كامشات تاسبولاتتىڭ «تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى تۇرۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنا قاتىستى جازعان پوستىن وقىپ شىقتىم دا، بۇل نە زاڭ ەكەن، «قۇقىقتىق نيگيليست بولمايىن» دەگەن قاۋىپپەن، بىرنەشە زاڭدى، كوپتەگەن ماقالالاردى مۇقيات وقىپ شىقتىم. بىردەن ايتايىن - زاڭ قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق تاربيەسىنە، عاسىرلاردان بەرى قالىپتاسقان پاتريارحاتتىق قۇرىلىسىنا، الەمدىك كوزقاراسىنا «گەندەرلىك تەڭدىك» ارقىلى وڭدىرماي سوققى بەرگەن. مىنا زاڭ جوباسى قازاق وتباسىنداعى اكەنى، ەركەكتى جەلكەسىنەن سۇيرەپ اكەپ، بوساعاعا سۇمىرەيتىپ «وتىرعىزىپ» قويعان. ەندى ءارى قاراي وسى زاڭدى قولداۋشىلار «ءبىرجىنىستى نەكە تۋرالى» زاڭ جوباسىن دا وسى باستان قولداي بەرسە بولادى ەكەن!

ادامزات جەر بەتىنە تۇسكەلى مىڭ-ميلليونداعان جىلدار بويى جاسامپازدىقپەن جالعاسقان اندروندىق مادەنيەت، اندروندىق ءومىر سالتىن ۇلتتىق داستۇردەن ادا دينا ءتاڭسارىنىڭ «نە مولچي» دەگەن ءبىرتۇرلى ۇيىمى بالتالاپ، تاس-تالقانىن شىعارىپتى. مۇنداي ۇردىسپەن ءبىر مەملەكەت تۇرماق، جەر بەتىن توپالاڭعا اينالدىرىپ، ادامزات تىرشىلىگىن جوق ەتۋگە بولاتىن شىعار! جالپى، ءاۋ باستا مەملەكەت وتباسىنىڭ ىشكى داۋىنا ارالاسۋدان سانالى تۇردە باس تارتقان ەدى. «نەكە تۋرالى» كودەكستە «وتباسىنىڭ ىشكى داۋىن وتباسىنىڭ ءوزى شەشەدى» دەپ انىق جازىلعان. بۇل ءبىزدىڭ ۇلتتىق ءداستۇرىمىزدى، «ءۇي بولعاسىن ىدىس-اياق سىلدىراماي تۇرمايدى» دەگەن دانالىق فيلوسوفيامىزبەن استاسقان كودەكس ەدى. «وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى تۇرۋ» زاڭى ءبىر قاراعاندا ەشتەڭەسى جوق، كادىمگى كوپ زاڭنىڭ ءبىرى سياقتى. ونىڭ ىشكە بۇككەن قاۋىپىن قر «حالىق دەنساۋلىعى كودەكسى» جانە «بالالاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ تۋرالى» زاڭدارمەن قوسا قاراعاندا اشىلا تۇسەدى.

مىسالى، «حالىق دەنساۋلىعى كودەكسىنىڭ» 78 باپ، 1-تارماعىندا «ءاربىر بالا ماقساتىن ايتپاستان رەپرودۋكتيۆتى دەنساۋلىعى تۋرالى اقپارات الۋعا قۇقىلى» دەيدى. 78 باپتىڭ 2-تارماعى «بالا 16 جاستان باستاپ، پروفيلاكتيكالىق جانە كونسۋلتاتيۆتى-دياگنوستيكالىق كومەك الۋعا قۇقىلى» دەيدى. 92 باپتىڭ 1-تارماعى «دەنساۋلىق ساقتاۋ سۋبەكتىلەرى 10 جاستان باستاپ بالالارعا رەپرودۋكتيۆتى جانە پسيحولوگيالىق دەنساۋلىق بويىنشا كەشەندى قىزمەت كورسەتەدى». 92 باپتىڭ 2-تارماعى «10 جاستان باستاپ بالالارعا رەپرودۋكتيۆتى جانە پسيحولوگيالىق دەنساۋلىق قىزمەتىنە قول جەتكىزە الادى». ەندى ارى قاراي نە بولاتىنىن ءوزىڭىز-اق شامالاي بەرىڭىز! ارنارسەنى بىلمەككە قۇمار ءجاسوسپىرىم جۇرتتان جاسىرىپ، جىنىستىق قاتىناستىڭ قىر-سىرىن 10 جاستان باستاپ مەڭگەرە بەرسە نە بولادى؟ زاڭعا سايكەس، 10 جاستاعى بالالار بۇدان بىلاي سەكسولوگ پەن پسيحياتردىڭ كومەگىنە ءوز بەتىنشە جۇگىنە بەرەتىن بولادى. بىرتە-بىرتە، وسى زاڭعا سايكەس، «جىنىستىق دەنساۋلىق تۋرالى» ءبىلىم الۋدى مەكتەپ باعدارلاماسىنان باستاۋى دا مۇمكىن. ويتكەنى، ەۋروپانىڭ بىرنەشە مەملەكەتى قازىر 10 جاستان باستاپ مەكتەپتەردە «جىنىستىق دەنساۋلىق» ءپانىن مىندەتتى تۇردە وقىپ وتىر. بۇل جوبا ىسكە اسىپ جاتسا، اتا-انا قانشا قارسى بولسا دا ولارمەن ەشكىم ەسەپتەسپەيدى. ويتكەنى، «جىنىستىق دەنساۋلىق» تۋرالى بالا 10 جاستان باستاپ ءبىلۋى كەرەك. زاڭ سولاي دەپ تۇر! ەگەر، قارسى بولساڭ - اۆتوماتتى تۇردە «بالا قۇقىعىن شەكتەپ، زورلىق-زومبىلىق جاساۋشى» بولىپ تانىلاسىڭ!

ال ەندى «وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى تۇرۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنا قايتا ورالايىق. 1-پۋنكتىڭ 4-تارماعىندا «اتا-انا نەمەسە زاڭدى وكىلدىڭ بالا مۇددەسى مەن قاجەتتىلىكتەرىن – بالانىڭ ازىق-تۇلىككە، كيىم-كەشەككە، باسپاناعا، تاربيەگە، بىلىمگە، مەديتسينالىق قىزمەتكە، قاۋىپسىز تۇرمىستىق جاعدايىن سانالى تۇردە ەلەمەۋى» دەي كەلە، وسىنىڭ بارىنە «تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق» دەگەن سيپات بەرەدى. بۇل دەگەنىڭىز، اقىل توقتاتپاعان ءجاسوسپىرىمدى ءوزىنىڭ اكە-شەشەسىنە، تۋعان-تۋىستارىنا قارسى ايداپ سالۋ، ارىز جازعىزۋ، ءسويتىپ، ۇلتىمىزدىڭ عاسىرلار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان بابالار ساباقتاستىعىن ءۇزۋ عوي! ودان باسقا ەشتەڭە ەمەس! بۇگىن توبەمىزگە فەمينيستەر اڭگىرتاياق ويناتسا، ەرتەڭ كوگىلدىرلەردىڭ كەردەڭدەپ شىقپاسىنا كىم كەپىل؟ سوندىقتان، «وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى تۇرۋ» زاڭىنا اعايىندىق، جەڭگەلەر ينستيتۋتتاردى رەانيماتسيالاپ، قايتا جانداندىراتىن تەتىكتەر دە قاراستىرىلۋى كەرەك! دۇرىس ۇرپاق تاربيەلەگىمىز كەلسە، بالا قۇقىعى دەپ، زورلىق-زومبىلىق دەپ، اتا-بابامىزدىڭ داستۇرىنەن - ەركەكتەردىڭ وتباسىلىق ۇستەمدىگىنەن باس تارتپاۋىمىز كەرەك!

ال دينا ءتاڭسارى ءبىزدىڭ «فەودالدىق قارادۇرسىن» قوعامنان ءوزىن جاپ-جاقسى اقشامەن قارجىلاندىرىپ وتىرعان ەۋروپاسىنا ءبىرجولا بارا قويسىن! ءبىزدى «جوعارى مادەنيەتكە» ۇيرەتپەي-اق قويسىن! بىزگە ءوز ءداستۇرىمىز ۇنايدى!

توقتار جاقاشتىڭ جەلىدەگى جازباسى

Abai.kz