قازاق تاريحى ەرىككەنىڭ ەرمەگىنە اينالعان زامانعا كەز بولىپ وتىرمىز. ايتقىم كەلگەنى، قايتادان قولعا الىنىپ جاتقان ءيىسى الاش بالاسىنىڭ ۇلى حانى اتانعان قاسىمحان تۋرالى كوركەم ءفيلمدى ءتۇسىرۋ قايتادان قولعا الىنعانى جونىندە.

ارينە، تاريحتى جاڭعىرتىپ، جاس بۋىنعا ۇلگى رەتىندە ۇسىنعان ءجون. ويتكەنى بۇگىنگى ءھام كەلەر ۇرپاق، اتا-بابالارىنىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىن، قازاق مەملەكەتى قالاي قۇرىلعانى سونداي-اق سول قۇرىلۋ جولىندا قانداي قيىندىقتارعا: قاندى قىرعىن، زۇلمات-اشتىقتارعا، قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعانىن بىلگەنى دۇرىس. وتكەندى سىيلاۋ، قادىرلەۋ سودان باستالادى.

جاس ۇرپاققا ۇلگى بولۋعا ءتيىس قازاقتىڭ ۇلى حاندارىنىڭ ءبىرى قاسىمحان ەدى. حاندىق قۇرعان 1511-1521 جىلدار ارالىعىندا قازاق حاندىعىنىڭ شەكاراسىن كەڭەيتتى، سىر بويىنداعى شاھارلاردى قازاق ەلىنە قاراتتى، حالقى 1 ميلليونعا جەتتى، 300 مىڭ اتتى اسكەر ۇستادى. «قاسىمحاننىڭ قاسقا جولى» اتتى زاڭدار جيىنتىعىن شىعاردى. قاسىم سونداي ايبارى حان اتاندى. دەمەك ول تۋرالى كوپ سەريالى فيلم ءتۇسىرۋ كىم كورىنگەننىڭ ەرمەگى بولماۋى ءتيىس.

دەسەكتە بۇعان دەيىن «جاۋ جۇرەك مىڭ بالا» جانە «توميريس» اتتى تاريحي تۋىندىلاردى تۇسىرگەن بەلگىلى رەجيسسەر اقان ساتاەۆ قولعا الىپتى. ساتاەۆتىڭ كينو تۇسىرۋدە تاجىريبەسى بار ازامات. الايدا كينونىڭ ستسەناريىن تاريحي شىعارمالار-روماندار جازىپ جۇرگەن مۇحتار ماعاۋين، قابدەش ءجۇمادىلوۆ، سوفى سماتاەۆ سەكىلدى ازاماتتارعا نەگە جازدىرمادى دەگەن وي تۇرادى. قازاقتىڭ تاريحىن، سالت-ءداستۇرىن، ادەت-عۇرپىن، ءتىپتى سول كەزدەگى ءسوز ساپتاۋدى دا بىلەتىن تاريحشى-جازۋشىلار جازعاندا كينو وزگەشە جاندانا تۇسىرە مە ەدى؟

ال قازىر كينونىڭ ستسەناريىن كىم جازىپ جاتىر دەيسىز عوي، ول اقان ساتاەۆتىڭ ءوزى جانە قازاقتىڭ تاريحىنان ماقۇرىم ەكى ادام. «شىمشىق سويسادا، قاساپشى سويسىن» دەگەن بار عوي. ياعني مۇنداي تاريحي سالماعى زور دۇنيەنى كىم كورىنگەن جازباعانى ءجون ەدى. امال نەشىك؟ وكىنىشتى. بالكىم بۇل جەردە اقان ساتاەۆ تاريحي كينوعا ءبولىنىپ وتىرعان قوماقتى قارجىنى وزدەرىنە قالدىرۋدى ۇيعارعان شىعار...

قالاي ايتساقتا، قالاي جازساقتا مۇنداي قازاق تاريحىنان جەكە دارا ورىن الاتىن قاسىمحانداي حاندى كينو ەتىپ شىعارۋ ءۇشىن كوشەدە جۇرگەندەردى ەمەس، تاريحتى جەتىك بىلەتىن، جانە وسى سالادا شىعارمالار جازىپ جۇرگەن، تاريحتىڭ بىلگىرى جازۋشىلاردى، تاريحشىلاردى تارتۋ كەرەك ەدى عوي.

ءبىز كەزىندە تۇسىرىلگەن «كوشپەندىلەردە»، «قازاق حاندىعىندا» كەتكەن قاتەلىكتەردەن، كەمشىلىكتەردەن قورتىندى شىعارۋىمىز كەرەك –تۇعىن. الايدا سول كەمشىلىكتەردى تاعى قايتالاعالى جاتىرمىز. وكىنىشتى. ءتىپتى وسى قاسىمحاندى «ەرتۇعىرىل» اتتى عاجايىپ سەريال تۇسىرگەن تۇرىك رەجيسسەرى مەتين گيۋناي 75 سەريا ەتىپ تۇسىرەدى ەكەن دەگەندە داقپىرت شىققان. 11 ميلليارد تەڭگەدە اۋدارىلعان. اياعى سىيىر قۇيىمشاقتانىپ كەتكەن. بولىنگەن 11 ميلليارد تەڭگە قايدا كەتتى ول دا بەلگىسىز. بۇل جولعىسى مىناۋ.

قازاق قاشان دەنى دۇرىس تاريحي كينولاردى تۇسىرەدى ەكەن. الدە «اتتەڭ، اتتەڭ» دەپ ءومىرىمىز وتە مە؟

ازاماتحان ءامىرتايدىڭ جازباسى

Abai.kz