«ازات» جسدپ پارتياسىنىڭ باس حاتشىسى ءامىرجان قوسانوۆ مىرزادان abai.kz پورتالىنىڭ ءتىلشىسى توقتار اۋباكىروۆتىڭ ساياسي مالىمدەمەسىنە وراي قىسقاشا سۇحبات الدى. سۇحبات بارىسىندا «ازات» جسدپ پارتياسىنىڭ باس حاتشىسى بۇرىنعى ارىپتەستەرى اۋباكىروۆتىڭ مالىمدەمەسىن «حابار» ارناسىنان ەستىگەنىن ايتا كەلىپ، «توقاڭ كەتسە دە وپپوزيتسيا توقىرامايدى. وپپوزيتسيا قاتارىنا ءارى جاڭا، ءارى مىقتى تۇلعالار كەلەتىنىنە مەن كامىل سەنەمىن!» دەدى.

- كۇتپەگەن جەردەن توقتار اۋباكىروۆتىڭ "ازات" جسدپ پارتياسى قاتارىنان شىققانى تۋرالى ساياسي مالىمدەمە جاساۋىنا نە سەبەپ بولدى دەپ ويلايسىز؟

- ول سەبەپتى توقاڭنىڭ ءوزى عانا بىلەر. مەن كەشە ونىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەستىم. «پارتيامەن دە، پارتياسىز دا ءسىز قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى بوپ قالاسىز!»، - دەدىم. سەبەپتەردى سۇراعان جوقپىن. ول دا ايتپادى تەلەفونمەن...

«ازات» جسدپ پارتياسىنىڭ باس حاتشىسى ءامىرجان قوسانوۆ مىرزادان abai.kz پورتالىنىڭ ءتىلشىسى توقتار اۋباكىروۆتىڭ ساياسي مالىمدەمەسىنە وراي قىسقاشا سۇحبات الدى. سۇحبات بارىسىندا «ازات» جسدپ پارتياسىنىڭ باس حاتشىسى بۇرىنعى ارىپتەستەرى اۋباكىروۆتىڭ مالىمدەمەسىن «حابار» ارناسىنان ەستىگەنىن ايتا كەلىپ، «توقاڭ كەتسە دە وپپوزيتسيا توقىرامايدى. وپپوزيتسيا قاتارىنا ءارى جاڭا، ءارى مىقتى تۇلعالار كەلەتىنىنە مەن كامىل سەنەمىن!» دەدى.

- كۇتپەگەن جەردەن توقتار اۋباكىروۆتىڭ "ازات" جسدپ پارتياسى قاتارىنان شىققانى تۋرالى ساياسي مالىمدەمە جاساۋىنا نە سەبەپ بولدى دەپ ويلايسىز؟

- ول سەبەپتى توقاڭنىڭ ءوزى عانا بىلەر. مەن كەشە ونىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەستىم. «پارتيامەن دە، پارتياسىز دا ءسىز قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى بوپ قالاسىز!»، - دەدىم. سەبەپتەردى سۇراعان جوقپىن. ول دا ايتپادى تەلەفونمەن...

- بۇرىنعى پارتيالاستارىڭىز پارتيادان كەتەتىنى تۋرالى پارتيا باسشىلىعىن، قۇرامىن حاباردار ەتتى مە، الدە سىزدەر دە اۋباكىروۆتىڭ مالىمدەمەسىن "حاباردان" ەستىدىڭىزدەر مە؟
- جالپى توقاڭ - پارتيانىڭ كۇندەلىكتى ومىرىنە وتە بەلسەندى تۇردە اتسالىسقان ازامات. تورالقا مەن ساياسي كەڭەس وتىرىستارىندا پىكىرىن ەشكىمنىڭ بەت-جۇزىنە قاراماستان، اشىق تا تۋرا بىلدىرەتىن. ونىڭ ىشىندە پارتيا تۇرمىسىنا قاتىستى سىني ويلار ايتىلاتىن. ءبىز «نۇرو وتان» سياقتى ءبىر باسشىنىڭ اۋزىنا قاراپ قالعان ساياسي ۇيىم ەمەسپىز عوي! ءبىزدىڭ پارتيا - جاندى، ءوزىنىڭ ىشكى يىرىمدەرى بار ورگانيزم. كەيدە تالقىلاۋ بارىسىندا ءبىر-بىرىنە كەرەعار پىكىرلەر دە ايتىلىپ جاتادى. «اقيقات پىكىرتالاس بارىسىندا تۋادى» دەيدى عوي.

ءوز باسىم توقاڭنىڭ مالىمدەمەسىن تەلەديداردان ەستىدىم. سودان كەيىن عوي زۆونداعانىم...

- اۋباكىروۆتىڭ مالىمدەمەسىندەگى "ازات" جسدپ پارتياسى تۋرالى ايتىلعان جايتتەرگە نە دەيسىز؟
- شىنىمدى ايتايىن، كەلىسپەيمىن. بىراق، تاعى دا قايتالايمىن، بۇل پىكىر - باتىردىڭ ءوز پىكىرى. مەنىڭشە، «ازات» جسدپ پارتياسى قازىرگى تاڭدا ەلدەگى وپپوزيتسيالىق قىزمەتتىڭ تاجىريبەسىن بويىنا سىڭىرگەن، ماڭدايالدى قايراتكەرلەردى توپتاستىرعان بىرەگەي پارتيا. كەمشىلىكسىز ەشنارسە بولمايدى! ءبىز دە ۇيىم رەتىندە ولاردان كەندە ەمەسپىز. كەمشىن تۇس - شاش ەتەكتەن! بىراق كەمشىلىكتەردى مويىنداۋ - وسىنشاما ۋاقىت بويىنا اتقارىپ جاتقان وپپوزيتسيالىق تىرىلىگىمىزدى تارك ەتە   المايدى!

- مالىمدەمەدە تۇڭعىش عارىشكەر پرەزيدەنتتىڭ ماڭايىنا توپتاسۋعا شاقىرادى. اۋباكىروۆتىڭ اقىلىن تىڭدايسىزدار ما؟
- جەكە تۇلعانىڭ ماڭايىنا توپتاسۋ ما، الدە ەلدە ادىلەتتىك پرينتسيپتەرىن ورناتۋ يدەياسىنىڭ توڭىرەگىنە توپتاسۋ ما؟ ول ءوزى ەكى ءتۇرلى ماسەلە.

ونىڭ ۇستىنە پرەزيدەنتتىڭ ماڭىنا ءبىزسىز، وپپوزيتسياسىز دا، ءبىراز وليگارحتار مەن كلاندار توپتاسىپ قالدى ەمەس پە؟ ولار ءبىزدى سول «توپتاسۋعا» جىبەرە قويماس (كۇلەدى).

وپپوزيتسيانىڭ كلاسسيكالىق تۇرعىداعى ءرولى بەسەنەدەن بەلگىلى،  ول - باسقارىپ وتىرعان بيلىككە سىن ءارى بالاما وي ايتۋ. ونى ايتپاسا، ول قالاي وپپوزيتسيا بولماق؟! سول سىنىمىزدىڭ ءبىر ۇشى پرەزيدەنتكە دە ءتيىپ كەتىپ جاتادى. ونىڭ سەبەبى ءبىزدىڭ پرەزيدەنتتىڭ جەكە باسىن جەككورگەندىكتەن ەمەس. ول ءوزى كەزىندە بار وكىلەتتىكتى ءبىر قولىنا شوعىرلاندىرىپ الدى ەمەس پە؟! ماسەلەن، بار مينيستر مەن اكىمدى، سۋديالاردى نۇرەكەڭ ءوزى تىكەلەي تاعايىندايدى. ياعني، ولارعا قاتىستى سىن ايتقاندا پرەزيدەنتكە دە ءتيىپ كەتەدى. ەڭ باستىسى - 1996  جىلى اسىعىس-ۇسىگىس قابىلدانعان كونستيتۋتسيا بويىنشا ەلدەگى ساياسي شەشىمدەردى ناق سول پرەزيدەنت قابىلدايدى. سوندىقتان ەلدە بولىپ جاتقان كەز كەلگەن ماڭىزدى وقيعانىڭ باسقارۋ ينستيتۋتى رەتىندە پرەزيدەنتكە تىكەلەي قاتىسى بولماق. سونى وزگەرتۋ كەرەك دەپ ءبىز قاشانعى ايتىپ كەلە جاتىرمىز وعان!

ءوز باسىم، وپپوزيتسيالىق پارتيانىڭ باسشىلارىنىڭ ءبىرى بولا وتىرىپ، باسقا ءبىر پارتيانىڭ، «نۇر وتاننىڭ» جەتەكشىسىمەن قالاي بىرىگەمىن؟ قيسىن جوق قوي! پرەزيدەنتكە «نۇر وتاننان» كەتىڭىز!» دەپ باياعىدا-اق ايتقانبىز. ەلدى، قوعامدى بىرىكتىرگىسى كەلگەن تۇلعا قوعامنىڭ ءبىر بولشەگى عانا بوپ تابىلاتىن ساياسي پارتيالاردان دەربەس بولۋ كەرەك دەپ ويلايمىن!

- ەل ىشىندە "توقتار اۋباكىروۆ مۇنداي مالىمدەمەنى ءوز ەركىمەن جاسامادى. ونى بيلىك وسال جەرىنەن ۇستاپ، ماجبۇرلەپ وتىر" دەگەن پىكىر بار. بۇعان نە دەيسىز؟

-  وسىنداي قيىن دا قيامەتتى قادامعا بارعان باتىردىڭ بۇل ءىسىن سىزبەن بىرگە وتىرىپ سىرتتاي تالقىلاعىم كەلمەيدى. ءبارى دە مۇمكىن.

- جالپى، ءبىزدىڭ ەلدە ءوز وتباسىنىڭ مۇددەسىنەن (بالا-شاعا، اعايىن-تۋىس، قۇدا-جەكجات، ناقسۇيەر، ت.ب.) قوعامدىق-ساياسي كوزقاراسىن جوعارى قوياتىن، سول جولدا اينىمايتىن، ەل سەنىمىنە سەلكەۋ تۇسىرمەيتىن تۇلعالار بار ما؟
- بار! تاباندى وپپوزيتسيا قاتارىنان قايتپاي جۇرگەن ازاماتتاردى ءوزىڭىز بىلەسىز عوي. وسى جۇرتتا ءبىر تەرىس تۇسىنىك بار: وپپوزيتسيادا جۇرگەندەردى كوپ ادام قۇددى ءبىر جەڭىلدىڭ استىمەن، اۋىردىڭ ۇستىمەن جۇرگەن، اقشانى اننان-مۇننان الىپ، وڭدى-سولدى شاشىپ جۇرگەندەر دەپ سانايدى. مىقتى بولساڭ، ەڭ بولماسا، اۋىل اكىمىنە سىن ايتىپ كورشى! ال ءبىز بولساق، بيلىكتىڭ ەڭ بيىگىندە جۇرگەندەرگە اشىق پىكىر ءبىلدىرىپ ءجۇرمىز. سول ءۇشىن ءبارىن كورىپ كەلەمىز: ۇرىلدىق، سوعىلدىق، سوتتالدىق، بيلىك تاراپىنان بىرجاقتى داتتالدىق. اباقتىعا جابىلدىق.

وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن بەلگىلى ءبىر وپپوزيتسيا قايراتكەرىنىڭ وتباسىنا، دوستارىنا قاتتى ءتيىسىپ، رايىنان قايتارعاندا مەن ونى قورعاپ جازىپ ەدىم: «قازاقستاندا بيلىككە قارسى شىعىپ، وپپوزيتسيونەر بولۋ ءۇشىن تاس جەتىم ءارى بويداق، بالا-شاعاسىز، سوسىن جولداس-جوراسىز بولۋ كەرەك! جارلى جاي تانىستارى دا بولماسا، قۇبا قۇپ!»، - دەپ. وسى ويىم ءالى دە كوكەيكەستىلىگىن جوعالتقان جوق-اۋ وسى...

- اۋباكىروۆتىڭ مالىمدەمە جاساۋىندا "جاڭاوزەن سوتىنان" قوعامنىڭ نازارىن باسقا جاققا بۇرۋ ايلاسى جاتقان جوق پا؟
- ولاي ويلامايمىن. جاڭاوزەن سوتىنا دەگەن قوعام نازارىن ەشكىممەن، ەشنارسەمەن باسقا جاققا بۇرۋ مۇمكىن ەمەس! نازار - سوندا! ايتپەسە، ءبىرتۇتاس حالىق بولا المايمىز! ءدال وسى جەردە اقوردانىڭ ماڭايىندا ناپاقا تاۋىپ جۇرگەن ساياسي تەحنولوگتار دەمالا بەرۋىنە بولادى!

-  توقتار كەتكەننەن كەيىن وپپوزيتسيا توقىراپ قالادى دەسىپ ءجۇر. راس پا؟
- ارينە، باتىردىڭ قاتارىمىزدان كەتۋى وڭاي     سوعىپ تۇرعان جوق. بىراق، كەز كەلگەن ساياسي پارتيانىڭ جەكە تۇلعالارعا عانا سۇيەنۋى - دۇرىس ەمەس. تانىمال دا بەدەلدى ادامداردىڭ بولۋى، ءسوز جوق، وڭ فاكتور، بىراق ول شەشۋشى فاكتور ەمەس!

ءبىزدى وپپوزيتسياعا الىپ كەلگەن ورتاق يدەيا بار، ول - قازاقستاندا ادىلەتتى جۇيە ورناتۋ، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدى تۇزەۋ، حالىقتىڭ ءال-اۋحاتىن جاقسارتۋ، شىنايى ەركىندىككە جەتۋ. ءبىزدىڭ پارتيا وسى يدەيا توڭىرەگىندە قۇرىلعان. تۇلعالار بولسا، بۇگىن بار، ەرتەڭ جوق. بىرەۋى قارتايۋى مۇمكىن، بىرەۋ اۋىرىپ قالار، ال تاعى بىرەۋى ارىپتەستەرمەن ءتىل تابىسا الماس. امبيتسيا دەگەن بار، وپپوزيتسياعا امبيتسياسىز ادام كەلمەيدى عوي (كۇلدى). وبەكتيۆتى يدەيا نەگىزىندە قۇرىلعان پارتيانىڭ بولاشاعى ونداي سۋبەكتيۆتى نارسەلەرگە بايلانىستى بولماۋى ءتيىس. ايتپەسە، ءبىزدىڭ، وپپوزيتسيانىڭ، «نۇرو وتاننان» نە ايىرماشىلىعى بولماق؟!

توقاڭ كەتسە دە، وپپوزيتسيا توقىرامايدى!

- قازاق قوعامىنداعى "باتىر كەلىپ ەلدى قۇتقارادى، باتىر وتىرىك ايتپايدى، باتىر ساتقىندىق جاسامايدى" دەپ كەلەتىن (وزگەرىسكە تۇسپەگەن حالىق ساناسىنىڭ ەرتەگىلىك كەيپى) اڭىز وسىمەن بىتەدى دەپ ويلايسىز با؟

- جوق! تاعى دا قايتالاپ ايتامىن: قازاقتىڭ گاگارينى - توقتار اۋباكىروۆتىڭ تاريحتاعى ورنى ءبىر توبە! ونى ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى!

وپپوزيتسيا قاتارىندا كۇندەلىكتى تىرلىگىمەن حاس باتىرلىعىن دالەلدەپ جۇرگەن تۇلعالار جەتەدى!

وپپوزيتسيا قاتارىنا ءارى جاڭا، بىزدەن  مىقتى تۇلعالار كەلەتىنىنە مەن كامىل سەنەمىن!

سۇحباتتاسقان ءومىرجان ابدىحالىقۇلى

«اباي-اقپارات»