قوناەۆ: پەتروپاۆلدى قازاق قىزىلجار دەپ ايتادى!
12 قاڭتار مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، قازاق كسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى دىنمۇحامەد احمەتۇلى قوناەۆتىڭ تۋعان كۇنى.
ول 1960-1986 جىلدارى قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى قىزمەتىن اتقاردى.
سول جىلدارى دىنمۇحامەد احمەتۇلىنىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن قازاق جەرىنىڭ سول كەزدەگى استاناسى الماتى قالاسىنىڭ ەڭ كورنەكتى عيماراتتارى سالىندى. ماسەلەن، ۇكىمەت ءۇيى، قر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ عيماراتى تۇرعىزىلدى. قالا كوشەلەرىنىڭ سانى ارتىپ، 12 ىقشام اۋدان اشىلدى. مەكتەپ پەن بالا-باقشا عيماراتتارىنىڭ قۇرىلىسى باستالىپ، وقۋشىلار سارايى قولدانىسقا بەرىلدى. رەسپۋبليكا سارايى، سپورت جانە مادەنيەت سارايى، «مەدەۋ» سپورت كەشەنى، ۇلتتىق كىتاپحانا، تسيرك سىندى مادەنيەت، ءبىلىم جانە سپورت نىساندارى بوي كوتەردى. اۆتو، اەرو جانە تەمىر جول ۆوكزالدارى، اۋەجاي، «الماتى»، «وتىرار»، «جەتىسۋ»، «الاتاۋ»، «دوستىق»، «قازاقستان» قوناقۇيلەرى سالىندى. ەل اراسىندا ول تۋرالى «40 جىل ەل بيلەپ 47 قالا سالعان»، دەيدى.
ماسەلەن، قوناەۆ باسشىلىق ەتكەن 1955-ءى جىلدان 1985-ءى جىلعا دەيىن رەسپۋبليكا ونەركاسىپ ءوندىرىسىنىڭ كولەمى 8,9 ەسە، اۋىل شارۋاشىلىعى 6,2 ەسە، قۇرىلىس 8 ەسە وسكەن. رەسپۋبليكانىڭ يگەرىلمەي جاتقان ايماقتارىندا مىڭداعان ەلدىمەكەن سالىنىپ، 47 جاڭا قالا پايدا بولعان، دەيدى. ول قازاقستاننىڭ عىلىمي كۇش قۋاتىنىڭ قالىپتاسۋىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى.
1986 جىلى 16 جەلتوقساندا قكپ وك-ءنىڭ پلەنۋمىندا د.ا.قوناەۆتى ءبىرىنشى حاتشى قىزمەتىنەن بوساتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.
قايراتكەر تۇلعا 1993 جىلى 22 تامىزدا 82 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن ءوتتى.
ءبىز بۇگىن «قازاقستاننىڭ بەس وبلىسى رەسەيدىڭ جەرى»، دەگەن گوربوچەۆتىڭ سوزىنە قاتىستى دىنمۇحامەد احمەتۇلىنىڭ ايتقان پىكىرىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنباقپىز.
قوناەۆ: گوربوچەۆتىكى ساندىراقتاعان ءسوز!
«ديماش اعا، كەڭەس وداعىنىڭ پرەزيدەنتى گوربوچەۆ جولداس وسىدان ەكى اي بۇرىن قازاقستاننىڭ بەس وبلىسىن رەسەيدىڭ جەرى دەگەن پىكىر ايتتى. وسىعان قالاي قارايسىز؟
- بۇل ماسەلەنى وسىدان 5-6 اي بۇرىن ورىستىڭ امەريكادا جاتاتىن سولجەنيتسىن دەگەن پيساتەلدەرى كوتەرگەن. ال، ونىڭ الدىنداعى گوربوچەۆتىڭ ءسوزى.
ال، مەنىڭ ۇعىمىم بويىنشا، بۇل - ساندىراقتاعان ءسوز. ونى ايتقان ورىستاردىڭ بارلىعى مىنا قازاقستاننىڭ سولتۇستىك وبلىستارى... ول ءبىزدىڭ اتا-بابامىزدىڭ، قازاقتىڭ ءوز جەرى. ال، ءبىزدىڭ تاريحشىلارىمىز وعان باعا بەرىپ، ونىڭ ءبارىن كورسەتىپ وتىر، دۇرىستىعىن، قازاقستان جەرى ەكەندىگىن...
ماسەلەن، پەتروپاۆلدى قازاق قىزىلجار دەپ ايتادى. ال، پاۆلوداردى كەرەكۋ دەپ ايتادى. ال، شىنىن ايتقاندا ول كەرەكۋ دە ەمەس.
وندا بۇرىن ورىستىڭ ساۋداگەرى بولعان كارەكين دەگەن. ال، كارەكيننىڭ ماگازينىنەن توۆاردى الۋعا پاۆلوداردان قازاقتار بارعاندا، ايتاتىنى مىنا كارەكينگە بارايىق. كەرەگىمىزدى ساتىپ الايىق. سونىڭ ماگازينىنە بارايىق... سودان كارەكين كەرەكۋ بولىپ كەتكەن.
ال، شىنىن ايتقاندا ونىڭ اتى تۇزقالا. ول دا مىنا كوشىپ جۇرگەن قازاقتىڭ ءوز جەرى ەكەن.
ودان كەيىن وزدەرىڭە بەلگىلى حرۋششەۆتىڭ زامانىندا، حرۋششەۆتىڭ بۇيرىعى بويىنشا اقمولانى تسەلينوگراد دەپ اتادىق. بۇل دا قازاقتىڭ ءوزىنىڭ جەرى.
ال، مۇنىڭ ءبارىن قىسىپ ايتقاندا، ول گوربوچەۆتىڭ ايتقان ءسوزى ساندىراقتاعان ءسوز. تاريحتى بىلمەگەنى ءۇشىن، ەل-جۇرتتىڭ ىشىندە نە بولىپ جاتقانىن بىلمەگەنى ءۇشىن ايتىلعان ءسوز.
ونىڭ ءبارى قازاقتىڭ ءوزىنىڭ جەرى. ەلىمىزدىڭ، اتامىزدىڭ، بابامىزدىڭ جەرلەرى... مۇنى ءويتىپ تۇسىنۋگە بولمايدى. مەن ونىڭ ايتقانىنا كونبەيمىن. وعان مەن قارسىمىن».
;fbclid=IwAR2lUgmGWq6DGcT9QdKo-FFy9ZfO3mMEKzN_7Dht6-X6FH_MwVbVtOeCiCM(بەينەسۇحباتتىڭ تۇپنۇسقاسى: Tarlan.kz)
پاۆلودار دەمەكشى، وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن سول قالاعا قوناەۆتىڭ اتىن بەرۋ تۋرالى دا ۇسىنىستار بولىپتى. سەبەبى، كەزىندە ول پاۆلوداردىڭ كوركەيۋى، دامۋى، ونداعى ءوندىرىس ورىندارىنىڭ سالىنۋىنا قىرۋار ەڭبەك ەتكەن ەكەن.
ال، 2022 جىلى كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرىنىڭ تۋعانىنا 110 جىل تولادى.
نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى
Abai.kz
