زامانىندا ريم يمپەراتورلارىنىڭ ءبىرى ءجۇرىسى مايدا، جەلىسى قوڭىر سۇيىكتى جاناۋارىن سەناتقا تاعايىنداپتى. كەزىندە بۇل جايت يمپەراتوردىڭ تاراپىنان قابىلدانعان   ساليقالى شەشىم رەتىندە مويىندالعانىمەن كەيىن ەل ەسىن جيىپ ەتەگىن جاپققان سوڭ ءارتۇرلى ءاجۋانىڭ نىساناسىنا اينالىپ ءالى كۇنگە دەيىن اۋىزدان اۋىزعا كوشۋدە. سەناتتا سىرەسىپ وتىراتىن دەپۋتاتتار سودان بەرى «كاليگۋلانىڭ اتى» دەپ اتالادى. ءبىزدىڭ تىلىمىزدە «حالىق قالاۋلىسى» رەتىندە اسپەتتەلەتىندەردى الگى جانۋارعا ۇقساتۋدان اۋلاقپىز، بىراق، ولاردىڭ دا بوگەلەكتەگەن اتتاي اركىمگە باس شۇلعىي بەرەتىنى جاسىرىن ەمەس. ۇلتتىق كەلە، مەلەكەتتىك مۇددەگە باس شۇلعىپ اۋىزبىرلىك تانىتىپ جاتسا، ءسوز جوق. تەگىندە «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ مۇشەلەرىنەن عانا سايلانعان دەپۋتاتتاردىڭ قۇرامى قازىرگى بيلىك جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتقا ەرەكشە ىقلاس تانىتىپ، مەملەكەت ءىسىن العا وزدىرۋ ءۇشىن قۇرىلعان زاڭ شىعارۋشى ورگان بولۋعا ءتيىس-ءتى. راسىندا، «ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعاراتىن» (بۇل پرەزيدەنت نازارباەۆ ءجيى ايتاتىن قازاقتىڭ اتالى ءسوزى) زاماندا بيلىك بۇتاقتارىنىڭ اراسىندا ءارى تارتىپ بەرى جىعاتىن ءارى ءسارى ارەكەتتىڭ بەرەكەتكە ۇلاسپاسى ايدان انىق. الايدا، سىرتقى سيپاتى «نۇروتاندىق» بولعانىمەن ءبىر پارتيالى پارلامەنتتىڭ ىشىندە قارجىلى توپتاردىڭ سويىلىن سوعىپ، داۋىن داۋلايتىن،  ونى ايتاسىز، قايداعى ءبىر بازار باسشىسىنىڭ بازىناسىنا بولا بالاداي جۇگىرەتىن دەپۋتتار دا توبە كورسەتىپ قالىپ ءجۇر. سونىڭ ءبىرى - گەنەرال-دەپۋتات ءسات توقپاقباەۆ دەيتىن كىسى. ءسات بەيسەمبايۇلى دەپۋتاتتاردىڭ وسى ماۋسىمداعى كەزەكتى دەمالىسىنا دەيىن دەم الماستان ءادىلحان جاۋجۇرەك ەسىمدى بازار باسشىسىنىڭ جوعىن جوقتاپ كۇڭىرەنۋمەن بولدى. سونىسىنا قاراپ توقپاقباەۆ مىرزانى پارلامەنتكە حالىقتىڭ داۋسىن الىپ ەمەس، جاۋجۇرەكتىڭ باتاسىن الىپ بارعان با دەرسىڭ. وقىرماننىڭ قاپەرىنە سالا كەتەلىك، دەپۋتات توقپاقباەۆ اعىمداعى جىلدىڭ اقپان ايىندا ەلباسىنىڭ اتىنا مالىمدەمە جاساپ، «ۇقك قىزمەتكەرلەرى مەنىڭ تەلەفونمەن سويلەسكەنىمدى تىڭداپتى» دەپ بايبالام شىعاردى. سول بايبالامىندا ول الماتىداعى «تيگروحاۋد» ساۋدا ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ءادىلحان جاۋجۇرەك پەن يساك ىڭكارباەۆ دەيتىنگە ءوزى قوڭىراۋ شالىپ «ءاي، ءبىز دەمالىسقا شىعىپ بارامىز ارىزدارىڭدى تەزدەتىپ جىبەرىڭدەر» دەگەنىن ايتتى. دەپۋتاتقا ارىزىن اقتارىپ، مۇڭىن شاعاتىن جۇرت كوپ ەكەن. مۇنى  توقپاقباەۆتىڭ ءوزى جاريا قىلدى. ءادىلحان جاۋجۇرەكتە سول كوپتىڭ قاتىرىندا قالقيعان پەندەلەردىڭ ءبىرى بولسا كەرەك-ءتى. بىراق، دەپۋتات وعان ايرىقشا ىقىلاس ءبىلدىرىپ «حاتىڭدى تەز جاز» دەپ قامقورلىق تانىتادى. وزگە جۇرتقا ول ءدال وسىلاي وزەۋرەمەگەن سياقتى. ويتكەنى ۇقك قىزمەتكەرلەرى توقپاقباەۆتىڭ «تيگورحاۋدقا» قاتىسى بارىن، الگى اتالعان ساۋدا ورتالىعىندا بولىپ جاتقان ويراندى ءجىتى نازارىندا ۇستاپ، ىقپال ەتىپ جۇرگەنىن انىقتاي ءتۇسۋ ماقساتىندا ونىڭ سوزدەرىن تاسپاعا ءتۇسىرىپ العان. نەگىزگى قيسىن وسىدا. ال، ءسات بەيسەمبايۇلى اقىلسىز جاراتىلماعان جان، ونىڭ ۇستىنە دەپۋتات. ءسويتىپ دەپۋتاتتىق مانداتىن كولدەنەڭ توسىپ، ءارى ءادىلحان جاۋجۇرەكپەن ەتەنە تانىستىعىن جاسىرىپ قالۋدىڭ ايلا شارعىسىنا جۇگىنىپ ەلباسىنىڭ اتىنا مالىمدەمە جاساپ، بايبالامعا باستى. ايتكەنمەندە، گەنەرال-دەپۋتاتقا حالىقتىڭ داۋسى بازاركومنىڭ الدىندا ەلپەك قاعۋ ءۇشىن بەرىلمەگەن بولار. وكىنىشتىسى دەپۋتات وسىنى ەش ەسكەرمەيدى. ەسكەرمەگەنىڭىز نە جاۋجۇرەكتىڭ جاعىنا شىعىپ الىپ ەسى كەتە  قورعاپ باعادى. باستاپقىدا جاۋجۇرەكپەن ىلىك-شاتىسىن جاسىرۋعا تىرىسقانىمەن كەيىن جۋرناليستەر ىزىنە تۇسكەن سوڭ «مەن سەندەرگە ءادىلحان جاۋجۇرەكتى تانىمايمىن دەپ قاشان ايتتىم. مەن ونى جاقسى تانيمىن» دەپ اقتالادى. مۇنىسىمەن قويماي ءادىلحان جاۋجۇرەكتىڭ «جاۋلارىن» قارالاپ، ومىراۋىندا شاقالاق ءسابيى بار انالارعا گۇرزىدەي جۇدىرىعىن بىلەپ، ۇستەلىن توقپاقتادى. مىنە، قاراڭىز ول بىلاي دەيدى:

«...قارجى پوليتسياسىنىڭ باستىعىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ر. يبرايموۆتان دا حات الدىم. ول حاتتا «م.قۇلجاباەۆاعا قاتىستى قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 176-بابى، 3-بولىگى، «ب» تارماقشاسى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى، تەكسەرۋلەر ءجۇرىپ جاتىر، ال م.قۇلجاباەۆا تەرگەۋ ورگاندارىنان قاشىپ ءجۇر» دەپ جازىلعان. سودان كەيىن ءىىم باس پروكۋراتۋراعا ونى قاماۋعا الۋ تۋرالى ۇسىنىس جاساعانىمەن، ول ۇسىنىس جۇزەگە اسپاعانى بەلگىلى بولدى. مىنەكي، ءىىم مەن قارجى پوليتسياسى وسىلاي حات جازعان سوڭ، مەن ادامداردىڭ قۇقىقتارىنا اراشا ءتۇسىپ، جۇرتقا جاريا ەتتىم. بارى - وسى». («جاس قازاق» گازەتى. 17.04.2009)

قازاقستانداعى كەز كەلگەن قۇزىرەتتى مەكەمەنىڭ ەسىگىن شالقالاتا اشىپ كىرەتىن دەپۋتتاتىڭ قارجى پوليتسياسىنان حات الىپ، قىلمىستىق كودەكستتىڭ باپتارىن ءتىزىپ، ىشكىستەر مينيسترلىگىنىڭ باس پروكۋارتۋراعا جاساعان ۇسىنىسىن قاداعالاپ تىنىم تاپپاعانىنا قاراپ قۇلجاباەۆانى ۇيىمداسقان قىلمىستىڭ «ماتا ءحاريى» مە دەپ قالارسىز. جو-جوق، مۇلدە ولاي ەمەس. ول ناپقاسىن ماڭداي تەرىمەن تاۋىپ جۇرگەن قازاقتىڭ قاراكوز قىزدارىنىڭ ءبىرى عانا. شيتتەي بالا شاعاسى بار جاس ايەل. ال، «تيگروحاۋدتىڭ» اينالاسىنداعى كەلەڭسىزدىك اتالعان ساۋدا ورتالىعىن اشىپ، ءىسىن العا باستىرعان قۇرىلتايشىلاردىڭ ءسىز ءبىز دەسىپ-اق شەشەتىن شارۋاسىنا ۇقسايدى. الايدا، سونداي ۇساق-تۇيەككە دەپۋتات ارالاسقان سوڭ ونىڭ كۇردەلى سيپات يەلەنەرى داۋسىز عوي. ال كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ توڭىرەگىندە قوماقتى قارجىلاردىڭ تاسقىنى مەن ادامداردىڭ تاعدىرى ميداي ارالاساتىنى بار. دەپۋتات ۇستەلىن توقپاقتاپ وتىرعان توقپاقباەۆ مىرزا مۇنى بارىمىزدەن جاقسى بىلەتىنىنە كۇمانسىزبىز.

تاعدىر دەگەن قيىن نارسە عوي. ارىپتەستەرىن قۋدالاپ، ءارى توقپاقباەۆتاي دەپۋتاتىنا ارقا سۇيەپ شالقالاعان ءادىلحان جاۋجۇرەكتىڭ ءوزى اياق استىنان ءىستى بولىپ قاماۋدا جاتقانىنا ءتورت ايدان اسقان. بۇل ەكى ارادا ءسات بەيسەمبايۇلىنان تاعى دا بەرەكە كەتىپ «تەرگەۋ يزولياتورىنداعى جاۋجۇرەك جامان اۋىرۋعا شالدىعىپتى» دەپ شىرىلدادى. ۇكىمەتكە قاراتا التى رەت مالىمدەمە جاساعان توقپاقباەۆتىڭ مالىمدەمەلەرىنىڭ نەگىزىن وسى جاۋجۇرەكتىڭ جايى قۇرايدى. سوعان قاراعاندا جاۋجۇرەكتىڭ جايى توقپاقباەۆتىڭ تۇسىنىگىنشە مەملەكەتتىك ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالعان سياقتى. ايتكەنمەندە، قازاقستان ازاماتىنىڭ قۇقىعىن قورعاۋ دەپۋتاتتىڭ مىندەتى. ەندەشە جاۋجۇرەكتىڭ عانا جايىن كۇيتتەمەي دەپۋتات «تيگروحاۋدتان» قۋىلعان وزگە ازاماتتاردىڭ دا ارىز ارمانىنا قۇلاق تۇرسە، ءبىز جوعارىداعىلاردىڭ ءبارىن جىپكە ءتىزىپ اۋرەلەنبەس ەدىك. الايدا جاۋجۇرەك جاي ادام ەمەس ەكەن. ال بىزدە «جاي ادام ەمەستتەردىڭ» جانى اياۋلى، قۇقىعى بارىنەن دە جوعارى. مىنە، وسى ءسوزىمىزدىڭ دالەلىندەي جاقىندا جاۋجۇرەك كەپىلدىكپەن بوستاندىققا شىعۋدىڭ ارەكەتىنە كىرىسىپتى. («ۆرەميا» گازەتى. و2. 07. 2009. «اگاشكي س پونياتيامي») اڭگىمەنىڭ القيسساسى بىلاي: الماتى قالالىق پروكۋراتۋراسى ءوزىنىڭ اۋەل باستاعى شەشىمىنە قايشى ارەكەتكە بارىپ، پروكۋروردىڭ ورىنباسارى ت. سۇلەيمەنوۆتىڭ (قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ حاتشىسى قايىربەك سۇلەيمەنوۆتىڭ ۇلى) جاۋجۇرەككە قاتىستى ءىستى وزگەرتۋگە بايلانىستى پارمەن بىلدىرگەن حاتى المالى اۋداندىق سوتىنا جولدانادى. حات سوتقا جەتىسىمەن «دەنساۋلىعى كۇرت ناشارلاعان» جاۋجۇرەك مۇلكىن كەپىلدىككە قويىپ ازات دۇنيەگە قايتا ورالۋدىڭ قامىن قاراستىرا باستايدى. بازار باسشىسى بازاردىڭ اش قۇرساق باقالاقشىسى ەمەس، اربا سۇيرەتىپ ارىپ اشىعان ارزانقول قىزمەتشىسى ەمەس، تاعامنىڭ قۇنارلىسىن تاڭداپ جەيتىن ادام، قالا بەردى قالاعان ۋاقىتىندا ساف اۋالى ساياجايلاردا دەم الىپ ەم قابىلداۋعا قۇدىرەتى جەتىپ ارتىلادى. قىسقاسى ءادىلحان جاۋجۇرەكتى الىپ بارا جاتقان اۋىرۋدىڭ جوقتىعىنا ءباس تىگۋگە بولاتىن شىعار. قازاقتىڭ ءاپايتوس ازاماتتارى امان بولسىن. ءبىز جاۋجۇرەكتىڭ اماندىعىنا تىلەكتەسپىز. ءتايىرى، باسقا نە دەيمىز؟.. الايدا قىلمىستىق كودەكستىڭ 172-بابىنىڭ   1-تارماعى،  177-بابىنىڭ  3- تارماعى، 181-بابىنىڭ 2-تارماعى بويىنشى ايىپتى رەتىندە اباقتىعا تۇسكەن جاۋجۇرەكتىڭ قىلمىستىق پروتسەسسۋالدىق كودەكستىڭ 148-بابىنىڭ 1-تارماعىنا سايكەس كەپىلدىك بەرىپ بوستاندىققا شىعا سالۋى زاڭعا تومپاق دەيدى ءبىز كەڭەس سۇراپ حابارلاسقان زاڭگەرلەر. وقىرمانعا تۇسىنىكتى بولسىن، جاڭاعى باپتار اسا اۋىر قىلمىس جاساعان ايىپكەرگە تاڭىلادى. ال اسا اۋىر قىلمىس جاساعان ايىپكەر كەپىلدىكپەن تەرگەۋ يزولياتورىنىڭ ەسىگىن سىرتىنان جاۋىپ كەتە الامايدى. دەمەك، جاۋجۇرەكتىڭ كەپىلدىكپەن شىعۋىنا كەپىل بولاتىنداي توقپاقباەۆتان وزگە تاعى ءبىر مىقتىنىڭ تاقىمى اتقا تيگەنگە ۇقسايدى. ول كىم ەكەن؟ قوڭتورعاي قازاق ورتاسىندا «ورىس ءادىلىن ايتادى» دەيتىن تۇسىنىك بار. ورىس بىتكەن اركەز ءادىل سويلەي بەرمەيدى. بىراق سىرت كوز بولعاندىقتان ولاردىڭ قازاق ىشىندەگى شىندىقتى شىجعىرىپ بەتكە باساتىنى راس ەندى. كەزىندە پەتر سۆويك «قازاق وكىمەتى جەكجاتتار مەن تۋىستاردىڭ بايلانىسىنان قۇرىلعان» دەگەن ەدى. بۇل شىندىقتى ۋاقىتتىڭ ءوزى اشكەرەلەي تۇسۋدە.  وقىرمان ءبىزدى دۇرىس تۇسىنەدى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى مۇنداي ماقالا تۋىستار مەن جەكجاتتار بيلىك قۇرعان مەملەكەتتە عانا جازىلادى. باسقا امال كەم. جانە اۋىر قىلمىسپەن ايىپتالعان ادام تۋىستار مەن جەكجاتتار بيلىك قۇرعان مەملەكەتتە عانا ۇقك-ءنىڭ تەرگەۋ يزولياتورىنىڭ ەسىگىن ءبىر-اق تەۋىپ جۇرە بەرەدى. باسقاشا بولۋى نەعايبىل. ەل تاعدىرىن تابانعا تاپتاپ، بارلىق بۇلىڭ پۇشپاقتى  ەندەپ العان كوررۋپتسيانىڭ تامىرى دا وسى تامىر تانىستىق پەن تۋىستىقتا جاتقانعا ۇقسايدى.  سونىمەن، كەپىلدىكتىڭ كىمگە بەرىلگەنى، كەپىلدىكتى وعان كىمنىڭ بەرگەنى جالپاق جۇرتتىڭ زيىنىنا جەتكەن بولار. وسىدان كەيىن ەل ىرىسىن كۇبىرتكەدەي كەمىرىپ باستاعان كوررۋپتسيامەن كۇرەستىڭ ناتيجەسىنە، بارشا ازاماتتىڭ قۇقىعى مەن بوستاندىعىن قامتاماسىز ەتەتىن كونستيتۋتسيانىڭ سالتانات قۇرىپ، قازاقستاننىڭ الدىڭعى قاتارلى زايىرلى مەملەكەت بولاتىنىنىنا كىم سەنەدى؟ ءيا، سەنىم سەتىنەپ بارادى.

P.S. جالپى قوس پالاتالى بۇل پارلامەنتتىڭ ءماجىلىسى  تۋرالى ادەتتەگىدەي مەرزىمىنە جەتپەي تاراپ كەتەدى ەكەن دەگەن قاۋەسەت قاۋلاپ تۇر. قاۋەسەتتىڭ اتى - قاۋەسەت. الايدا، ەكىنشى سەسسياسىن تامامداعان «قالاۋلىلىرامىز» ميسسياسىن مەرزىمىنە جەتپەي اياقتاماستان بۇرىن ءبىر-بىرلەپ زاڭ شىعارۋشى ورگاننىڭ سارايىنان كەتىپ تىناتىن سياقتى. ەستەرىڭىزگە سالايىق، ۇلەسكەرلەردىڭ قالتاسىن ۇپتەپ الىپ ۇندەمەي دەپۋتات مانداتىن يەلەنگەن ۆيكتور تسوي مەن ەرقانات تايجانوۆتار جالعاننىڭ ءبىر جارىق كۇنىندە تاباندارىن جالتىراتىپ پارلامەنتتەن تايىپ تۇردى. سەرىكجان مۇقىشەۆ دەگەن مىقتى ۇشاقتىڭ ىشىندە وتىرىپ، كوڭىلى تىم اسپانداپ كەتسەك كەرەك، اۋە كەمەسىنىڭ قىزمەتكەرىن سىباي بوقتاپ، اقىرىندا ول دا دەپۋتاتتىق كۋالىگىن پارلامەنت اكىمشىلىگىنىڭ كەڭسەسىنە تاستاپ  ورىنتاعىن بوساتتى. مىنا «ەكپىنىن» تەجەمەسە، ورال مۇحامەتجانوۆتىڭ قاراۋىندا زاڭ جوبالارىن تالقىلاپ، ماسەلە كوتەرەتىن  دەپۋتاتتاردىڭ قالاماۋى دا مۇمكىن.