قوستاناي وبلىسى اۋماعىنداعى بەس قالانىڭ ىشىندەگى تاۋقىمەتتى كوپ تارتقان شاھاردىڭ ءبىرى – وسى ارقالىق قالاسى. ءبىر كەزدەرى تورعاي وبلىسى بولىپ، ءوز بيلىگى وزىندە تۇرعاندا ەشكىمنەن كەم قالماي، ءوز كۇنىن ءوزى كورىپ تۇرعان بولاتىن. ءۇش رەت اشىلىپ، ءۇش رەت جابىلعان وبلىس ەندى كەلىپ، باسى ارتىق، ەشكىمگە كەرەگى جوق دۇنيە سەكىلدى، قوستانايعا قوسىپ جىبەردى. تاريحي تورعايدى قازىر وگەيسىتىپ جاتقان ەشكىم جوق، ارينە. الايدا، قانداي دا ءبىر ماسەلە تۋىنداعاندا الدىمەن قوستانايعا كوڭىل ءبولىنىپ، تورعايدىڭ سودان كەيىن عانا ەسكە الىناتىندىعى جاسىرىن ەمەس.

ءبىز بۇل جەردە ەشكىمدى دە كىنالايىن دەپ تۇرعانىمىز جوق. دەگەنمەن، قوستانايدىڭ وبلىس ورتالىعىنان شالعايدا جاتقان شاھاردىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگىنە اناۋ رۋدنىي نەمەسە ليساكوۆ سەكىلدى قالالارداي قاشاندا تۇراقتى كوڭىل بولىنەدى دەپ ايتا المايمىز. جارايدى، ەكونوميكالىق ماسەلەلەردىڭ وزىندىك وبەكتيۆتى سەبەپتەرى دە بار شىعار. الايدا، رۋحاني سالادا «اتتەگەن-اي» دەگىزەتىندەي جايلاردىڭ دا كەزدەسىپ قالاتىندىعى دا جاسىرىن جايت ەمەس.

ءبىر عانا فاكتى. سوناۋ 90-شى جىلدارى شارۋاسىن ءاپ-ادەمى دوڭگەلەتىپ تۇرعان كاسىپكەر بولات ابدىبەكوۆ وسىنداعى تۇرعىنداردىڭ قولقالاۋىمەن ءارى جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ وتىنىشىمەن جۇرت بارىپ باسىن سالدەگە قوياتىن ءبىر مەشىت سالۋدى قولعا العان ەدى. سودان 2000-شى جىلداردىڭ باسىندا مەشىت نەگىزىنەن سالىنىپ بىتۋگە جاقىنداپ قالعاندا «قارجىدان الاڭداماڭىز، ءبارىن قاتىرامىز» دەگەن تاپسىرىس بەرۋشىلەر ۋەدىسىنەن تايقىپ كەتىپ، كاسىپكەردى قىپ-قىزىل شىعىنعا ۇشىراتتى.

«مەنىڭ موينىمداعى قارىز، ياعني ماعان بەرىلەتىن قارجى 10 ميلليون تەڭگەگە جەتتى. وسى شىعىندى تالاپ ەتىپ، تاپسىرىس بەرۋشىلەرگە تالاپ-ارىز دا جازدىم. ال ولار ەش ويلانباستان بۇل مەشىتتى تولىعىمەن ماعان بەرە سالىپ، كوك تيىن بەرمەستەن قۇتىلىپ كەتتى. قارىزعا باتىپ مەن قالدىم. مىنەكەي جاعداي وسى»، - دەيدى ول.

حالىقتان جينالعان اقشاعا قوسا ءوز قارجىسىن دا قوسقان كاسىپكەر ەندى ول عيماراتتى نە ىستەرىن بىلمەي، تىعىرىقا تىرەلىپ تۇر. ساتايىن دەسە «شاريعاتقا دا، ادامگەرشىلىككە دە قايشى»، دەپ جازعىراتىنداردان سەسكەنەدى. ساتپايىن دەسە، ول قانشا دەگەنمەن كاسىپكەر ەمەس پە، پايدا كورمەسە دە ءوزىنىڭ جۇمساعان قارجىسىن قايتارىپ الۋعا قاقىلى ەكەندىگىن كىم جوققا شىعارا الادى؟

بارلىق جيعان-تۇيگەن دۇنيەسىنەن ايرىلعان ول، قازىر جاسى جەتپىسكە تاياپ قالسا دا، جاياۋلاپ-جالپىلاپ مەشىتتى كۇزەتۋمەن ءجۇر.

«مىنە 25 جىلدان بەرى جاياۋ ءجۇرمىن. ماشينا الۋعا اقشام جوق. بار تابىسىم - تەك زەينەتاقى عانا»، - دەيدى.

ءوزى تۇرعىزعان مەشىتتى قۇدايدان ءۇمىتى بار، يماندىلىقتان مۇلدەم اجىراي قويماعان قالتالى جانداردىڭ بىرەۋى نەمەسە بىرنەشەۋى بىرىگىپ، ساتىپ الىپ، جەتىسپەگەن جەرىن جەتىلدىرىپ، اپپاق جۇمىرتقاداي ەتىپ، ارقالىق جۇرتىنا سىيلاپ، حالىقتان العىس الار دەگەن ءۇمىتى دە جوق ەمەس.

«قۇراندا «كىمدە-كىم اللا تاعالانىڭ ۇيىنە كومەكتەسسە، وعان قۇداي دا كومەكتەسەدى»» دەگەن بار عوي. مۇمكىن، بىرەۋ بولماسا، بىرەۋدىڭ نازارى تۇسەر»، - دەپ بولاشاقتان كۇدەر ۇزەر ەمەس.

مىنەكەي، كەلەشەكتە ارقالىققا جاقىنداعان جاندارعا «مەن-مۇندالاپ» الىستان كوزگە شالىناتىن، بىلايعى جۇرتتى يماندىلىقا ۇيىتاتىن مەشىتتىڭ بۇگىنگى جاعدايى وسىنداي. راس، ءفورمالدى تۇردە بيلىكتىڭ ءدىن ىسىنە ارالاسۋىنا قاقى جوق. زاڭ جۇزىندە ءدىن مەن مەملەكەتتىڭ ىرگەسى اجىراتىلعان. الايدا، مۇسىلمان جاماعاتى وسى ەلدىڭ ازاماتتارى ەمەس پە؟ ەندەشە، اشىق جار سالماي-اق، ۇندەمەي-تۇندەمەي وبلىسىمىزداعى اتاعى جەر جارىپ تۇرعان بىرەر بيزنەسمەندەرگە قولقا سالۋىنا نە كەدەرگى؟ ودان قازىر ءبىراز قور جيناعان، اتاعى بەلگىلى بولىپ قالعان تورعايدىڭ ءتول ازاماتتارى دا شەت قالماس دەگەن ويدامىز. قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى جاعىنان دا ءبىر قوزعاۋ بولسا، ارتىق ەتپەيتىن دە شىعار.

سايىپ كەلگەندە، سول بيۋدجەت دەگەنىمىز دە حالىقتان جينالعان اقشا ەمەس پە؟ اكىمدەر ءوز اتاعىن شىعارۋعا كەلگەندە بيۋدجەت قارجىسى ەسەبىنەن «اسقان مىرزالىق» تانىتاتىندىعىن وسىنداعى قاراشا حالىق جاقسى بىلەدى. ماسەلەن، وسى قوستاناي قالاسىندا وتكەندە اناۋ-مىناۋ ەمەس، 4,5 ميلليارد تەڭگەگە جابىق ستاديون سالىنسا، ءدال وسىنداي قارجى جۇمساپ مۇز سارايىن سالىپ جاتقان جايى تاعى بار. وبلىسىمىزعا ەكونوميكا جاعىنان دا، رۋحاني جاعىنان دا ەش پايداسى جوق، جىلىنا 2 ميللياردتان استام تەڭگەنى ەش قينالماستان جۇمساي سالاتىن، ول اقشانىڭ سىرتىندا جۇزدەگەن مىڭ دوللارعا شەتەلدەن «لەگيونەر» دەگەن كەلىمسەكتەردى شاقىراتىن «توبىل» سەكىلدى فۋتبول كومانداسى جايلى ءتىپتى دە جاق اشپايمىز.

وسىناۋ دالاعا شاشىلىپ جاتقان قايران قازىنانى كورگەندە جالعىز مەشىتتى ساقتاپ قالاتىن ازعانتاي عانا دۇنيەنىڭ ەش جەردەن تابىلماي وتىرعاندىعى، ەندى ايتۋعا ۇيات اڭگىمە.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz