدەگى ەسترادا مەن شوۋ-بيزنەستىڭ جاعدايى جونىندە اڭگىمەلەسەيىك دەپ، بەلگىلى ءانشى، قر مادەنيەت قايراتكەرى مەرۋەرت تۇسىپباەۆاعا حابارلاسقان ەدىك. ءبىر ويىمىز - ەل ىشىندەگى تالانتتاردى ونەردىڭ جاڭا زامان قالىپتاستىرعان تالابىنا تارتۋ ماسەلەسى بولاتىن. سوندا مەرۋەرت ءانشى وسى ونەردىڭ ىشىندەگى ءبىر «ورنەكتەن» بىلايشا سىر اقتاردى.

بىلتىرعى «ەۋرازيا جۇلدىزى» بايقاۋى بولاردان 10 كۇن بۇرىن ۇيىمداستىرۋشىلار تاراپىنان ماعان قازىلىق ەتۋگە ۇسىنىس جاسالدى. مەن بۇل ۇسىنىسقا كەلىستىم. سەبەبى ەلىمىزدە جاس ونەرپازداردى قولدايتىن مەتسەناتتاردىڭ جوقتىڭ قاسى ەكەنى بەلگىلى. ال سايىسقا تۇرىكتەر قوماقتى قارجى سالىپتى. بۇل جوبا - تۇركى تىلدەس حالىقتاردىڭ «ەۆروۆيدەنيەسى» كورىنەدى، ءان بايقاۋى 180 مەملەكەتكە تىكەلەي ەفيردە تارايدى ەكەن.
تۇرىك اعايىنداردىڭ ارقاسىندا مەملەكەتىمىزدە تاعى ءبىر جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار جاڭا جۇلدىز پايدا بولاتىنىنا قۋاندىم. ءبىراز جىلدار بويى شىعارماشىلىعىممەن قاتار شاكىرت تاربيەلەۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن ونەر ادامى رەتىندە ءادىل قازى بولۋعا بارىمدى سالعىم كەلدى. موينىما زور جاۋاپكەرشىلىك تۇسكەنىن سەزىندىم.
بايقاۋ وتكىزۋگە توپ باستاپ، الماتىعا تۇرىكتىڭ تانىمال جۇلدىزى بۋراك بەي باستاعان ءبىراز ازاماتتارى كەلىپتى. بۋراك بەي - قازىلار توراعاسى. ال ءبىزدىڭ ەلىمىزدەن قازىلىق ەتەتىندەردىڭ قاتارىندا ەلىمىزدىڭ ءبىرتۋار كاسىبي ءانشىسى، ءبىراز ۋاقىتتان بەرى شاكىرت تاربيەلەپ جۇرگەن ۇستاز رامازان ستامعازيەۆ تاعايىندالعان ەدى.
بىراق ءدال بايقاۋ بولاتىن كۇنى رامازان ستامعازيەۆتىڭ الدەبىر سەبەپتەرمەن كەلە المايتىنى بەلگىلى بولدى. ورنىنا اياق استىنان نۇرلان البان پايدا بولدى. ارينە، ونىڭ كاسىبي دەڭگەيىن ستامعازيەۆپەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى عوي. نۇرلان ءوزى ونەر اكادەمياسىن تامامداعاننان كەيىن 5-6 جىل تۇرىكتەردىڭ كومپانياسىندا اناۋ-مىناۋ ساتۋمەن اينالىسقان بولاتىن.
سوندىقتان دا تۇرىك ءتىلىن مەڭگەرگەن. كەلە سالا كوپتەن تانيتىن ادامدارىنداي ۇيىمداستىرۋشى تۇرىكتەرمەن بىتە قايناسا باستادى. كەلەسى كۇنى نۇرلان ماعان: «مىنا نومىردەگى تالاپكەر مەنىڭ جوبام، وسىعان كوز قىرىڭدى سالارسىڭ»، - دەدى. مەن قايدا وقىعانىن سۇرادىم. ول: «مەنىڭ پروديۋسەرلىك ورتالىعىمدا جۇمىس جاسايتىن كۇيشى»، - دەدى. مەن وعان «كورەرمىز» دەدىم. سول جەردە مەنىڭ وتىرعانىمدى كوزگە دە ىلمەي، نۇرلان بۋراك بەيگە: «وڭ قولىمدى كوتەرسەم - ۇمىتكەر وتەدى، سول قولىمدى كوتەرسەم - وتپەيدى»، - دەپ اشىق تۇردە ايتتى. مەن مۇنى تۇرىكشە ايتىلسا دا ءتۇسىندىم.
ارينە، قازىلار قۇرامى ءۇش ادامنان قۇرالعاندىقتان، ەكى ادام قولداسا، ءبىر ادامنىڭ پىكىرى ەسكەرۋسىز قالادى عوي. سول جەردە-اق ءوزىمدى كەرەكسىز ادامداي سەزىندىم. سايىستىڭ ەكىنشى كۇنى ءجاي-جاپساردى ءتۇسىنىپ، بىلەگىن سىبانا كەلگەن نۇرلاننىڭ ويىن تۇسىنە قالدىم. ارينە، قاي وركەنيەتتى مەملەكەتتە قازىلار القاسىندا پروديۋسەرى وتىرىپ، ونىڭ يەلىگىندەگى جوبا سايىسقا ءتۇسۋشى ەدى؟! بۇل ديما بيلاننىڭ «ەۆروۆيدەنيەگە» شىعىپ، ءان ايتقانىندا، پروديۋسەرى يانا رۋدكوۆسكايانىڭ ادىلقازى بولۋىمەن تەڭ سياقتى جاعداي ەمەس پە؟
اقىرى نە كەرەك، 30-دان استام ۇمىتكەر دارالاندى. ۇيىمداستىرۋشىلار ولارعا ءبىر اپتا بويى «قازاقستان-1» تەلەارناسىنان ولاردىڭ ءان ورىنداعان ۇزىندىلەرى كورسەتىلەتىنىن جانە دە فينالعا كىم وتەتىنى «sms»-پەن داۋىس بەرۋ ارقىلى انىقتالاتىنىن حابارلادى. ماعان تورەلىك ەتۋگە ۇسىنىس جاساعان قىز ءبىر اپتادان كەيىن كەزدەسەتىنىمىزدى (ۇمىتپاسام، قازاننىڭ وتىزى) جانە سۋپەرفينال وتەتىن ۋاقىتتى انىقتاپ ايتتى. سونىمەن ءبىر اپتاعا قوشتاستىق.
مەنىڭ الدىن الا قىزىلورداعا كەلىسىپ قويعان ساپارىم بولاتىن. باستاعان ءىستى اياعىنا دەيىن جەتكىزەتىن ادەتىمە سالىپ، ساپاردان باس تارتتىم. سونشاما سىننان سۇرىنبەي وتكەن دارا ءانشىنى انىقتاۋعا تامشىداي بولسا دا ۇلەس قوسقىم كەلدى.
بىراق قازاننىڭ جيىرما توعىزى كۇنى كەشكە قاراي ماعان بىرەۋ حابارلاسىپ، ءاي-ءشاي جوق: «ەۋرازيا جۇلدىزى» بايقاۋىنا كەلمەي-اق قويىڭىز، ءسىزدى تورەشىلىكتەن الىپ تاستادى!» - دەدى دە، تۇتقانى تاستاي سالدى. ارينە، مەن بۇل حاباردان «شوك» بولدىم. بىرىنشىدەن، حابارلاسقان ادامنىڭ مادەنيەتسىزدىگىنە تاڭ قالدىم. ەكىنشىدەن، ءدال سۋپەرفينالعا كەلگەندە، مەنى كەرەك قىلماي، لاقتىرىپ تاستاعاندارىنا نالىدىم. مەن اۋىلدان جاڭا كەلگەن ستۋدەنت پە ەدىم؟ اركىمنىڭ ءوز دارەجەسى بار، مەن ءوز باعامدى جاقسى بىلەمىن. نەسىن جاسىرايىن، قايداعى بىرەۋلەردىڭ مەنى كەرەك كەزىندە پايدالانىپ، كوڭىلىنە جاقپاي قالسام، سىزىپ تاستاعانىنا قاتتى كۇيزەلدىم. «قازاقستان» تەلەارناسىنداعىلار الىپ تاستادى» دەگەندى ەستىپ، ونداعىلارعا حابارلاسسام، «قازاقستان» ارناسىنىڭ جوباعا ەش قاتىسى جوق، تەك قانا تەلەۋاقىت ءبولىپ بەرگەن ەكەن.
مەن بەلگىسىز سەبەپتەرمەن ءادىل قازىلار قاتارىنان قۋىلسام دا، «ەۋرازيا جۇلدىزى» كىم اتاناتىنىن الدىن الا ءبىلدىم. ارينە، ول - ارداق بالتاەۆ. پروديۋسەرى - نۇرلان البان! ول ەسترادا ۆوكالىنا قاتىسى جوق كۇيشى! ال كۇيشىنىڭ ءان سايىسىندا نەسى بار؟ سول جوبادا جانىپ تۇرعان قانشاما تاس جاراتىن تالانتتى جاستار تۇرىپ، سولاردىڭ ساعىن سىندىرىپ، كۇيشىنىڭ وزعانى قالاي؟ ول جەتىستىك تەك قانا نۇرلان الباننىڭ تۇرىك ءتىلىن ءبىلىپ، تۇرىكتەرمەن اۋىز جالاسۋىنىڭ ارقاسىندا، ارينە! مەنىڭ بۇل شەشىمگە ەشقاشان كەلىسپەيتىنىمدى سەزىپ، سىرتىمنان تون ءپىشىپ، مەنى سىزىپ وتىرعان دا سول بولىپ شىقتى! سوندا پروديۋسەر قازىلىقتا وتىرىپ، ءوز جوباسىنا باعا بەرگەنى ادىلدىك پە؟!
ال مەنىڭ ورنىما جايعاسقان ءلايلا سۇلتانقىزى - بەلگىلى تەلەجۇرگىزۋشى، تانىمال تەلەجۋرناليست. ءلايلانى قۇرمەت تۇتام. بىراق ونىڭ مۋزىكالىق ساۋاتى جوق، كاسىبي مۋزىكالىق سىنشى دا ەمەس! ءبىزدى ءتىپتى كاسىبي تۇرعىدان سالىستىرۋ مۇمكىن ەمەس!
سايىستىڭ تاعى ءبىر قيتۇرقىسى بار. «ايقىن» گازەتىندە جازىلعانداي، ماعان دا تالاي ۇمىتكەر وسى سۇراقتى قويدى. وتىز ەكى ۇمىتكەردىڭ اتا-انالارى، تۋعان-تۋىستارى، دوس-جاراندارى ۇل-قىزدارىنىڭ جارتىلاي فينالعا وتكەنىنە قۋانىپ، ولارعا ۇزدىكسىز «sms» داۋىس بەرگەن. ال سول قارجى كىمنىڭ قورجىنىن تولتىردى؟ ول اقشانىڭ ەسەبىن كىم الدى؟
جۋىقتا ستامبۋلدا وتكەن اقتىق سايىسقا مەملەكەتىمىزدىڭ اتىنان بارعان كۇيشى جىگىت ارداق بالتاەۆتىڭ ونەرىنە كوڭىلى تولماعان جۇرتشىلىق ماعان: «مەرۋەرت، سەن قازىلىقتا وتىرىپ ەدىڭ، سونداعى تاڭداعاندارىڭ وسى ما؟ قازاقستاننىڭ نامىسىن قورعايتىن باسقا ءانشى بولمادى ما؟ باس جۇلدەگە تالاسا الاتىن تالانتتى قازاق تابىلمادى ما؟» - دەپ، نامىستانعان ەل-جۇرت سۇراقتارىن توپەلەتتى.
مەنىڭشە، پىسىقاي پروديۋسەرى نۇرلان البان بولماسا، ارداق بالتاەۆ ەكىنشى ورىنعا دا يە بولمايتىن ەدى! ۇستاز رەتىندە اڭعارعانىم، قولىنا اسپاپ ۇستاپ، ونەر كورسەتەتىن قايبىر ونەرپاز ساحناعا اسپاپسىز شىققاندا، ەكى قولىن قايدا قويارىن بىلمەي قىسىلادى. بۇل ارداقتا دا بولدى. سونداي-اق ونىڭ اكتەرلىك شەبەرلىگى دە تومەن. ءاۋ دەمەيتىن قازاق جوق قوي، بارىلداعان قاراپايىم عانا داۋىسى بار. مەن ءاۋ باستان بارشا ۇمىتكەردىڭ سىمباتىنا، ساحنادا ءوز-ءوزىن ەركىن ۇستاۋىنا، ياعني اكتەرلىك شەبەرلىگىنە، داۋىسىنا، ديكتسياسىنا، قيمىل-قوزعالىسىنا دا قاتاڭ تالاپ قويدىم. ويتكەنى مەملەكەتىمىزدىڭ اتىنان باراتىن ادام بارلىق جاعىنان جارقىراپ تۇرۋعا ءتيىس-ءتى. «مىنە، قازاقتىڭ ۇلى، قازاقتىڭ قىزى!» دەگەن اتقا لايىق بولعانى ءجون ەمەس پە؟ ارينە، ماعان دا جان-جاقتان «مەنىڭ اپكەم ەدى»، «مەنىڭ جيەنىم ەدى»، «كوز قىرىڭدى سالارسىڭ» دەگەن ادامدار بولدى. ال مەنىڭ ولاي ىستەۋگە ار-ۇياتىم جىبەرمەدى. سايىستىڭ ناتيجەسىنە كوڭىلى تولماعان ادامداردىڭ حابارلاسقانىنا قاراعاندا، تالعامى بيىك كورەرمەننىڭ دە مەنىمەن تولىق كەلىسەتىنىن اڭعاردىم.
ونەردە جۇرگەن سانداعان جىلدارىمدا سىرتىمنان تون ءپىشىپ، جولىمدى كەس-كەستەگەن ادامدار بولعان شىعار، بىراق كوزىمدى باقىرايتىپ قويىپ، وسىنشا ادىلەتسىزدىك جاساعان نۇرلاننىڭ قىلىعى جۇرەگىمدى قاتتى جارالادى.
بىراق نۇرلاننىڭ قىلىعىنان زارداپ شەگۋىم ءبىرىنشى رەت ەمەس ەدى. ت.جۇرگەنوۆ اكادەمياسىندا نۇرلان البان مەنەن ەكى-ءۇش كۋرس تومەن وقىدى. 1998 جىل. جاڭا اندەرىم شىعىپ، دۇركىرەپ تۇرعان كەزىم. وسى كەزدەرى بۇرىن-سوڭدى جاقىن ارالاسپاعان نۇرلان البان ءبىر كۇنى كۇيەۋىم ەكەۋىمىزگە ءوزى تۋىپ-وسكەن نارىنقول، كەگەن اۋداندارىندا مەكتەپ وقۋشىلارىنا كونتسەرت قويايىق دەپ ۇسىنىس جاسادى. ارينە، ول ۋاقىتتا ماتەريالدىق جاعدايىمىز ونشا ءماز ەمەس ەدى: ءۇيىمىز نەسيەگە الىنعان، تۋعان-تۋىسقا، شىعارماشىلىعىمدى دامىتۋعا دا قارجى كەرەك. قۋانا كەلىستىك. سونىمەن نە كەرەك، كۇيەۋىمدى جۇرگىزۋشى ەتىپ، «جيگۋليمەن» جولعا شىقتىق. ۇمىتپاسام، قاراشا ايى. كۇن سۋىق. جول الىس. نۇرلان مەكتەپ ديرەكتورلارىمەن، اۋدان باسشىلارىمەن كەلىسىپ قويىپتى. كۇنىنە ءۇش-ءتورت كونتسەرت بەردىك. بيلەت باعاسى 150-200 تەڭگە بولدى. ارينە، اۋىلدىڭ جاعدايى بەلگىلى عوي، ابدەن قينالدىق. ايتەۋىر ساپارىمىزدى اياقتاپ، بەسىنشى كۇنى شارشاپ-شالدىعىپ، تاڭ اتا الماتىعا جەتتىك. ءالى ەسىمدە، نۇرلان جاندوسوۆ پەن بايزاكوۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنا كەلگەندە: «ەرتەڭ حابارلاسامىن» دەپ، اسىعىس دومبىراسىن الدى دا، ءتىپتى باگاجنيكتە جاتقان كونتسەرتتىك كوستيۋمىن دە ۇمىتىپ، تايىپ تۇردى. وسىدان كەيىن نۇرلاندى دا، اقشانى دا كورگەن ەمەسپىن. ادال ەڭبەگىمىز ءۇشىن تيەسىلى قارجىمىزدى الا الماعان كۇيەۋىم ەكەۋمىز ءبىراز ۋاقىت نۇرلاندى ىزدەدىك. قانشاما كۇن كولىگىمەن بىزگە جۇرگىزۋشى بولعان كۇيەۋىم: «جۇمىسىمنان قالدىم، ارتىستەر دە وسىنداي بولا ما ەكەن؟» - دەپ رەنجىدى. ءوزىمنىڭ دە نۇرلاننىڭ قىلىعىنا كۇيزەلىپ، جۇيكەمنىڭ توزۋىنان، ءبىر جاعىنان بالاشا الدانىپ، جەم بولعانىما نامىستانعانىمنان، اۋىلدا وتكەن گاسترولدىك ساپارىمنىڭ قيىندىعىنان سۋىق ءتيىپ اۋىرعانىمنان - قىسقاسى وسىنىڭ ءبارى بويىما بىتكەن بالامنان ايىرىلۋىما سەبەپ بولدى. بۇل كۇيەۋىمە اۋىر ءتيدى. ناتيجەسىندە ول قولىن ءبىر سەرمەدى دە، شىمكەنتكە كەتىپ قالدى. ارامىزداعى كيكىلجىڭ جارتى جىلعا سوزىلعان ەدى. ءسوزسىز ايەل رەتىندە دە، انا رەتىندە دە جاپا شەككەنىمە نۇرلاننىڭ كەسىرى ءتيدى.
كەيىن ەستىدىم، نۇرلان تۇركياعا تايىپ تۇرىپتى. اتىن اتاماي-اق قويايىن، كەيىننەن تالاي جىلدار جەنپۋ-دە ساباق بەرگەن ساليقالى ۇستاز قىسىلا-قينالا ء(وزىن كىنالى ادامداي سەزىنىپ) نۇرلان الباننىڭ «ءانىڭىزدى جارىققا شىعارامىن» دەپ، فونوگرامما جازدىرۋعا اقشا الىپ، ءىزىن سۋىتقانىن ايتتى. سوندا: «ە-ە، مەن عانا الدانباعان ەكەنمىن عوي، وسىنداي پايعامبار جاسىنداعى ۇستاز سان سوعىپ قالعاندا، مەنىكى نە؟» دەپ، ءوز-ءوزىمدى جۇباتتىم. ارينە، كىم تۋرالى ايتىپ وتىرعانىمدى نۇرلان بىلەدى. وسى گازەتتى پايدالانا وتىرىپ ايتاتىنىم: «نۇرلان، قازىر ول اپاي اۋرۋحانادا جاتىر، اقشاسىن قايتارعانىڭ ءجون بولار جانە دە سول ۇمىت بولعان كونتسەرتتىك كوستيۋمىڭ دە مەندە ساقتاۋلى، الىپ كەت!».
قايران قالاتىنىم - نۇرلان ءوزىن اۋزىنان «ينشاللاھتى» تاستامايتىن، ناماز وقيتىن ادام ەتىپ كورسەتەدى. سوندا وسى قىلىقتارى يماندىلىققا ساي ما؟ سوڭعى كۇن ءومىر ءسۇرىپ جاتقانداي جانتالاسىپ، باسقادان ايلا اسىرىپ، بىرەۋدىڭ اقىسىن جەۋ مۇسىلمان بالاسىنا لايىق پا؟
وسى اششى شىندىقتىڭ ايتىلۋىنا تۇرتكى بولعان «ەۋرازيا جۇلدىزى» سايىسى بولسىن، باسقا دا ءبىر ونەر دوداسى بولسىن، بولاشاقتا الەمدى ونەرىمىزبەن تامساندىراتىن ەل بولامىز دەسەك، جەكە جانىمىزدى كۇيتتەمەي، ورتاق مادەنيەتىمىزدىڭ وركەندەۋىنە ادال قىزمەت ەتەيىك!
جازىپ العان
ءامينا بۋراباەۆا
«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»
(پروەكت «DAT» № 08 (136) 15 اقپان 2012 جىل