بۇدان شيرەك عاسىر بۇرىن ەلiمiزدە ساناۋلى عانا باسپا بار بولاتىن. ولاردىڭ ارقايسىسى بەلگiلi بiر سالاعا ماماندانعان ەدi. “مەكتەپ” باسپاسى، اتى ايتىپ تۇرعانداي، مەكتەپ وقۋلىقتارىن شىعاراتىن بولسا، “جازۋشى” قازاق قالامگەرلەرiنiڭ تۋىندىلارىن جارىققا شىعاراتىن. ء“داۋiر” گازەت-جۋرنالداردى باسىپ شىعارۋمەن عانا اينالىساتىن. ال قازiرگi جاعداي مۇلدەم بولەك. قازiرگi كەزدە باسپالاردىڭ سانى دا كوپ، ساپاسى دا بiرشاما وسكەن. قىزمەت اۋقىمى تەرەڭدەگەن. باياعىداي قورعاسىنمەن قۇياتىن كەزەڭ ارتتا قالدى. قازiر iرiلi-ۇساقتى باسپالار جۇزدەپ سانالادى. دەگەنمەن، باسپا iسiنiڭ وزiنە ءتان پروبلەمالارى دا از ەمەس.
ماسەلەن، iرi باسپالاردىڭ قىرىق پايىزعا جۋىعى جىلدام باسىپ شىعارا المايدى. قۇرال-جابدىقتار ەسكi. وسىدان ءۇش-ءتورت جىلعى مالiمەت بويىنشا باسپاحانالارداعى قۇرال-جابدىقتاردىڭ سەكسەن پايىزعا جۋىعى ەسكiرiپ، توزىعى جەتiپ تۇرعان بولاتىن. ال بۇل بiرiنشi كەزەكتە گازەت-جۋرنالداردىڭ نەمەسە وزگە دە باسپا ونiمدەرiنiڭ ساپاسىنا اسەر ەتەتiنi ايتپاساق تا تۇسiنiكتi.

بۇدان شيرەك عاسىر بۇرىن ەلiمiزدە ساناۋلى عانا باسپا بار بولاتىن. ولاردىڭ ارقايسىسى بەلگiلi بiر سالاعا ماماندانعان ەدi. “مەكتەپ” باسپاسى، اتى ايتىپ تۇرعانداي، مەكتەپ وقۋلىقتارىن شىعاراتىن بولسا، “جازۋشى” قازاق قالامگەرلەرiنiڭ تۋىندىلارىن جارىققا شىعاراتىن. ء“داۋiر” گازەت-جۋرنالداردى باسىپ شىعارۋمەن عانا اينالىساتىن. ال قازiرگi جاعداي مۇلدەم بولەك. قازiرگi كەزدە باسپالاردىڭ سانى دا كوپ، ساپاسى دا بiرشاما وسكەن. قىزمەت اۋقىمى تەرەڭدەگەن. باياعىداي قورعاسىنمەن قۇياتىن كەزەڭ ارتتا قالدى. قازiر iرiلi-ۇساقتى باسپالار جۇزدەپ سانالادى. دەگەنمەن، باسپا iسiنiڭ وزiنە ءتان پروبلەمالارى دا از ەمەس.
ماسەلەن، iرi باسپالاردىڭ قىرىق پايىزعا جۋىعى جىلدام باسىپ شىعارا المايدى. قۇرال-جابدىقتار ەسكi. وسىدان ءۇش-ءتورت جىلعى مالiمەت بويىنشا باسپاحانالارداعى قۇرال-جابدىقتاردىڭ سەكسەن پايىزعا جۋىعى ەسكiرiپ، توزىعى جەتiپ تۇرعان بولاتىن. ال بۇل بiرiنشi كەزەكتە گازەت-جۋرنالداردىڭ نەمەسە وزگە دە باسپا ونiمدەرiنiڭ ساپاسىنا اسەر ەتەتiنi ايتپاساق تا تۇسiنiكتi.
بۇرىن باسپاگەر ماماندىعىنا سۇرانىس اسا كوپ بولمايتىن. مۇنى كوپشiلiك قارا جۇمىس دەپ قاراۋشى ەدi. قازiر ولاي ەمەس. باسپا iسi وتە تيiمدi ءارi ۇتىمدى بيزنەسكە اينالدى. پوليگرافيانىڭ سان سالاسىنا قىزىعاتىن جاستاردىڭ قاتارى دا جىل ساناپ ارتىپ كەلەدi. پوليگرافيا سالاسىنىڭ ماماندارىن نەگiزiنەن ق.ساتباەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتi دايىندايتىنى بەلگiلi. سونداي-اق، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتiنiڭ قۇرامىندا دا باسپاگەرلەردi دايىندايتىن ارنايى كافەدرا بار.
داعدارىسقا، وزگە دە اۋمالى-توكپەلi جاعداياتتارعا قاراماستان، قازاقستاندا كiتاپ ۇلكەن سۇرانىسقا يە. مەملەكەتتiك تاپسىرىسپەن شىعىپ جاتقان كiتاپتاردى، عىلىمي ەڭبەكتەر مەن وقۋ-مەتوديكالىق نۇسقاۋلىقتاردى، ادەبي شىعارمالار مەن جيناقتاردى بىلاي قويعاندا، ەستەلiكتەر مەن مەمۋارلار دا، سالالىق كiتاپتار مەن انىقتامالىقتار دا كوپتەپ شىعۋدا. ارينە، شىعاراتىن كiتاپتارىنىڭ مازمۇنىنا قاراي باسپالاردى سان ءتۇرلi توپقا جiكتەۋگە بولادى. بiرiنشiدەن، باسپالار مەنشiك يەسiنە قاراۋ جiكتەلەدi. ەكiنشiدەن، شىعاراتىن ونiمiنە قاراي كiتاپ باسپالارى، كiتاپ-جۋرنال باسپالارى جانە كوركەمونەر تۋىندىلارىن شىعاراتىن باسپالار بولىپ بولiنەدi. اۋماعىنا قاراي رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق دەپ جiكتەلەتiن بولسا، وقىرمانىنا قاراي تاعى دا بiرنەشە توپقا بولiنەدi. باسپا iسi ماماندىعىنا قىزىعۋشى جاستارعا مۇنىڭ بارلىعى جiك-جiگiمەن وقىتىلادى.
كiتاپ باسۋ iسi ينتەللەكتۋالدىق iسكە جاتادى. ال كiتاپ دۇكەنi الەۋمەتتiك ينستيتۋت iسپەتتi. بۇگiنگiدەي عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامىعان زامانىندا كiتاپتى ينتەرنەت سايتتار تىقسىرىپ تاستايدى دەگەن دە پiكiر ايتىلادى. الايدا، كiتاپ ءبارiبiر كiتاپ بولىپ قالادى. ەلەكتروندى ماركەتينگ دامىپ، وركەندەگەن كۇننiڭ وزiندە دە باسپادان باسىلىپ شىعىپ، سورەدە تۇراتىن كiتاپتىڭ داۋرەنi وتپەيدi. شاعىن ديسكiلەرگە جازىلاتىن ەلەكتروندى باسىلىمدار دا، ينتەرنەت سايتتار دا كiتاپتى الماستىرا المايدى.
بارلىق دۇنيە جەكەشەلەنiپ جاتقاندا مەملەكەتتiڭ قاراۋىنداعى باسپالاردىڭ جەكە قولعا ءوتiپ كەتپەگەنi قۋانتادى. مەملەكەتتiك باسپالار نەگiزiنەن سالا-سالاعا بولiنەدi. ولاردىڭ جۇمىسىن قازiرگi كەزدە مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلiگi رەتتەيدi. دەگەنمەن، ورتا جانە شاعىن بيزنەستi دامىتۋ شەڭبەرiندە دۇنيەگە كەلiپ، تابىستى جۇمىس iستەپ جاتقان باسپالار دا از ەمەس. توقسانىنشى جىلداردىڭ باس كەزiندە ەلiمiزدە ون شاقتى مەملەكەتتiك باسپا جۇمىس iستەپ تۇرعان ەكەن. ال جەكەمەنشiك باسپا دەگەن اتىمەن بولماپتى. ال ارادا ون جىل وتكەندە جاعداي مۇلدەم وزگەرiپ كەتكەن. 2001 جىلدىڭ باسىندا ەلiمiزدە تەك قانا مەملەكەتتiك 22 باسپا جۇمىس iستەپ تۇرىپتى. جوعارى وقۋ ورىندارى مەن ءتۇرلi ۇيىمداردىڭ جانىنداعى باسپاحانالاردى بىلاي قويعاندا، جەكەمەنشiك باسپالاردىڭ ءوزiنiڭ سانى ەلۋگە جۋىقتاعان ەكەن.
مالiمەتتەرگە قاراعاندا، 1991 جىلدان 2001 جىلعا دەيiن 12432 اتالىم باسپا ءونiمi شىققان ەكەن. ال ولاردىڭ تيراجى 159410,34 مىڭ دانا. قازiرگi جاعداي مۇلدەم باسقا. ول كەزدiڭ وزiندە دە مەملەكەتتiك تاپسىرىس باسىم بولاتىن. ال قازiر باسپاحانا ماركەتينگi دەگەن ۇعىم بار. باسپالار كەز كەلگەن كiتاپتى شىعارا بەرمەيدi. الدىمەن نارىققا نە كەرەكتiگiن زەرتتەپ الادى. سۇرانىس بولعاندا عانا پايدا كورۋگە بولاتىنىن ولار دا بiلەدi. قازiرگi كiتاپ دۇكەندەرiنiڭ ءسانi دە، سالتاناتى دا باسقا. بارلىعى ءبولiم-بولiمگە بولiنگەن. كiتاپتاردىڭ مۇقاباسى، بەزەندiرiلۋi اسەم. ورنالاسۋى دا رەتتi. تiپتi, قاجەتتi كiتابىڭىزدى ۇيدە وتىرىپ، تاپسىرىسپەن-اق الدىرا بەرۋiڭiزگە بولادى.
كiتاپ iسi, جالپى باسپا جانە پوليگرافيا تاقىرىبى — سان سالالى تاقىرىپ. قىزىعى دا، قيىنشىلىعى دا مول. ونى باسپاگەرلەر جاقسى بiلەدi. بiر قۋاناتىنىمىز، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتi قۇرامىنداعى باسپا iسi ماماندىعىنا قىزىعۋشىلىق تانىتۋشىلار جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلەدi.

باقىت اسىلبەكوۆا، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ وقىتۋشىسى
«تۇركىستان» گازەتى» 2 شىلدە 2009 جىل