«حاباردان» «اباي جولى» تەلەحيكاياسىن كوردىم (مۇنىڭ الدىندا «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنان بەرىلگەن «ابايدى» قاراۋعا مۇمكىندىگىم بولمادى، سوندىقتان ەكەۋىن سالىستىرا المايمىن).

ايتپاعىم – قازاقتىڭ سەريالىن ونشا كورە بەرمەيتىن، سەريال تۇرماق، كەيىنگى جىلدارى قازاقتىڭ كوركەم (دەپ ءجۇر عوي) فيلمدەرىن كورۋگە دە جۇرەگى داۋالاماي قالعان (ويتكەنى كۇيىپ-ءپىسۋ ءۇشىن دە كۇش كەرەك) ماعان «اباي جولىنىڭ» ءبىراز تۇستارى ۇنادى.

اۆتورلار «مەن ابايدى بىلاي... وزىمشە كورەم» دەپ وزىمبىلەرمەندىككە دە سالىنباعان، باستى كەيىپكەردىڭ عۇمىربايانىن بارىنشا تولىق قامتيمىز دەپ حرونيكاعا دا بايلانىپ قالماعان. سەريال «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىنىڭ جازىلۋ تاريحىنان سىر تارتادى، سونىڭ جولىنداعى شىرعالاڭدارعا باسا نازار اۋدارادى، ياعني مۇندا باستى كەيىپكەر – اباي ەمەس، مۇحتار اۋەزوۆ دەسەك تە بولادى.

ۇناعانى:

1) سەريالدا ابايدىڭ قايعىسى مەن مۇحتاردىڭ مۇڭى قاتار ورىلگەن (قوس عۇلامانىڭ بيلىك قولشوقپارلارىنان كورگەن تەپەرىشى دە، جەكە ومىرلەرىندەگى قۋانىشى مەن قاسىرەتى دە قوسا-قابات وتە ۇيلەسىمدى كورسەتىلگەن). ياعني قازاقتىڭ وقىعان تۇلعالارىنىڭ تاعدىرى ورىندى شەندەستىرىلگەن;

2) تۋىندىدا ءۇش كەزەڭدەگى (اباي ءداۋىرى، رەپرەسسيا قارساڭىنداعى مۇحتاردىڭ جاس شاعى جانە رومان-ەپوپەيا جازىلاتىن 1940-50 جىلدار) وقيعالار جەلىسى دە ءوزارا ساباقتاسا ءوربىپ، ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىرا جالعاسىپ وتىرادى، ياعني مونتاجى، كومپوزيتسيالىق جىمداسۋى جاقسى;

3) ديالوگتار شىنايى، ءسوز ساپتاۋى قازاقى (راس، ءىشىنارا از-كەم ولقى تۇستار دا كەزدەسىپ قالادى، دەگەنمەن قۇلاققا تۇرپىدەي تيەتىن ورەسكەل ءسوز، ورىنسىز قولدانىس جوق);

4) ۇتىمدى رەجيسسەرلىك شەشىمدەر بار (اينا ارقىلى كورسەتە وتىرىپ كادر ويناتۋ، ءستاليننىڭ ولگەنى تۋرالى حاباردىڭ ءىزىن الا مۇز سۇڭگىلەردىڭ ەري باستاۋىن كورسەتۋ ارقىلى كوكتەمنىڭ كەلگەنىن عانا ەمەس، ساياسي جىلىمىق كەلگەنىن تۇسپالداۋ، مۇحاڭنىڭ سياسىن توگىپ الىپ، ءتۇس كورەتىن تۇسى، ت.ب.);

5) ءوز ءرولىن جاقسى سومداپ شىققان اكتەرلاردىڭ ويىنى (ە.دايىروۆ، ا.بەكتەمىروۆ، ا.سەيتمەتوۆ، ك.جولدىباەۆا، ج.اقشوراەۆ، ت.ب.).

ۇناماعانى:

1) ديالوگتار جاقسى-اۋ، تەك كەيدە اكتەرلار سونى نە ارتىق پافوسپەن، نە تەاتر ساحناسىندا تۇرعانداي اسا سالتاناتپەن ايتىپ قالادى. قاعازعا جازىلعاندا جايناپ تۇرعانداي كورىنەتىن ءسوزدىڭ اۋىزدان شىققاندا ءاۋ باستاعى ارىنەن اجىراپ قالاتىن تۇستارى بار;

2) مۇندا دا قوستىلدىلىك: ورىس – ورىسشا، قازاق – قازاقشا سويلەيدى. تەرگەۋ بارىسى، ساياسي-مادەني جيىلىستار ول كەزدە نەگىزىنەن ورىسشا وتكەن شىعار، بالكىم. بىراق سونىڭ ءبارىن نەگە قازاقشالاپ جىبەرمەسكە؟ شەتەلدىك سەريالداردى تارجىمەلەگەندە تۇرىكشە، كارىسشە، ۇندىشە سويلەگەننىڭ ءبارىن قازاقشاعا اۋدارماي ما؟ الدە ورىس ءتىلى – اۋدارۋعا بولمايتىن ءتىل مە؟ ءتىپتى بولماسا ونى كادر سىرتىنداعى داۋىسپەن نە سۋبتيترمەن قازاقشالاپ جىبەرۋگە دە بولار ەدى;

3) رەكۆيزيت، دەكوراتسيا ماسەلەسىندەگى جۇپىنىلىق. اباي اۋىلىندا ابايدىڭ ۇيىنەن باسقا كوز توقتاتار دۇرىس ءۇي جوق (ونىڭ ءوزى وزگە قوراش ۇيلەردىڭ فونىندا عانا جان ساقتاپ تۇر). بۇل – جالپى قازاق كينو-سەريال سالاسىنداعى ورتاق كەمشىلىك: اقشا از بولىنەدى، تۇسىرۋگە دە ۋاقىت تىم تىعىز بەرىلەدى، باس-اياعى ەكى-ءۇش ايدا ءبىتىرىپ، جىل سوڭىنا دەيىن قالايدا ۇلگەرۋ كەرەك. اسىعىس جاسالعان تىرلىكتىڭ كەم-كەتىگى بولماي قالماسى بەلگىلى;

4) سەريالدىڭ ديناميكاسى باياۋلاۋ، وقيعالار شابان ءوربيدى. ءيا، تاقىرىپ – تاريحي، وي – سالماقتى، دەگەنمەن بۇل اقتالۋعا جەتكىلىكسىز. ءححى عاسىردىڭ ەركەتوتاي كورەرمەنىن ەكران الدىندا ۇستاپ وتىرۋ ءۇشىن ۇزدىكسىز شيەلەنىس، قىم-قۋىت سيۋجەت، ۇنەمى جەتەلەپ وتىراتىن تەمپ كەرەك...

جالپى العاندا، العان اسەرىم جامان ەمەس. «جاقسى ءفيلمنىڭ نەگىزگى ءۇش قۇرامداس بولىگى بار: ولار – ستسەناري، ستسەناري جانە تاعى دا ستسەناري...» دەپ پە ەدى الفرەد حيچكوك؟ بىراق ءبىزدىڭ ەلدە سول كەرەمەت ستسەناريىڭىزدىڭ ءوزى شالاقازاق نە ۇلتتىق دۇنيەتانىمنان جۇرداي رەجيسسەردىڭ قولىنا تۇسسە نە بولماق؟ جۇندەي تۇتپەي مە (جۇيكەڭىزبەن قوسا)?

ءبىزدىڭ ەلدە كوپ نارسە سول جاقسى ستسەناريدى جانىمەن ۇعىنىپ، كوكىرەگىمەن ءتۇيسىنىپ تۇسىرەتىن قازاقى رەجيسسەردىڭ ۇلتتىق ۇستانىمىنا بايلانىستى سەكىلدى كورىنەدى. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، «اباي جولىن» تۇسىرگەن مۇرات ەسجاننىڭ بولاشاعىنان كوپ ءۇمىت كۇتۋگە بولاتىنى كورىنىپ تۇر. «جاقسى فيلم ادامنىڭ كينو كورىپ وتىرعانىن ۇمىتتىرىپ جىبەرۋى كەرەك» (رومان پولانسكي) ەكەنىن ەستە ساقتاسا، ودان مىقتى رەجيسسەر شىعادى.

ساكەن سىبانبايدىڭ جازباسى

Abai.kz