جامبىل جاباەۆتىڭ تۋعانىنا -  175  جىل!

جامبىل
رومان-ەتيۋد. (ۇزىندىلەر)

جالعاسى:

لەونيد سەرگەەۆيچ سوبولەۆ – ورىستىڭ ىرگەلى اقىندارىنىڭ ءبىرى. ول قازاق اقىندارىمەن، عالىمدارىمەن دوس كوڭىل بولاتىن. ماسكەۋدە قازاق اقىن-جازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارىن ءتارجىمالاتىپ كوپ ەڭبەك ىستەگەن ادام. 

...1939 جىل. الماتى. الاتاۋ اسقاق، سامال جەل سوعىپ، ارىقتاردا بۇلاق سۋلارى سىلدىراي اعىپ جاتقان ماساتى جاز ايى. وسى كەزدە الماتىدا قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ەكىنشى سەزى وتكەن. بۇكىل كەڭەستەر وداعىنان اعىلىپ، اتتارى جەر جارعان اقىن-جازۋشىلار جينالعان.

كەڭەستەر وداعى جازۋشىلار وداعىنان ل.س. سوبولەۆ كەلگەن-ءدى. ول قازاق ادەبيەتى مەن ورىس ادەبيەتىنىڭ ءوزارا بايلانىسى تۋرالى ۇزاق تولعاعان. سولاردىڭ ىشىندە جامبىلدىڭ اقىندىق جولى، پوەتيكاسى تۋرالى تەبىرەنە ايتتى.

«جامبىل پوەزياسى كوركەم ءسوزدىڭ شىرقاۋ شىڭىنا اينالدى»، – دەدى ول. 

...سول سەزدىڭ قۇرمەتتى تورىندە جامبىل اقىن دا وتىردى. ل.س.سوبولەۆتىڭ ءسوزىن ءابدىلدا تاجىباەۆ جاكەڭنىڭ قۇلاعىنا سىبىرلاپ اۋدارىپ وتىردى. ءسوزىن ءبىتىرىپ، قاسىنا كەلىپ وتىرعاندا جامبىل ورنىنان تۇرىپ، لەونيد سوبولەۆتى قاپسىرا قۇشاقتاپ، ماڭدايىنان يىسكەدى، قولىن قىستى. حالىق ورنىنان كوتەرىلىپ كەتتى. زال ءىشى شاپالاققا ۇلاستى. «...ءبىر عاجابى ءبىزدىڭ ۇلان-بايتاق ەلىمىزدە جامبىلعا ەلىكتەۋشى اقىندار قيساپسىز كوبەيدى... بايىپتاپ قاراساڭىز، مۇنىڭ ءوزى اقىننىڭ ۇلىلىعىن مويىنداتقىزىپ، باس يگىزگەن زاڭدى ءجايت. ولەڭدەردىڭ بىردە-بىرەۋى جامبىل ولەڭدەرىنىڭ دارەجەسىنە جەتپەگەنى بىلاي تۇرسىن، سولاردىڭ كولەڭكەسى بولۋعا دا ارزىمايدى. نەگە دەسەڭىز، ۇلىلىق ەگىز تۋمايدى، ۇلى قۇبىلىس قايتالانبايدى». 

ل.سوبولەۆ جامبىلدىڭ قولىن جوعارى كوتەردى. حالىققا باسىن ءيدى. بۇل جامبىلدى دا مويىنداۋ ەدى...

لەنينگرادتىق ورەنىم

1942 جىلدىڭ قىسى قاتتى سۋىق بولدى. جول ءجۇرۋ دە وڭاي ەمەس. بىراق جامبىلعا سالەم بەرگىسى كەلەتىن ادامدار سۋىققا دا، ايازعا دا قارامايدى. سوعىس ءورتى ءورشىپ تۇرسا دا اقىن باباعا سالەم بەرىپ، باتاسىن الۋشىلار لەگى ازايعان ەمەس. سونداي كۇندەردىڭ بىرىندە اقىن مارك تارلوۆسكيدىڭ وتىنىشىمەن تايىر جاروكوۆ ونى جامبىل اۋىلىنا الىپ كەلدى. ولار ءتۇس اۋا شىعىپ، جاكەڭە قاس قارايا جەتتى. قاراڭعىلىق ەرتە تۇسەدى. بىراق جامبىل بابا ءۇيىنىڭ شامى جارىق. اقىن ەرتە جاتاتىن. بىراق بۇگىن الدەنەگە ەلەگىزىگەندەي ۇيىقتاماي راديودان مايدان حابارلارىنا قۇلاق ءتۇرىپ وتىرعان. ءارى ستالينگراد تۇبىندەگى شايقاستا جۇرگەن العادايدان كوپتەن حابار كەلمەي قۇلازىپ جۇرگەن شاعى ەدى. 

تايىردى كورگەن سوڭ:

– مىناۋ شيكىل سارىڭ كىم؟ – دەپ سۇرادى.

– جاكە، بۇل كىسى تارلوۆسكي دەگەن اقىن. بۇيىمتايى بار ەكەن.

– بۇيىمتايى بولسا تۇندە ايتپاس. تاماقتانىپ، شاي ءىشىپ الىڭدار. مىنا سوعىسىڭ وڭاي سوقپاي تۇر عوي. راديو سولاي دەپ جاتىر.

شاي ۇستىندە اڭگىمە تاعى دا سوعىس تاقىرىبىنا اۋىستى. تارلوۆسكي اڭگىمەلەپ وتىر. تايىر اۋدارىپ وتىر. اسىرەسە لەنينگراد قورشاۋدا قالعانىن ەستىگەندە جامبىلدىڭ ءوڭى وزگەرىپ كەتتى. لەنيننىڭ قالاسى قۇلاسا نە بولماق؟ جامان ىرىم. وسىلاي اڭگىمە اۋىرلاۋ ءبىتىپ، ءبارى ۇيقىعا جاتتى.

جاكەڭ دوڭبەكشىپ كوپكە دەيىن ۇيىقتاي المادى. تايىردىڭ دا مازاسىز ءتۇنى ءوتتى. بىراق جامبىل اقىن ەرتە تۇراتىن. جىلى كيىنىپ سىقىرلاعان سارى ايازعا قاراماستان ءۇي ماڭىن ءبىر شولىپ شىعاتىن.

تايىر دا ەرتە تۇردى. دالاعا شىعىپ ەدى ارايلانىپ اتىپ كەلە جاتقان كۇنگە قولىن كولەگەيلەپ ۇستاپ قاراپ تۇرعان اقىن بابانى كوردى.

– اسسالاۋاماعالەيكۋم...

– انا شيكىل سارىڭ ءسويتىپ تەڭكەيىپ جاتا بەرە مە؟

– بۇلتاقتاتپاي تۋراسىن ايت. بۇيىمتايى نە؟

تايىر قورشاۋدا قالىپ، جەيتىن ءبىر ءتۇيىر نانعا ءزارۋ بولىپ، اعاشتىڭ ءتىنىن كەمىرگەن ادامدار تۋرالى ايتتى. كومۋسىز، اش-جالاڭاش قالعان ادامداردى ءويتىپ-ءبۇيتىپ، شانامەن، سال جاساپ نەۆاعا اپارىپ لاقتىرىپ جاتقانىن، ونىڭ ىشىندە جاس بالالار دا كوپ ەكەنىن ايتتى.

جامبىل اقىندى بۇل قاتتى تۇرشىكتىردى.

– نەمىس فاشيستەرىنە لاعنەت، – دەدى جامبىل اقىن. – ستالينگرادتا دا جويقىن سوعىس ءجۇرىپ جاتىر. مەنىڭ قۇلاعىم راديو عوي. سودان ەستىپ جاتىرمىن. العادايىم امان بولسا ەكەن...

– لەنينگرادتاعى بالالار دا ءسىزدىڭ العاداي سەكىلدى بالالارىڭىز. جاڭا زاماننىڭ زەڭبىرەگىن اتقان، «اۆرورا» كەمەسى دە سوندا تۇر. سول قورشاۋدا قالعان ۇل-قىزدارىڭىزعا دەمەۋ كەرەك، سۇيەنىش كەرەك. ءبىزدىڭ جازعاندارىمىز جۇرەككە جەتپەي تۇر...

بۇل كەزدە مارك تارلوۆسكي دە سىرتقى شىعىپ، سالەم بەردى. سۋىق قارىپ، دەنە مۇزدادى. جامبىل اقىن كورپەگە وراندى دا ۇيىقتاپ كەتتى.

ءبىر ساعاتتىڭ شاماسىندا جامبىل ورنىنان تۇرىپ داستارحان باسىنا كەلدى. شاي ءىشىلدى. تايىر دومبىراسىن الىپ تىڭقىلداتىپ لەنينگراد، نەۆا، لەنين، قىرىلىپ جاتقان حالىق، جاس وسكىندەر تۋرالى تولعاندى. 

– ءاي، تايىر، – دەدى جامبىل كەنەت. – الگى پاۆەل كۋزنەتسوۆ قايدا؟ ول قايدا ءجۇر؟ بەرشى دومبىرامدى...

جاكەڭ دومبىراسىن، تايىر توركوز داپتەرى مەن قارىنداشىن الدى.

ابىز اقىن ءبىراز جوتكىرىندى. سوسىن تۇيدەك-تۇيدەك ءسوز اعىتتى. ولار ساسكەدە باستاپ كەشكە دەيىن جۇمىس ىستەدى. ون رەت وقىتىپ، ون رەت قايتا جىرلادى.

لەنينگرادتىق ورەنىم،

ماقتانىشىم سەن ەدىڭ...

قايتا-قايتا ارلەنىپ، وڭدەلىپ ولەڭ قالىپقا ءتۇستى. 

جاكەڭ دە، تايىر دا شارشادى. بىراق ەكەۋى دە ولەڭنىڭ ءساتتى شىققانىنا ريزا ەدى. تۇنىمەن تارلوۆسكي ونى ورىسشا اۋدارىپ شىقتى. ولار دا ولجالى، جاكەڭ دە ولجالى كوڭىلمەن قوش ايتىستى. ەرتەسىنە «لەنينگرادتىق ورەنىم» موسكۆاعا جونەلتىلدى. پلاكات بولىپ جاۋىنگەرلەرگە تاراتىلدى. بۇل ساعى سىنا باستاعان قورشاۋداعى لەنينگراد حالقىنا كۇش-قۋات بەردى. جامبىل ولەڭى نەمىس فاشيستەرىنە سناريادتاي ءتيدى. 

...جاقسىلىق ەشقاشان ۇمىتىلمايدى. بۇگىندە ەگەمەن ەلدىڭ جامبىل اقىنى پەتەربۋرگ تورىندە تۇر. جەتىسۋدىڭ جەتى وزەنىندەي سۋ اعىپ جاتىر. ال وعان «لەنينگرادتسى دەتي موي، لەنينگرادتسى گوردوست مويا» دەپ باستالاتىن ولەڭ جولدارى مىستان قۇيىلىپ جازىلعان.

جامبىل بابا اتىنداعى كوشەمەن ارى-بەرى وتكەن جاس پەن كارى عاسىر گومەرى اتانعان جامبىل باباعا تاعزىم ەتەدى. ناعىز اقىن ماڭگى جاسايدى! جامبىل – ناعىز اقىن!

...ءوزىمنىڭ سوڭعى جىرىمدى ايتىپ ۇلگەرمەي كەتەمىن بە دەپ قورقامىن...

جامبىلعا ادامدار لەگى تولاسسىز كەلىپ جاتاتىن. كەڭەستەر وداعىنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن الماتىعا جازۋشىلار كۇن قۇرعاتپايدى دەسە دە بولعانداي. قيىر شىعىستا، حالحين-گولدە سوعىس قيمىلدارى ءجۇرىپ جاتقان كەز. سولارعا ارناپ جامبىل جىرى قاجەت بولدى. 

تايىر جاروكوۆ، قالماقان ابدىقادىروۆ پەن دميتري سنەگين ۇشەۋى ۇزىناعاشقا تارتتى. ادەتتە، پاۆەل نيكولاەۆيچ كۋزنەتسوۆ وسى توپتان قالمايتىن. ول جامبىل جىرلارىن تەزدەتىپ ورىسشاعا اۋداراتىن. 

بۇلار جاكەڭە كەلگەندە اقىن التى قانات اق ءۇيدىڭ ىشىندە وتىر ەكەن. دوڭگەلەك ۇستەل تاعامعا تولى، سارى ساماۋرىن ەكى يىنىنەن دەمالىپ، بۇرقىلداپ قايناپ تۇر. جاكەڭ قالىڭ قۇراق كورپەنىڭ ۇستىندە ۇلكەن جاستىقتى شىنتاقتاي جاتىپ، شاي ءىشىپ وتىر. كەشكى اس.

جاكەڭ الدەنەگە مازاسىزدانعانداي كورىندى. بىراق ول پاۆەلدى ىزدەپ وتىر ەكەن. 

– مىناۋ كىم؟ – دەدى تايىرعا بويى ەكى مەتر دميتري سنەگيندى كورسەتىپ.

– بۇل ورىس اقىنى، جازۋشىسى دميتري سنەگين، – دەپ سوزگە ارالاستى قالماقان ابدىقادىروۆ.

جامبىل جاستىقتان شىنتاعىن الىپ، ۇستەلگە جاقىنداپ وتىردى. 

– ءاي، ۇزىن بالا، شانىشقى جوق، قولىڭمەن جە، رۋكامي كۋشاي، – دەپ ورىسشالاپ تا قويدى. – ۆكۋسنو بۋدەت.

جاكەڭنىڭ بۇل سوزىنەن كەيىن ۇستەلدىڭ دە، كيىز ءۇيدىڭ دە ىشىنە ءوڭ كىرگەندەي بولدى. 

ءبارى ۇلكەن تاباققا قولدارىن سالدى. 

ەلەكتر جارىعى جامبىلعا ۇناپ وتىرعان جوق. كوزىن تىتىركەندىرىپ وتىرعانداي. لامپوچكانى قىزىل ورامالمەن بايلاعان سوڭ قوڭىرقاي تىنىشتىق ارنادى.

تاماق ءىشىلىپ، قول جۋىلىپ، شاي دا سوراپتالىپ تىنىشتىق ورنادى. جامبىل قولىنا دومبىراسىن الدى. بىراق، «ءاۋ» دەپ ەشتەڭە باستاماي ءۇنسىز وتىر.

– جاكە! – دەدى سىلتىدەي تىنىشتىقتى تايىر جاروكوۆ بۇزىپ. – ءدال قازىر نە ويلاپ وتىرسىز؟ بىلۋگە بولا ما؟ 

– سەنىڭ جاسىڭدا... ساعان مۇنى ءتۇسىنۋ قيىن... – دەدى جامبىل.

– تۇسىنبەسەم، ءتۇسىندىرىڭىز جامبىل تاتە.

– تۇيسىگىڭ بار، ءوزىڭ دە تۇسىنەرسىڭ...

– وتكەن كۇزدەن بەرى الدەبىر بەلگىسىز نارسەدەن كوڭىلىمە كۇدىك كىرىپ، مازام كەتىپ ءجۇر...

– جاكە، قايداعى ءبىر كۇدىك-سەزىكتى ايتىپ، زارەمىزدى الماڭىزشى، – دەدى قالماقان سوزگە ارالاسىپ.

– مەن ءوزىمنىڭ سوڭعى جىرىمدى ايتىپ ۇلگەرمەي كەتەمىن بە دەپ قورقامىن.

– ونى ەشكىم دە بىلمەيدى، – دەدى قالماقان داۋسى دىرىلدەپ.

– مەن بىلەمىن، ەشكىم بىلمەسە...مەن بۇل دۇنيەدەن قاشان وتەرىمدى بىلمەيمىن، بىراق ەڭ سوڭعى جىرىمدى ايتىپ ۇلگەرمەيتىنىمدى انىق بىلەمىن...

ءبارى اڭتارىلىپ قالدى. ۇنسىزدىكتى جامبىل اقىننىڭ ءوزى بۇزدى.

– ءيا، ايتا وتىرىڭدار، نە شارۋامەن كەلدىڭدەر.

– حالكين گولدە قىرعىن سوعىس ءجۇرىپ جاتىر. موڭعولدىق جاۋىنگەرلەرگە، دوستارعا جامبىل اقىن جىرى دەمەۋ بولار دەپ كەلدىك، – دەدى تايىر جاروكوۆ.

– ەستىپ جاتىرمىن انا شويىن قۇلاق راديودان، – دەدى جامبىل. جاپون سۇمىرايلارىنا قارسى كۇرەسكەن ەرلەر ءومىرى قاسىرەتكە تولى. جۇرەگىمە جىر كەپتەلىپ تۇر. ايتامىن، جازىپ الىڭدار...

جامبىل ولەڭدى 4-5 قايتارا وقىتىپ، ونى تۇزەتىپ وتىردى. جەڭىس جىرى وسىلاي تۋىپ ەدى.

...قاندى اۋىزدى قاسقىرداي،

قانى تاسىپ اسقىنداي.

قيسىق ءتىستى، قىسىق كوز

سۇمىراي جاپون بولىپ كەز،

وتكەن جىلى قۇتىرىپ

شاپقان حاسان كولىنە;

شەكاراعا وق اتقان،

كولدى وقپەن وياتقان، –

وت شاشىپ قىزىل ەرىمە...

جامبىلدى قىزىل جولبارىس تاستاعان كۇن...

... جامبىلدىڭ قۇل سۇلدەرى قالعان. جانى جىلايدى. العاداي ولگەلى ۇزاق جىلايتىن بولدى. قولورامالى كول بولدى. جانارى وت سول ءسوندى. بەلى شەگەسىنەن اجىراعانداي اجال لەبى جاقىنداپ كەلەدى. سوندا دا اقىن جۇرەگى جىرلاپ جاتىر. 

ءسوندىڭ بە، جارقىراعان شام-شىراعىم،

قالدىڭ با تاس بەكىتىلىپ، قوس قۇلاعىم.

جاتسام دا توسەك تارتىپ دارمەنىم جوق،

سەپ بولىپ سويلەسەتىن جالعىز جاعىم.

قالىپپىن يە بولماي وزىمە-ءوزىم،

ءالىم جوق، كۇش-قايراتتى ءوتتى كەزىم.

بالالار، ولگەنىمشە بولىسىڭدار،

سەندەرگە، سول-اق ايتار سوڭعى ءسوزىم!

كەكەسىن، ءوزىن-ءوزى قايرايدى. 

1944 جىلدىڭ اۆگۋست ايىنىڭ 12-ءسى. ساپارعالي بەگالين، ۇمبەتالى كارىباەۆ باستاعان ءبىر توپ ازامات جاكەڭنىڭ شاڭىراعىنا كەلىپ توقتادى. ولار ەل ارالاپ ۇلى اقىننىڭ ولەڭ مۇرالارىن جيناستىرىپ جۇرگەن-ءدى.

جامبىل قالجىراپ وتىرسا دا، كارى دوسى ولەڭ ءتۇرتىپ، ءاپ-ساتتە جيناقىلانىپ الدى دا، سول قۇلاعىن توستى.

- مەن ۇمبەتالىمىن عوي، جاكە، − دەپ ەدى، اقىن ونى تاياعىمەن ءتۇرتىپ قالدى.

- ۇمبەتالى ەكەنىڭدى بىلەمىن. دومبىرانىڭ ءۇنى نەگە ەستىلمەيدى، نەگە ولەڭ ايتپاي وتىرسىڭ؟ – دەپ جامبىل جاستىقتان باسىن كوتەردى. قاسيەتتى قارا دومبىراسىنا قولىن سوزدى. قولىنا تيىسىمەن، سيقىرلى الەم قايتا ەسىگىن ايقارا اشتى. 

قۇلاق كەرەڭ، كوز سوقىر، كوكىرەك اشىق،

بويدان قايرات، ويدان ءسوز وتىر قاشىپ.

دۇرىلدەتىپ ولەڭدى ايتساڭشى، ۇمبەت،

قادامىڭدى ارىستان ۇزاق باسىپ.

جۇيرىكتە دە جۇيرىك بار سۇرىنبەگەن،

اقىن ءۇنى جيىندا دۇرىلدەگەن.

قان مايداندا بەلدەسىپ تالاي ەرلەر،

بالۋاندا دا بالۋان بار بۇگىلمەگەن، – دەپ ءبىر قويدى.

بۇرىن بولماعان ادەت. ءولىم تۋرالى اڭگىمە ايتتى. ءولىم بولعاندا دا ءسۇيىنباي، سۇيەكەڭنىڭ دۇنيەدەن وتەر ءساتىن اڭگىمەلەدى. 

قيسىباي مەن تايتەلى سۇيەكەڭ دۇنيەدەن كوشەردەن ءبىر كۇن بۇرىن بارىپ، كەشۋ الىسىپتى. اتاعا تارتىپ ۇل تۋمايدى. قيسىباي اقىن دا، بولىس تا بولىپ كوردى. بىراق اكەسى سارىبايعا تارتا المادى. تايتەلى دە اتقامىنەرلەردەن اسپادى. اۋىلدىڭ كۇيكى كولەڭكەسىندە قالىپ قالدى. سۇيەكەڭ سارىباي مەن قوسا قيسىبايدى دا سىن تەزىنە العان عوي. ءوزى دە ولەڭ ارناعان. وندا تىم جاس ەدى. بۇرىمدى الىپ قاشقانداعى مۇڭى تاعى بار.

... قايسىسىن ماعان سونىڭ ەپ كورەسىز؟

اكەتسەم ءوزىم تاڭداپ وكپەلەرسىز.

سۇيەكەمنىڭ سۇيگەنىن ويلاساڭىز،

«ولەڭ بولسىن سەرىگىڭ» دەپ بەرەرسىز! – دەپ ارناۋ ايتىپ ەدى. ال سۇيەكەڭ ءتىپتى قاتتى كەتىپ ەدى.

اپىر-اۋ، مىنا جاتقان سارىباي ما؟

جولداسى ءسۇيىنبايدى تانىماي ما؟

قىرعىزدى قازاقپەنەن ايداپ جەگەن،

باسىڭدا شۋىلداعان مالىڭ قايدا؟ – دەپ بەيىت باسىنا كەلىپ امانداسقان. ال ءوزى شە؟ ءوزى قيسىبايعا:

ءۇش توقال بولىس بولدى اتپاي-شاپپاي،

قيسىباي، نە ىستەدىڭ ەبىن تاپپاي؟

كۇرتىباي ۇشتوقالعا ەرىپ كەتتى،

اداسقان اي جارىقتا اقبوز اتتاي، − دەگەن. بەۋ دۇنيە!

... قيسىباي انا ءبىر جىلى بولىستىققا تالاستى. ۆەرنىيداعى ويازدارمەن جاقسى قارىم-قاتىناس ورناتتى، تەتە قۇرداستىعى تاعى بار.

قاراقىستاقتا ۇلكەن ءبىر جيىن بولىپ، سونىڭ تاماشاسىنا كونەلەۋ كيىمدى جامبىل كەلگەن. ال قيسىبايدىڭ ۇستىندە جاڭا بەشپەنت شاپان، قاراقۇرىم ەتىك. ول: 

- جامبىل اقىن، قۇتتى بولسىن، ايتساڭشى، مىنا كيىمدەرىم جاراسا ما؟ – دەپ ەدى ول.

سوندا نە دەپ ەدى؟ ءيا، جاڭا كيىمدى ماعان دا الىپ بەرەسىڭ، نە باسقالاردىڭ ءسوزىن سويلەپ كەتەرمىن دەگەم-ءدى:

بۇل جامبىل ءبىر سويلەسە قىزىپ كەتەر،

ءپاتۋا – بىرلىگىڭدى بۇزىپ كەتەر.

ەبىن تاۋىپ ۇستاماي وشىكتىرسەڭ،

بايلاپ-ماتاپ قويساڭ دا ءۇزىپ كەتەر، − دەپ بازىنا ايتقان.

وبالى نە؟ سوزدەن قورىقتى ما، اعايىندىق وكپەدەن سەسكەندى مە، قيسىباي ەتىك تىكتىرىپ بەرگەن.

ۇمبەتالى مەن ساپارعالي قاراپ وتىرىپ، وتكەن كۇندى ەسكە ءتۇسىردى. سول قيسىباي ۇمبەتالى مەن ساپارعالي قۇساپ كوڭىلىن سۇراپ، كەشۋ الىسۋعا بارعان. سونى ەسىنە ءتۇسىردى. 

– ءاي، ۇمبەت، – دەدى جامبىل:

ولەڭدى باي جاساپ وتىرىپ،

ەكى كوزدى اشىپ وتىرىپ،

ەكى اياقتى باسىپ وتىرىپ،

ايتپاسا ولەڭ قالعىپ كەتەدى.

باياعىدا سۇيەكەڭ ناشارلاپ جاتقاندا كوڭىل سۇراي قيسىباي مەن تايتەلى كەلىپ ەدى. سولاردى كورگەندە سۇيەكەڭ نەگە ەكەنىن قايدام، ءتاستۇيىن بولىپ، باسىن كوتەرەدى.

- كەشە اللا بەتىمدى نوقتالاپ، جاعىمدى قارىستىرىپ، ءتىلىمدى كۇرمەپ ەدى. بۇگىن قايتا بوساتتى، سەندەرمەن قوشتاسسىن دەگەنى شىعار، − دەپ ەكەۋىمەن كەشۋ الىستى. ەرتەسىنە دۇنيەدەن ءوتتى. اقىرەت سۋىن ءوزىم قۇيدىم...

- جاكە، نەنى ايتىپ كەتتىڭىز؟ – دەدى ساپارعالي. − ءفاشيستى جەڭدىك. جەڭىستى تويلاپ جاتىرمىز. ءجۇزىڭىزدى كەڭەس وداعى بولىپ تويلايدى ءالى...

- ءفاشيستى جەڭەتىنىمىزدى ءوزىم دە بىلگەم، ال مىنا اجالدى جەڭە الماسپىز... ولسەم دە ولەڭىمدى ايتىپ كەتەيىن. ەندى ارمانىم جوق، − دەدى.

... جامبىل ءتۇس كوردى. تۇسىندە اق بوز ات ءمىنىپ الىسقا كوز سالىپ تۇر. مۇنارتاۋدىڭ ىشىندە بۇرىم با، ايكۇمىس پە بۇراڭدايدى. قىزىل جولبارىس ۇزەڭگىسىنە تاقاۋلاسىپ بىرگە جۇگىرىپ كەلەدى.

قايت قىزىل قاسيەتىم – جولبارىسىم،

الاتاۋدان اقىرعان،

جاۋىن جەڭىپ جاپىرعان،

قاراسايداي ۇل تۋار!

سەن سوعان ىلەس!

ەندى ءبىر قاراسا جولبارىسى جوق ەكەن...

شوجە-كەمپىربايدىڭ كوڭىلىن سۇراي بارعاندا «كوكالا ۇيرەك قوش دەپ ۇشتى» دەپ ولەڭىمەن قوشتاسقان. مەن قىزىل جولبارىسىممەن قوشتاستىم بىلەم.

ساپارعالي بەگالين تىكسىنىپ قالدى.

جامبىل جاباەۆ 1945 جىلدىڭ 15 ءيۋنى كۇنى ۇكىمەت اۋرۋحاناسىنا ءتۇستى. بىراق سوزىنەن جاڭىلعان جوق. اڭگىمە ايتتى...

- مەنىڭ ءپىرىم ءسۇيىنباي، قاسيەتتى ەدى عوي جارىقتىق. انداس اقىمبەك بالاسى دۇنيە سالعان. ونى وزدەرىڭ بىلەسىڭدەر، ءوزى داتقا، ءوزى اقىن ءارى ساۋرىق باتىردىڭ ءىنىسى بولاتىن. سول دۇنيە سالعاندا سۇيەكەڭ جارىقتىق ايتقان ەكەن:

الپىستىڭ التاۋىندا انداس ءولدى،

سارىبايدى ەكەي شۋلاپ جەرگە كومدى.

ءوزىمنىڭ تۇستاسىمنىڭ ءبارى كەتتى،

بايقاسام، ەندى ناۋبەت ماعان كەلدى.

ەندى دايىندالا بەرىڭدەر. 

1945 جىلدىڭ 22 يۋن كۇنى ۇلى جۇرەك سوعۋىن توقتاتتى. سول كۇنى قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتى قازاناما جاريالادى.

«سوۆەت حالىق پوەزياسىنىڭ الىبى، قازاق حالقى عاسىرلىق دانالىعىنىڭ قازىناسى، سوۆەت زامانىنىڭ جىرشىسى، حح عاسىردىڭ گومەرى – جامبىل جاباەۆ قايتىس بولدى».

ۇلى اقىننىڭ ماڭگىلىك ءومىرى باستالدى.  

سوڭى. 

ءۋاليحان قاليجانوۆ،

فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، ۇعا اكادەميگى

Abai.kz