ول كىسىنى مەن 1995 جىلى تۇركىستان قالاسىندا قازاق قاۋىمداستىعىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن «قازاق دياسپوراسىنىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭى» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا كوردىم.  ەسىمدە،  تاريحشى قىز ءوز بايانداماسىن ورىسشا باستاعاندا «مۇنداي باياندامانى تىڭداي دا المايمىن،  وتىرا دا المايمىن» دەپ زالدان شىعىپ كەتىپ، جينالىس باسىندا وتىرعاندار نە ىستەرلەرىن بىلمەي، ابدىراپ قالعان بولاتىن.  شىعىپ كەتۋ سەبەبى ۇلتتىق ءتىلىمىزدىڭ قور بولىپ، ونى قۇرمەتتەمەۋى اعامىزدىڭ اشۋىن كەلتىرگەنىن، ۇلتتىق بولمىسىنىڭ جوعارى ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. بۇل - تۇرىك الەمىنە تانىمال تاريحشى-عالىم، جازۋشى-جۋرناليست حاسان ورالتاي ەدى. بويىنداعى تالانت-دارىنىن، قاجىر-قايراتىن ۇلت مۇددەسىنە، ۇرپاق كەلەشەگىنە جۇمساعان ايتۋلى الاش ازاماتى حاسان ورالتاي  كەرەعارلىقتىڭ شىنايى سيقىن اشىپ كورسەتۋدە، ادامداردىڭ وشكەن رۋحىن، نامىسىن، ساناسىن وياتۋدا زامانداستارىنان وق بويى وزىق تۇردى. سونداي تالانتىمەن تانىلعان سىرتتاعىنىڭ سىرىن، ىشتەگىنىڭ شەرىن ءبىلىپ، حالقىن قۋانىشقا بولەگەن، ءوزى ءمارت، جانى جومارت، ىسىنە مىعىم، اقىلشى  ەدى.   حالقىمىزدىڭ «عالىمنىڭ حاتى ولمەيدى» دەگەنى راس-اۋ! ءار تۇلعانىڭ ارتىندا قالدىرعان ءىسى جاس ۇرپاققا ونەگە.         

ول كىسىنى مەن 1995 جىلى تۇركىستان قالاسىندا قازاق قاۋىمداستىعىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن «قازاق دياسپوراسىنىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭى» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا كوردىم.  ەسىمدە،  تاريحشى قىز ءوز بايانداماسىن ورىسشا باستاعاندا «مۇنداي باياندامانى تىڭداي دا المايمىن،  وتىرا دا المايمىن» دەپ زالدان شىعىپ كەتىپ، جينالىس باسىندا وتىرعاندار نە ىستەرلەرىن بىلمەي، ابدىراپ قالعان بولاتىن.  شىعىپ كەتۋ سەبەبى ۇلتتىق ءتىلىمىزدىڭ قور بولىپ، ونى قۇرمەتتەمەۋى اعامىزدىڭ اشۋىن كەلتىرگەنىن، ۇلتتىق بولمىسىنىڭ جوعارى ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. بۇل - تۇرىك الەمىنە تانىمال تاريحشى-عالىم، جازۋشى-جۋرناليست حاسان ورالتاي ەدى. بويىنداعى تالانت-دارىنىن، قاجىر-قايراتىن ۇلت مۇددەسىنە، ۇرپاق كەلەشەگىنە جۇمساعان ايتۋلى الاش ازاماتى حاسان ورالتاي  كەرەعارلىقتىڭ شىنايى سيقىن اشىپ كورسەتۋدە، ادامداردىڭ وشكەن رۋحىن، نامىسىن، ساناسىن وياتۋدا زامانداستارىنان وق بويى وزىق تۇردى. سونداي تالانتىمەن تانىلعان سىرتتاعىنىڭ سىرىن، ىشتەگىنىڭ شەرىن ءبىلىپ، حالقىن قۋانىشقا بولەگەن، ءوزى ءمارت، جانى جومارت، ىسىنە مىعىم، اقىلشى  ەدى.   حالقىمىزدىڭ «عالىمنىڭ حاتى ولمەيدى» دەگەنى راس-اۋ! ءار تۇلعانىڭ ارتىندا قالدىرعان ءىسى جاس ۇرپاققا ونەگە.         
«ەلدىكتىڭ قامىن ەل بولىپ ويلايىق» اتتى ماقالاسىندا /2/ «تۇركىشىلدىك دەگەنىم - قازاقشىلدىق» دەپ تۇركىشىلدىك ۇعىمى تەرەڭدە جاتقاندىعىن ءسوز ەتەدى. «تۇركىشىل بولۋ ءۇشىن - قازاقشىل بولۋ كەرەك. قازاقشىل بولۋ ءۇشىن دە قازاقتىڭ ۇلتتىق تاريحى مەن ادەبيەتىن، انا ءتىلى مەن ۇلتتىق سالت-سانا داستۇرلەرىن تولىق ءبىلىپ، ونى جانىنداي ارداقتاۋى ءتيىس. سونىمەن بىرگە، بۇكىل تۇركىتەكتەستەردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ، سونداي-اق، قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق، ءدىن-يسلام دىنىنەن ايرىلماۋ كەرەك. باسقا دىندەرگە ەرىپ، كەيىن قازاق اراسىندا دىندەر ايىرماشىلىعى بولۋىنا جول اشاتىن شەتەلدىك زىميانداردىڭ تۇزاعىنا تۇسپەگەن ءجون.
تۇركى بىرلىگى مەن تۇركىشىلدىك دەگەن يدەيانىڭ ەشكىمگە، ياعني، تۇركىتەكتەس  ەمەس حالىقتارعا توندىرەتىن قاۋىپ-قاتەرى جوق. بۇل شابۋىلداۋشى شوۆينيستىك يدەيا، مۇرات-ماقسات ەمەس، قورعانۋشى مۇرات-ماقسات. قازاقستاندا تۇركىشىلدىك، ياعني، قازاقشىلدىق يدەيا دەگەن مۇرات-ماقساتىمەن ەشكىمگە قاۋىپ تونبەيتىنىن ادال نيەتتى اركىمنىڭ مويىندارى ءسوزسىز».
بايقاپ قاراساق، حاسان ورالتايعا تۇركى بىرلىگى، تۇرىكشىلدىك دەگەن ماقسات-مۇرات توسىننان ايتىلعان جاڭا قۇبىلىس ەمەس. جالپى ايتقاندا «تۇركىشىلدىك»، ياعني، ۇلتتىق گيمنىن «ارعى اتام ەر تۇرىك، ءبىز قازاق ەلىمىز» - دەپ باستايتىن الاششىلدىق. بۇل جولدا بۇكىل سانالى عۇمىرىن وتكىزگەن، اكە جۇرەگىنىڭ كۇرەسكەرلىگىن كورگەن، ۇلكەن تۇركىشىل، الاششىل تۇلعالاردىڭ ۇستانىمىن بەرىك قالىپتاستىرعانىن كورۋگە بولادى.
ازات رۋحتا قارۋلانعان حاسان ورالتاي الاش يدەياسىنان سۋسىنداماس بۇرىن  تابيعي تۇردە اكە تاربيەسىنەن ۇلگى الدى.  اكە سالعان سارا جولمەن ءجۇردى.  اكەسى تانىمال، ازاتتىق ءۇشىن جان اياماي كۇرەسكەن، حالقىن ەركىندىككە جەتكىزگەن قاليبەك رايىمبەكۇلى - شىعىس تۇركىستان قازاقتارىنىڭ ۇلت-ازاتتىق كۇرەس سەركەلەرىنىڭ ءبىرى.  تاريح قاتپارىنىڭ تەرەڭ قويناۋىندا قاليبەك حاكىمنىڭ بەينەسىن  بەرەر  مول مالىمەتتەر بار. ۇلت رۋحىن جوعالتپاۋ ءۇشىن «مالىم جانىمنىڭ، جانىم ارىمنىڭ ساداعاسى» دەپ، جانىن اۋزىنا تىستەپ، وت پەن سۋدى كەشىپ ءوتىپ، ۇرپاققا ۇلاعاتتىلىقتى اماناتتاعان قاليبەك حاكىم قازاق تاريحىنداعى ازاتتىق كوشتىڭ بەل ورتاسىنداعى ۇلت قاھارمانى.
ونىڭ سول كەزدەگى باستى ماقساتى - ەلىنىڭ ەل قاتارلى ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن ۇلتتىق تەڭدىك پەن ەركىندىككە قول جەتكىزۋ ءۇشىن كۇرەسۋ ەدى. قاليبەك حاكىم رايىمبەكۇلى تۇركياعا «ناعىز تۇرىك - قازاق، ناعىز قازاق تا - تۇرىك» دەگەن تانىممەن، قازاقى بولمىسپەن بارعان قايسار تۇلعا. ول ءوز ۇلتىن شەكسىز سۇيگەن، ازاتتىعى مەن تەڭدىگىن ارمانداعان، عۇمىر بويى سول ءۇشىن كۇرەسكەن تۇلعا. كورەگەندىگى سول ءوز پەرزەنتىنە ۇلتتىق نامىس، رۋح، ادال تاربيە بەرە العاندىعىندا، الىستى كوزدەگەن بولجامپازدىعىندا. كوشىپ بارا جاتقان جولدا ءۇندىستان شەكاراسىنا ءىلىنىپ، كاشيمير جەرىنە جەتە سالا ۇلى حاساندى ءبىر جىلدىق اعىلشىن ءتىلدى مەكتەپكە بەرەدى. ونىڭ ماڭىزدىلىعى سوندا، قاراعانعا از ۋاقىت بولىپ كورىنەتىن بۇل وقۋ كەيىن قازاقتىڭ باسقىنشىلىققا قارسى ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ قايناعان ورتاسىندا ءجۇرىپ ەرجەتكەن، اكەسىنەن ونەگە كورىپ، تانىم-تۇسىنىك جاعىنان ابدەن ءپىسىپ جەتىلگەن ەكىنشى ءبىر كۇرەسكەردىڭ بولاشاعىنا كەڭ جول اشقان ەدى. اعىلشىن تىلىنەن ساۋاتتىلىعى جات جەردە، بوتەن ەلدە ازاتتىق جولىنداعى قاجىرلى جۇمىسىنا جاردەمشى، ءومىر جولىنىڭ قالىپتاسۋىنا اسا ىقپال جاساعاندىعى انىق ەدى. وعان كەيىنگى ءومىر جولى دالەل. ناقتىراق ايتساق، ەرەنقابىرعانىڭ قاراپايىم قازاعىن جەر شارىنىڭ جارىمىن اينالدىرىپ تۇرىك جەرىنە اپارعان ۇلتتىق رۋح - الاش توپىراعىندا ەشقاشان سونبەگەن، عاسىردان-عاسىرعا ۇلاسىپ لاۋلاعان ازاتتىق كۇرەس الۋى حاسان ورالتايدىڭ جانكەشتى قىزمەتى ارقىلى مۇستافا شوقاي سالعان  ۇلكەن ارنامەن توعىستى.
مۇستافا شوقاي - تۇركىستان حالىقتارىنىڭ بىرلىگى مەن تاۋەلسىزدىگى يدەياسىن تۋ ەتىپ ۇستانعان اسا كورنەكتى ساياسي قايراتكەر، جالىندى پۋبليتسيست، اۋدارماشى، جازۋشى، حح عاسىر باسىنداعى قازاق ينتەلليگەنتسياسىنىڭ ەڭ جارقىن وكىلدەرىنىڭ ءبىرى. مۇستافا شوقاي - قازاق حالقى ءۇشىن عانا ەمەس، بۇكىل تۇركى جۇرتى ءۇشىن ەرەكشە تۇلعا. قازاقتىڭ مەملەكەتتىگىن، تۇركى حالقىنىڭ قامىن ويلاعان، تۇركى جۇرتىنىڭ باسىن قوسۋدى ارمانداعان ۇلكەن مەملەكەت قايراتكەرى.  جالپى، مۇستافا شوقاي الاش كوسەمدەرىمەن بىرگە بولعان، بىرلەسىپ شەشكەن شەشىمدەرىنە سايكەس ونىڭ شەتەلگە شىعۋى(اقش-قا) 1918 جىلى جوسپارلانعان.  قالاي دا امان قالىپ، ۇلتىنا شەت ەلدە ءجۇرىپ قىزمەت جاساۋدى ماقسات تۇتادى. حالقىم دەپ سوققان جۇرەك سونى مۇمكىندىگىنشە جۇزەگە اسىرادى. حاسان ورالتايدىڭ دا تاعدىرى ءدال سولاي بولماسا دا قانشاما قيىندىقتى جەڭىپ، جات ەلدەردە حالقىنىڭ  ازاتتىعى ءۇشىن كۇرەستى، ايانباي، ادال قىزمەت ەتتى. ەكەۋىنىڭ ورتاق توعىسار، يدەيالاس تۇسى دا وسى شىعار.  مۇستافا شوقايدىڭ دا،  الاش كوسەمدەرىنىڭ دە  يدەيالارى ءبىر-بىرىمەن ۇندەس، استارلاس، ءبىرتۇتاس. ونى تەرەڭ ءتۇسىنىپ، قازاقتى ءبىرتۇتاس ەل دەپ تانىساق، الاش يدەياسىن ءبىرتۇتاس قازاق يدەياسى دەپ قاراساق جانە سول مويىنداۋىمىز شىن بولسا، وندا الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندەگى قازاق ەلىنىڭ ازاتتىعى ءۇشىن، ۇرپاعىنىڭ كەلەشەگى ءۇشىن كۇرەسكەن قازاقتىڭ ءبىرتۇتاس ۇلت كۇرەسكەرلەرىن تانۋىمىز كەرەك، ولارمەن ماقتانۋىمىز كەرەك. سولاردىڭ بىرەگەيى - حاسان ورالتاي.  حاسان ورالتاي  1973 جىلى تۇركيادا «الاش - تۇرىكتەكتەس حالىقتاردىڭ ۇرانى» اتتى كىتاپ شىعاردى. سونىمەن بىرگە «ەلىمايلاپ وتكەن ءومىر» اتتى عۇمىرنامالىق كىتابى شەت جەردە جۇرسە دە، جان ايقايى ەستىلىپ، تاۋەلسىزدىكتى اڭساپ، ۇلت مۇددەسىن قايتا-قايتا ەسكە سالۋىمەن قۇندى.  اتالعان كىتاپتىڭ كوركەم ءارى كورنەكتى قىرى - دەرەكتىڭ دالدىگىندە، بوياماسىز شىندىعىندا، اۆتورلىق كوزقاراستىڭ بۇكپەسىز اشىقتىعىندا. قازاق ەلىنە قاتىستى كوپتەگەن تاريحتى، اۆتوردىڭ ۇلتى ءۇشىن جاساعان ەڭبەكتەرىن وسى كىتاپتان  وقىپ بىلۋگە بولادى. اقىن ماعجان جۇماباي شىعارماشىلىعى  جونىندە دە تەرەڭ پىكىر ايتىپ، تۇڭعىش تولىمدى ەڭبەك جازعان - حاسان ورالتاي ەدى.
حاسان ورالتاي ەشكىمگە ۇقسامايتىن تۇلعا. حالقىنا، ۇلتىنا  وشپەس ىزگى ماحابباتىمەن ۇقسامايدى. ۇلتتىق نامىسى بۇزىلماعان قازاق. بىردە:  «ۇلتشىل» دەگەن سوزدەن شوشىماعان لازىم. سۇيسەڭ، ۇلتىڭدى - شىن ءسۇي! سوندا وزگە ۇلتتارعا دا كوزقاراسىڭ ارتادى.  قۇرمەتپەن قاراي تۇسەسىڭ!» دەسە، ەندى بىردە: «مەن - ۇلتشىلمىن! قازاق ۇلتشىلىمىز... قازاق ۇلتشىلدىعى دەگەن شوۆينيستىك ۇلتشىلدىق ەمەس. ماسەلەن، ورىس، قىتاي ۇلتشىلدىعى دەگەنىمىز - باسقا ەلدەرگە ۇستەمدىك جۇرگىزىسى كەلەتىن شوۆينيستىك ۇلتشىلدىق. قازاق ۇلتشىلدىعى دەگەنىمىز - قورعانۋ ۇلتشىلدىعى. مەن ۇلتشىل رەتىندە ءتىلىمنىڭ تازالىعىن، تاريحىمنىڭ بۇرمالانباۋىن، ءدىنىمنىڭ بۇلىنبەۋىن تالاپ ەتە الامىن» - دەپ ۇلتىنا دەگەن پەرزەنتتىك قۇرمەتىن كورسەتەدى.
«حاسان ورالتاي ءوزىن مۇراتشىلدار قاتارىنا جاتقىزادى. مۇراتشىلدىقتىڭ تۇرىكشەسى - ۇلكۇجۇلۇك. ۇلكۇجۇ ادام ەش ۋاقىتتا العان بەتىنەن قايتپايدى، بيىك ادامزاتتىق مۇرات جولىندا كۇرەسەدى، قالاپ العان يدەياسىنا قالتقىسىز قىزمەت جاسايدى» - دەيدى بەلگىلى ساياساتكەر، پىكىرلەس ءىنىسى، مارقۇم باتىرحان دارىمبەت «حاسان ورالتايمەن بىرگە بولعان ون كۇن» اتتى تىزبەكتى ماقالاسىندا. ءار ماقالادا اۆتور  حاسان ورالتايدىڭ مۇراتشىل، الاششىل، قازاقشىل ەكەندىگىن ايتىپ وتىرادى. ول كىسى قازاق ۇلتىنا قاتىستى قانداي دا ءبىر جاعداي بولماسىن بەيجاي قاراي المايتىندىعىن ريزاشىل سۇيىسپەنشىلىكپەن بايانداپ وتىرادى.
حاسان ورالتاي شەتەلدە جۇرسە دە قازاقستاننىڭ ىشكى تىنىسىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى باقىلاپ وتىردى. قازاعىنىڭ جەتىستىگىنە ءسۇيىنىپ، «اتتەگەن-ايىنا» قىنجىلاتىن: «كەز-كەلگەن مەملەكەت ۇلتتىق قوعام ارقىلى داميدى. ۇلتتىق ماسەلەلەردى شەشۋ جاعىنا كەلگەندە، ءبىز تۇركيادان ۇلگى الۋىمىز كەرەك. تۇركيانىڭ نەگىزىن قالاعان مارقۇم  كەمال اتاتۇرىكتىڭ «تۇرىكپىن دەۋ قانداي باقىت» دەگەن جاقسى ءسوزى بار ەدى. ەگەر كىمدە-كىم «مەن قازاقپىن»، «قازاقستاندىقپىن» دەسە، ونىڭ ارعى-تەگىن تەكتەۋ كەرەك ەمەس. سونداي-اق، ەشكىمدى «قازاق بول» دەپ زورلاماۋىمىز كەرەك. بىراق، بۇل ەلدىڭ قازاقستان ەكەنىن اركىم ءبىلۋى كەرەك. ول ءۇشىن انا ءتىلى بولۋى قاجەت»/3.205/, - دەيدى. قاراپ وتىرساق، «ازاتتىق» راديوسىنىڭ قازاق بولىمىندە قىزمەت ەتكەن 28 جىلىندا قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن قالاي دا كوتەرمەككە تەر توكتى، سونىڭ ناتيجەسىنىڭ ارقاسىندا قازاق تىلىندەگى حابارلار 5 مينۋتتان 6 ساعاتتىق حابارعا دەيىن كوتەرىلگەن. اعامىز قاي جەردە جۇرسە دە انا تىلىنە دەگەن جاناشىرلىعى، قازاق ءتىلىن قورعاۋعا دەگەن كۇرەسى ءبىر ءسات تە تولاستاعان ەمەس.
تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ  گەرمانيا فەدەراتيۆتىك رەسپۋبليكاسىنداعى 2005 جىلعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى قايرات سارىبايعا جازعان حاتىندا ەلشىلىك ماڭدايشاسىنداعى جازۋدىڭ نەمىسشە-ورىسشا  جازىلعانىن كورىپ: «...جارقىندارىم-اۋ، سىزدەردىڭ انا تىلدەرىڭىز، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى جوق پا؟! قازاقشا قايدا؟» - دەپ، حات جولدايدى. ەلشىلىك قاتەلەرىن مويىنداي وتىرا، ونى تۇزەتۋدى جاۋاپكەرشىلىككە الاتىندىقتارىن ايتىپ، جاۋاپ حات كەلەدى. ۇلتشىل قالامگەر: «ءبىر ەل دەگەندە ەڭ الدىمەن ويعا ورالارى، كوزگە تۇسەرى ونىڭ انا ءتىلى ەكەنى كوپ تۇسىنىك تالاپ ەتپەيتىن شىندىق. «انا ءتىلى - ارىمىز» ونى ارداقتاۋ ۇلتتىق پارىزىمىز. الەمنىڭ قاي تۇكپىرىندە جۇرسە دە، ءار قازاق انا ءتىلىنىڭ قامقورشىسى بولۋى ءتيىس. ولاي ەتۋ  ۇلتىن، تاۋەلسىز ەلى - قازاقستانىن سۇيگەندىكتىڭ باستى بەلگىسى سانالادى. انا ءتىلسىز حالىق، حالىقسىز تاۋەلسىز ەل بولمايدى»، - دەپ تولعانىسپەن عيبراتتى حاتىن اياقتايدى.
قازىرگى  كەزدە زيالى قاۋىم جازىپ جۇرگەن قاراپايىم قازاقى حاتتاردىڭ ءمانى، تانىمى مەن تالعامى مول ەكەنىن اڭعارا باستادىق. ودان ۇلتقا قاجەتتى قۇندى دۇنيەلەردى ازات ويلى ازاماتتاردىڭ ماقسات-مۇددەلەرىن تۇسىنە باستادىق. مۇنداي حاتتار لەگى حاسان ورالتايدىڭ دا مۇراعاتىنان كوپتەپ تابۋعا، ونى جيناستىرىپ جۇيەلەۋگە كەلەر ۋاقىت ەنشىسىندە. اسىرەسە، تاعدىر تاۋقىمەتىمەن گەرمانيادا قالىپ قويعان اقىن ءماجيت دارا اياپبەكۇلىنىڭ حاسان ورالتايعا جازعان حاتتارىنان ەلگە دەگەن ساعىنىش، ۇلتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، شىنايى شىندىقتار جازىلادى. سونىمەن بىرگە قازاقستانداعى زيالى قاۋىم وكىلدەرىمەن، دوس-جاراندارىمەن، شىعىس تۇركىستانداعى اقىن-جازۋشىلار، تۋعان-تۋىس، تانىمايتىن جاناشىر قازاق، قالىڭ وقىرماندارمەن جازىسقان حاتتار ۇلتشىل تۇلعانىڭ كەلبەتىن اشا تۇسپەك. حاتتاردى جيناپ، جۇيەلەۋ، باستىرۋ كەلەشەك ۇرپاق قولىندا.
حاسان ورالتاي قاي ۋاقىت بولماسىن، ءار كەز ءباسپاسوز بەتتەرىندە  قازاقستان تۋرالى پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ وتىردى. ونىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتى قولداپ، قورعاپ سويلەدى: «نازارباەۆتى قولداپ قورعاۋشى دۇنيەدە ەكى ادام بولسا، سونىڭ ءبىرى مەن، ويتكەنى ول مەنىڭ تاۋەلسىز مەملەكەتىمنىڭ پرەزيدەنتى، ەلباسشىسى».  بۇل جاعىنۋ ەمەس، تاۋەلسىزدىكتى، ازاتتىقتى ءتۇسىنۋ ، ەلىنىڭ باقىتىن ويلاۋ، شىن مانىسىندەگى ەلباسىنىڭ ەڭبەگىن باعالاۋ دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك.  قازاقستانعا كەلگەن سوڭعى ساپارلارىندا قازاق ەلىنىڭ كىندىگى - استانانى كورىپ، بالاشا قۋانعانىنا كۋامىز. «قازاقستاننىڭ ازاتتىق الىپ، دەربەس، باعىمسىز مەملەكەت بولعانى باعا جەتپەس باقىت قوي. قازاقستان ەلورداسىنىڭ استاناعا كوشىرىلۋىنىڭ ساياسي ءمان-ماعىناسىن مەن جاقسى تۇسىنەمىن. وسىنى كورگەندە ۇلتتىق ماقتانىش، ۇلكەن سەزىم بولادى»، - دەپ،  استاناداعى ءار نارسە سانالى تۇردە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقاندىعىن ايتا كەلە: «كەيبىر وپپوزيتسياداعى ازاماتتار ءارتۇرلى نارسەنى ايتىپ ءجۇر عوي، قالاي دەسەك تە نۇرەكەڭنىڭ مىنا جاساپ جاتقانى حالىق ءۇشىن تەڭدەسسىز نارسە. تاريح مۇنى ۇمىتپايدى، ءوزىنىڭ لايىقتى باعاسىن بەرەدى»، - دەپ كورەگەندىگىن تانىتقان ەدى. لايىم سولاي بولعاي!
ءسوزىمنىڭ سوڭىندا ءوزىمنىڭ «قاجى اتانى» (مەن سولاي اتايتىنمىن) قالاي تانيتىندىعىمدى ايتا كەتكەندى ءجون كوردىم. مەن ول كىسىگە كەلىنمىن.  ءار ۋاقىت، قازاقستانعا كەلگەندە ءبىزدىڭ ۇيگە (مەنىڭ جولداسىم - ءابىلباشار - حاسان ورالتايدىڭ اكەسى - قاليبەك حاكىمنىڭ ءىنىسى - ءىلياستىڭ ەڭ كەنجە ۇلى) تۇسەتىن. ول كىسىنىڭ تەكتىلىگى، دارالىعى، دانالىعى ەشكىمگە ۇقسامايتىن. تۋىسقا دەگەن قامقورلىعى، نەمەرەلەرىنە دەگەن مەيىرىمدىلىگى ولشەۋسىز ەدى. ءار كەلگەن كەلىسى ۇلتتىق تاربيە، ۇلتتىق رۋح سىيلايتىن. شىندىقتىڭ ورەسى بيىك ەكەندىگىن، ار-نامىستىڭ ماڭگىلىك ەكەنىن ءار ۋاقىت ەسكە سالاتىن. ءبىزدىڭ كىشكەنتاي ىسىمىزگە قۋانىپ، ساتتىلىك تىلەگەنى بىزگە قانات بىتىرەتىن. وسىنىڭ ءبارىن ويلاساق، ول كىسىگە دەگەن ساعىنىش لەبى ەسەدى. تۇلعاسى ءاردايىم جادىمىزدا. تاريحتا  «مەنىڭ اتىم -قازاق، ۇرانىم - الاش، تۇركىتەكتەس بولعاندىقتان ءدىلىم - تۇرىك، ءدىنىم - يسلام، كىتابىم - قۇران» دەپ وتكەن حاسان ورالتايدىڭ ۇلتى ءۇشىن كۇرەسكەن ەڭبەگى، ۇلتشىل تۇلعالىق  بەينەسى مىڭداعان ماقالاعا، كوپتەگەن كىتاپقا ارقاۋ بولارى ءسوزسىز.        
ۇلگى ماعان بابالاردىڭ ەرلىگى،
پانا بولعان بۇلىنگەندە ەل كۇنى،
قادىرلەيدى، قاستەرلەيدى ۇرپاعىڭ
سىزدەن قالعان ۇلى مۇرا بەلگىنى.

باعيلا تورەبەكقىزى
الماتى، 2012 جىل.
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:
1.    ورالتاي ح. «ەلىم-ايلاپ وتكەن ءومىر». - الماتى: «ءبىلىم»، 2005.
2.    «ەلدىكتىڭ قامىن ەل بولىپ ويلايىق». «انا ءتىلى» // - 1998. №14.
3.    ورالتاي ح. «ەلىم-ايلاپ وتكەن ومىردەن» سوڭ. - ءىزمىر. 2006.

«اباي-اقپارات»