شەتەلدىك الپاۋىت كومپانيالارعا حالىققا ارناپ الەۋمەتتىك جوبالار ۇيىمداستىرۋدى مىندەتتەۋ كەرەك
اللاياربەك ايدوسوۆ، تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:
2012 جىلدىڭ 5 مامىرىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى مەحانيكا جانە ماتەماتيكا ينستيتۋتىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، پروفەسسور، تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى ايدوسوۆ اللاياربەك 75 جاسقا تولادى. جارتى عاسىر عۇمىرىن عىلىم مەن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا ارناعان، ءالى دە بولسا وسى باعىتىنان تايماعان عالىممەن مەرەيتوي قارساڭىندا سۇحباتتاسۋدى ءجون كوردىك.
اللاياربەك ايدوسوۆ، تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:
2012 جىلدىڭ 5 مامىرىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى مەحانيكا جانە ماتەماتيكا ينستيتۋتىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، پروفەسسور، تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى ايدوسوۆ اللاياربەك 75 جاسقا تولادى. جارتى عاسىر عۇمىرىن عىلىم مەن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا ارناعان، ءالى دە بولسا وسى باعىتىنان تايماعان عالىممەن مەرەيتوي قارساڭىندا سۇحباتتاسۋدى ءجون كوردىك.
- اعا، 75 جىلدىق مەرەيتويىڭىز قۇتتى بولسىن! قاراپ وتىرسام، ءومىرىڭىزدىڭ باسىم بولىگىن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا ارناپ كەلەدى ەكەنسىز. بۇگىندە ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا ايتىلار سىن كوپ. وسى سالانىڭ قازانىندا قايناعان مامان رەتىندە ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جىل سايىن جاسالاتىن وزگەرىستەرگە قالاي قارايسىز؟
- ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقانىما 53 جىلدان استى. سوندا كوزىمنىڭ جەتكەنى ماماندار وزگەرىستى، رەفورمانى بەكەردەن-بەكەر جاسامايدى. ماسەلەن، وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن كرەديتتىك تەحنولوگيانى ەنگىزدىك. بۇل وزگەرىس ستۋدەنتتەردىڭ ءوز بەتىمەن كوپ ىزدەنۋىنە جول اشتى. بۇرىن ءوزىمىز كوپ سويلەپ، كوپ ءتۇسىندىرىپ ستۋدەنتتىڭ ءوز ءبىلىمىن كورسەتۋىنە از ۋاقىت قالدىراتىنبىز. ال قازىر ولاردىڭ ءوز بەتىمەن ىزدەنىپ، ءبىلىمىن ۇشتاۋىنا ۋاقىتتى كوپ بولەمىز. وسىلايشا، ءبىلىم كوكجيەگىن كەڭەيتكىسى كەلگەن بالاعا مۇمكىندىك بەردىك. راس، العاشقى كەزدە كرەديتتىك تەحنولوگياعا دا توسىرقاپ قارادىق. بىراق بۇگىندە ناتيجەسى جامان ەمەس. تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى بولعاندىقتان نەگىزگى زەرتتەۋ نىسانىم - فيزيكا، اتموسفەرا. سوندىقتان عالىم رەتىندە اۋانىڭ لاستانۋى، ول نەدەن پايدا بولادى دەگەن ماسەلەلەردى شەشۋمەن اينالىسىپ كەلەمىن. وسىنىڭ نەگىزىندە جوو-دا ەكولوگيا ماسەلەلەرىنەن ساباق بەرەمىن. قازىر اۋانىڭ لاستانۋى توپىراققا اسەر ەتىپ، توپىراق ارقىلى وسىمدىكتەردى وزگەرىسكە ۇشىراتىپ، سوڭىندا ەكولوگيالىق وزگەرىستەر ادامدار مەن جان- جانۋارلارعا اسەر ەتە باستادى. وسىمدىكتەرگە سىڭگەن زياندى زاتتار ازىق- تۇلىك ارقىلى ادامدارعا زيانىن تيگىزۋدە. ەكولوگيانىڭ وسىنداي اۋىر احۋالىن رەتكە كەلتىرمەيىنشە، ءبىز الداعى ۋاقىتتا ۇلكەن زيان شەگەمىز.
- ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا قىزمەت ەتكەنىڭىزگە 50 جىلدان اسىپتى. الدىڭىزدان تالاي ستۋدەنت ءوتتى. وسى ورايدا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم ساپاسىن انىقتاۋدىڭ تەستەن باسقا جۇيەسىن ويلاپ تابۋ مۇمكىن بە؟
- تەست قىسقا ۋاقىت ىشىندە مىڭداعان بالانىڭ ءبىلىم ساپاسىن ءبىر ساتتە انىقتايتىنى بولماسا، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاۋدا ەستى جۇيە بولا المادى. وسى جاعىنان كەلگەندە، تەستكە مەنىڭ دە كوڭىلىم تولعان ەمەس. سوندىقتان وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن انىقتاۋدىڭ قوسىمشا جۇيەسىن ويلاستىرسا، ارتىقتىق ەتپەس ەدى. ايتا كەتەر جايت، ءبىز مەكتەپ ءبىتىرۋشى تۇلەكتەردىڭ ءبىلىمىن تەستپەن سىناعاندى قويىپ، باستاۋىش سىنىپتاردى دا تەستكە بايلاپ قويدىق. وقۋشىلاردىڭ سىنىپتان سىنىپقا كوشۋى دە تەست ارقىلى جۇزەگە اساتىن بولدى. ءناتيجەسىندە، ۇرپاعىمىزدىڭ تىلدىك قورى كەدەيلەنىپ، ويىن دۇرىس جەتكىزۋدەن قالىپ بارا جاتقانىن بايقاپ ءجۇرمىز.
- ەلىمىزدەگى ءبازبىر ءوندىرىس ورىندارىنا ۋلى تۇتىنگە فيلتر قويۋ تۋرالى تالاپتى ورىنداتا الماي كەلەمىز. بۇل ماسەلەنى قالاي شەشۋگە بولادى؟
- ءوندىرىس ورىندارى ەكولوگيالىق جاعدايدىڭ الدىن الۋعا مىندەتتى. ايتسە دە ەكولوگيالىق جاعدايدىڭ الدىن الۋدان گورى، ولار ايىپپۇل تولەي سالۋدى ءجون كورەدى. ولارعا ەكولوگيالىق جاعدايدىڭ الدىن الماعانى ءۇشىن جاسالاتىن جازانىڭ جەڭىلدىگى ءتارتىپ ساقتاۋدان گورى، ايىپپۇل تولەي سالۋعا يتەرمەلەپ وتىر. سوندىقتان ءبىز ولاردى تارتىپكە ۇيرەتىپ، مىندەتتەگىمىز كەلسە جازانى اۋىرلاتىپ، سالىناتىن ايىپپۇل مولشەرىن ۇلعايتۋىمىز كەرەك. ماسەلەن، قاراشىعاناق كەشەنىنە بارىپ ول جەردەگى اۋا رايىنىڭ ەكولوگيالىق جاعدايىن تەكسەرگەن كەزدە جەرگىلىكتى حالىق اۋا قۇرامىندا زياندى زاتتاردىڭ كوپتىگىنە شاعىمداندى. ۇيقىدان تۇرعاندا باستارىنىڭ اۋىرىپ تۇراتىندارىن ايتىپ جەرگىلىكتى ونەركاسىپ ورىندارىنا نارازىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، 1990 جىلى اقپان ايىندا شەرۋگە شىقتى. الايدا ونەركاسىپ ورىندارى ولاردىڭ نارازىلىقتارىن جوققا شىعارىپ، ءتىپتى بۇل باس اۋرۋى «ۇلتقا ءتان اۋرۋ» دەگەن كۇلكىلى قورىتىندى جاساعان. الايدا تەكسەرە كەلە، ول جەردە قازاقتاردان دا باسقا ۇلتتاردىڭ تۇراتىنىن ەسكەرە كەلىپ، ولاردىڭ دالەلدەمەلەرىن جوققا شىعاردىق. سويتسەك، قاراشىعاناق كەشەنى تۇنگە قاراي حالىق ۇيىقتاعان سوڭ ۋلى زاتتارىن اۋاعا شىعارىپ تاستايدى ەكەن. ال ءبىز كەشەننەن اۋاعا شىعارىلعان زاتتاردىڭ ۇيىقتاپ جاتقان حالىققا كەرى اسەر ەتەتىنىن دالەلدەپ شىقتىق. وسى سەكىلدى ەلىمىزدەگى ءاربىر كاسىپورىن جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا وراسان زور زيانىن تيگىزۋدە. سوندىقتان ەلىمىزدە ءوندىرىس ورىندارىن اشىپ، قىرۋار پايدا تاۋىپ وتىرعان شەتەلدىك الپاۋىت كومپانيالارعا ەكولوگيالىق احۋالدىڭ الدىن الۋدى قاتاڭ مىندەتتەۋمەن بىرگە جەرگىلىكتى حالىققا ارناپ الەۋمەتتىك جوبالار ۇيىمداستىرۋدى دا مىندەتتەۋ قاجەت. ول الەۋمەتتىك جوبالار حالىققا ارنالىپ جاسالىنىپ، كەز كەلگەن جەرگىلىكتى تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعىن وڭالتۋعا مۇمكىندىك تۋعىزاتىنداي بولۋى كەرەك. ياعني كەز كەلگەن جەرگىلىكتى تۇرعىن ءوز اۋماعىنداعى ءوندىرىس نىسانىنىڭ زيانىمەن قاتار پايداسىن دا سەزىنۋى كەرەك.
- ەكولوگيا سالاسىن زەرتتەۋگە ءبىرشاما ۋاقىتىڭىزدى جۇمسادىڭىز. جالپى، ەلىمىزدىڭ ەكولوگيا ماسەلەسىن قانداي دارەجەدە دەپ باعالار ەدىڭىز؟
- ءبازبىر ەلدەرمەن سالىستىرعاندا ەكولوگيالىق جاعدايىمىزدى جاقسى دەپ باعالاۋعا بولادى. ايتسە دە بۇل تەك سالىستىرمالى تۇردە ايتقاندا. ويتكەنى ەكولوگيالىق جاعدايى اۋىر جەكەلەگەن وبلىستارىمىز، قالالارىمىز جەتەرلىك. مەن ءدال قازىر ەلىمىزدەگى ەكولوگيالىق ماسەلەلەرگە باس اۋىرتپاي وتىرمىز دەپ ايتا المايمىن. بىلە بىلسەك، اتا-بابالارىمىز ەكولوگيالىق جاعدايعا اسا ءمان بەرگەن. ماسەلەن، «بۇلاق كورسەڭ، كوزىن اش»، «ارنا كورسەڭ، سۋدىڭ جولىن اش»، «ءبىر تال كەسسەڭ، ون تال ەك» دەگەن دانالىق سوزدەرى ارقىلى ەكولوگياعا ءمان بەرەتىنىن كورسەتكەن. ياعني اتا-بابالارىمىز ەكولوگيا ماسەلەسىنە ايتارلىقتاي نازار اۋدارعان. ايتسە دە سوڭعى كەزدەرى ەكولوگيالىق سانانى قالىپتاستىرۋعا كوڭىل ءبولۋدى قويدىق. قولىمىزعا مىلتىق ءتيدى ەكەن دەپ، اڭ-قۇستاردى قىرامىز، پايداعا قىزىعىپ، بالىقتاردى ەسەپسىز اۋلايمىز، دەمالۋعا شىعىپ، جاققان وتىمىزدى ءوشىرمەي كەتىپ، ارتىمىزدا قالعان ورماندى، جاسىل جەلەكتى ورتەپ كەتەمىز. مەنىڭ وسىعان جانىم اۋىرادى. وسى ورايدا مەكتەپتەر مەن جوو-دا ەكولوگيا ساباعىن ەنگىزىپ، ەكولوگيالىق سانا قالىپتاستىرۋعا ۇمتىلساق دۇرىس بولار ەدى. حالىقپەن وسى تۇرعىدا كەشەندى جۇمىستار جۇرگىزىپ، تابيعاتتى ايالاۋعا شاقىرۋ قاجەت.
- عاسىر سوڭىنا قاراي ادامزات كەسىرىنەن الەمدىك مۇحيتتار ەكولوگياسىنا كەلەتىن زيان جىلىنا 2 ترلن دوللاردى قۇرايدى ەكەن. بۇل - الەمدىك مۇحيتتارعا حيميالىق تىڭايتقىشتاردىڭ، كومىرقىشقىل گازى شىعارىندىلارىنىڭ جانە بالىقتى شەكتەن تىس اۋلاۋدىڭ، ياعني ادامنىڭ تەرىس ءىس-ارەكەتىنىڭ سالدارىنان تۋىندايتىن شىعىندى ەسەپتەۋ ارقىلى ايتىلىپ وتىرعان كورسەتكىش. وسى ورايدا الەم ەلدەرى ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋدە بىرىگە الىپ وتىر ما؟
- راس، كەي كەزدەرى ورتاق ماسەلەلەردى بىرىگە وتىرىپ شەشۋدىڭ ورنىنا «سەندەردىڭ ۇلەستەرىڭ كوبىرەك» دەپ ءبىر-بىرىنە سىلتەيتىن جاعدايلار از ەمەس. ءبىز دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيدە ەكولوگيالىق جاعدايدىڭ كۇردەلەنۋى جاپپاي اشارشىلىققا الىپ كەلەتىنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. الەم بويىنشا اتقارىلاتىن ءاربىر ءىس-ارەكەتتىڭ ەكولوگيالىق اسەرى بار. ونىڭ زارداپتارىن دا كورىپ جاتىرمىز. وسى ۋاقىتقا دەيىن وزەن-كولدەردەگى بالىقتار مەن يتبالىقتاردىڭ، سۋ جانۋارلارىنىڭ جاعاعا شىعىپ، قىرىلىپ قالۋى بىرنەشە مارتە كەزدەستى. بۇل - ادام قولىمەن اتقارىلعان تەرىس ءىس-ارەكەتتەردىڭ ناتيجەسى. وسى ورايدا مەملەكەت ادام مەن تابيعات اراسىندا دۇرىس قارىم-قاتىناس ورناۋىن قولعا الۋى كەرەك. ەكولوگيانىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا جەرگىلىكتى، ايماقتىق جۇمىستار اتقارىلعانمەن، حالىقارالىق دەڭگەيدە بىرنەشە مەملەكەت بىرىگە وتىرىپ الدىن الۋ جۇمىستارىن ءجۇرگىزىپ جاتقان جوق. ماسەلەن، ارال تەڭىزىنىڭ ماسەلەسى - حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ماسەلە. الايدا، شىن مانىندە، قازاقستاننان باسقا ەل ونى قالىپقا كەلتىرۋدى موينىنا الىپ وتىرعان جوق. ءسوز جۇزىندە ايتىلعانىمەن، ءىس جۇزىندە ىستەپ وتىرعاندارى شامالى. ال ارال تەڭىزىنىڭ تارتىلۋىنا باسقا ەلدەر ايتارلىقتاي سەبەپ بولدى. ماسەلەن، قىرعىزستان سىرداريا سۋىن بىزگە كەرەك كەزدە دۇرىس جىبەرمەيدى دە، ال كەرەك ەمەس ۋاقىتتا شەكتەن تىس بوساتادى. وسىنىڭ سالدارىنان كوكتەمدە سۋ تاسقىنى ورىن الىپ جاتادى. وسىلايشا، بىزگە سىرداريانىڭ پايداسىنان تيگىزەر زيانى اسىپ كەتىپ جاتادى. وسى سەكىلدى كەزىندە ارال تەڭىزىن دە كورشى ەلدەر بەتالدى پايدالاندى. ال بۇگىنگى كۇنى ەكولوگياسىنىڭ زاردابىن ءبىز تارتىپ وتىرمىز. سوندىقتان ەكولوگيا ماسەلەسىنە الەم ەلدەرى بىردەي باس قاتىرىپ، ماسەلەنى بىرىگىپ شەشۋ جاعىن ويلاسسا دۇرىس بولار ەدى.
- جاقىندا عالىمدار الەمدەگى ەڭ لاس قالالاردىڭ ءبىرى - الماتى دەگەن قورىتىندىعا كەلدى. كەڭەس وداعى كەزىندە الاتاۋدى تەسۋ ارقىلى قالاعا اۋا اينالىمىن وتكىزۋ، سول ارقىلى «توستاعاندا» تۇرعان قالانىڭ ەكولوگيالىق ماسەلەسىن شەشۋ جايى ءسوز بولعانىن بىلەمىز. الايدا ودان بەرى قالانىڭ ەكولوگيالىق اۋىر جاعدايىن شەشەتىندەي ىستەر اتقارىلعان جوق. بۇگىندە الماتىنىڭ ەكولوگيالىق ماسەلەسىن شەشە الاتىنداي ۇزدىك جوبا بار ما؟
- الماتى قالاسىنىڭ ەكولوگيالىق جاعدايىنىڭ كۇردەلەنۋىنە ىقپال ەتكەن بىرنەشە فاكتور بار. سونىڭ ءبىرى بۇرىن قالاداعى كوشەلەردىڭ ءبارى ءبىر باعىتتا تاۋعا قاراپ ورنالاسقان بولاتىن. سونىڭ ناتيجەسىندە قالاداعى اۋا الماسۋ وڭاي جۇرەتىن. سونداي-اق تۇرعىن ۇيلەردىڭ ءبىرىنشى قاباتى سالىنباي اۋا وتەتىندەي تۇعىر رەتىندە جاسالاتىن. ناتيجەسىندە، ول ۇيلەردىڭ استىنان اۋا وڭاي وتەتىن. قالاداعى اۋا الماسۋ جاقسى جۇرگەندىكتەن اتموسفەرا مۇنشالىقتى لاس بولمايتىن. قازىر ول ءۇيلەردىڭ استىنىڭ ءبارى دۇكەندەرگە، شاشتاراز بەن ءسان سالوندارىنا اينالىپ، ساڭىلاۋ وتەتىن جەردىڭ ءبارى بىتەلدى. سونداي-اق ءبىر باعىتتاعى كوشەلەر ازايىپ تاۋعا كولدەنەڭ تۇسەتىن كوشەلەر دە كوبەيدى. نەگىزى، مۇنىڭ ءبارى قالاداعى اۋا الماسۋدى ازايتاتىن ۇردىستەر. تاعى ءبىر ايتا كەتەر جايت، كەزىندە الماتى قالاسىنداعى تۇرعىن ۇيلەردىڭ ءبارى بىركەلكى بولاتىن. قازىر اۋا تولقىنىن جاسايتىن ۇيلەر بيىكتەپ كەتتى. وسىلايشا، قالانىڭ تومەنگى بولىگىندەگى اۋا الماسۋ ازايىپ، ەكولوگيالىق جاعداي كۇردەلەندى. ءتىپتى بۇرىنعىداي ەمەس قالادا تال-تەرەكتەر مەن اعاشتاردىڭ دا سانى ازايىپ بارادى. مۇنىڭ ءوزى قالانىڭ ەكولوگياسىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى. كەسىلگەن اعاشتار ورنىنا شىبىق ەگۋ، كوگالداندىرۋ جۇمىستارى وتە شابان جۇرەدى. شىبىق قىستىرساڭ ورمانعا اينالاتىن جەتىسۋداي كەرەمەت ولكەنىڭ ەكولوگياسىن وسىلايشا ءوزىمىز كۇردەلەندىرىپ الدىق. وسى ۋاقىتقا دەيىن الماتى قالاسىنىڭ ەكولوگيالىق جاعدايىن شەشۋدىڭ ءبىرشاما ۇسىنىستارى ايتىلدى. بىراق ولاردىڭ ىشىندە ۇزدىك دەپ تانىلىپ، قولدانىسقا ەنگىزىلگەنى جوق. سونىڭ ءبىرى كوكتوبەگە ۇلكەن جەلدەتكىش قويۋ تۋرالى ۇسىنىس بولاتىن. بىراق ارتىنان الماتىداي ۇلكەن قالاعا كوكتوبەدەگى ءبىر جەلدەتكىشتىڭ ازدىق ەتەتىنىن تۇسىندىك. وسىلايشا، ازىرگە كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىعاتىنداي ۇسىنىس بولماي تۇر. مەن دە كەزىندە كوشە قيىلىستارىنا كولىكتەن شىعاتىن ۋلى ءتۇتىندى سورىپ الىپ تۇراتىن قوندىرعى ورناتۋ تۋرالى ۇسىنىس جاساعانمىن. الماتىدا كولىكتەردىڭ كوپ ەكەنىن جانە ولاردان شىعاتىن ۋلى ءتۇتىننىڭ دە قالانىڭ اۋاسىن بۇلدىرۋگە ۇلكەن ۇلەس قوسىپ جاتقانىن ەسكەرسەك، بۇل وسى ماسەلەنى شەشۋگە باعىتتالعان ءتيىمدى ۇسىنىس ەدى. الايدا بۇل ۇسىنىستى قولداۋشىلار تابىلعانىمەن ىسكە اسىرا قوياتىن جان تابىلمادى.
- ەلىمىزدە جىل سايىن مىڭداعان مامان عىلىمي ەڭبەكتەرىن قورعاپ جاتادى. بىراق ولاردىڭ ىشىندە جازعان ەڭبەكتەرىنىڭ وندىرىسپەن ۇشتاسىپ جاتقانى سيرەك. مۇنىڭ سىرى نەدە؟
- ەلىمىزدە قورعالىپ جاتقان عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ قايسىسى بولماسىن - ىرگەلى ەڭبەكتەر. ايتسە دە وسى ءبىر سالاداعى ءوزارا بايلانىستىڭ بولماۋىنان عىلىمي جاڭالىقتاردىڭ ومىرىمىزگە دەندەپ ەنۋى كەنجەلەپ قالۋدا. سوندىقتان وسى ماسەلەنى شەشىپ، عىلىم مەن ءوندىرىستى ۇشتاستىرۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن جاساي الساق، ەلىمىزگە، ەكونوميكامىزدىڭ وركەندەۋىنە دە ۇلكەن ۇلەس قوسار ەدىك. مەملەكەتتىڭ بولاشاعىنىڭ قالاي قالىپتاسۋى جاستاردىڭ ءبىلىمى مەن عىلىمعا دەگەن ىقىلاسىنا بايلانىستى. وكىنىشكە قاراي، سوڭعى كەزدەرى جاستاردىڭ عىلىمعا بەت بۇرۋى باسەڭدەپ بارادى. عالىم اتانۋدان گورى، بيزنەسمەن اتانۋدى ءجون كورەتىن جاستار كوبەيدى. ديپلومىن ساندىققا سالىپ، جاستاردىڭ بازارعا بەت بۇرۋىنىڭ ءوزى ءبىلىمنىڭ قادىرىن قاشىردى. پروفەسسور دەگەن ءسوزدىڭ دە قادىرى قالمادى. قازىر كىشكەنتاي بالالاردىڭ ءوزى پروفەسسور ەمەس، بيزنەسمەن بولام دەپ سويلەيدى. ءويتكەنى پروفەسسوردىڭ اتاعى دارداي بولعانىمەن، جالاقىسى ماردىمسىز، قادىرسىز مامانعا اينالدى. وسىلايشا، جاستار عىلىم سالاسىنا بەت بۇرۋدى قويدى. وسىعان جانىم اۋىرادى. ەلىمىزدىڭ عىلىمسىز كۇنى جوق. سوندىقتان جاستاردىڭ بىلىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ، عىلىممەن اينالىسۋىنا جاعداي جاساۋ كەرەك.
- عالىمدار وتباسى اتانۋلارىڭىز دا ءالى دە بولسا عىلىم سالاسىنان كوڭىلىڭىز قالماعاندىعىنان بولسا كەرەك...
- ءيا-ءيا، جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمدەي عىلىم سالاسىندا جانىمدى اۋىرتار جايتتار كوپ بولسا دا عىلىمنان كۇتەرىم كوپ. جۇبايىم قۇربان - قازاق قىزدارى ىشىندە ەڭ ءبىرىنشى بولىپ فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارى سالاسىنان كانديداتتىق قورعاعان عالىم، پروفەسسور. ۇلىم عالىم - تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ال كەلىنىم ساۋلە بيولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە كافەدرا مەڭگەرۋشىسى. الداعى ۋاقىتتا دا وتباسىمىزدان شىعار عالىمدار كوپ بولاتىنىنا سەنەمىن.
الاشقا ايتارىم
مەملەكەتتىڭ ىرگەلى، قۋاتتى، ەكونوميكاسى دامىعان مەملەكەتكە اينالۋىنىڭ ەكى جولى بار. ءبىرى جەراستى قازبا بايلىقتارى ارقىلى بولسا، ەكىنشى جول ادامنىڭ باسى ارقىلى. قازىر كوپتەگەن ەلدەر، شىنى كەرەك، ادامدارىنىڭ باسى ارقىلى بايىپ وتىر. ويلاپ تابىلعان جاڭالىقتارى سول زامات وندىرىسكە ەنگىزىلىپ، بۇكىلالەمدىك قولدانىسقا ءتۇسۋى سول ەلدى ۇلكەن پايداعا كەنەلتىپ وتىر. ال ءبىز ازىرگە قازبا بايلىقتارىمىزعا يەك ارتىپ الدىق. كۇندەردىڭ-كۇنىندە جەراستى قازبا بايلىعىمىز تاۋسىلعان ۋاقىتتا كۇنىمىز نە بولادى دەگەن وي مازالايدى. ءتىپتى سول قازبا بايلىعىمىزدى ەڭ بولماسا ءوزىمىز وڭدەۋگە دە تىرىسار ەمەسپىز. ماسەلەن، ءبىر عانا مۇنايدى وڭدەۋ ارقىلى قالدىقسىز نەشەتۇرلى نارسە ويلاپ تابۋعا بولادى. الايدا مۇنايدىڭ تىزگىنىن وزگەگە بەرىپ، بەتتەرىنە قاراپ وتىرمىز. نەبىر جاڭالىقتاردى ويلاپ تاپقان جاستارىمىز ءوز ەلىندە قولداۋ تاپپاعان سوڭ، شەكارا اسىپ كەتۋدە. وسىعان جانىم اۋىرادى. قازبا بايلىقتان گورى، يىعىمىزداعى باسىمىزعا سەنەر كۇن جەتكەن سەكىلدى.
قۋانىش ابىلداقىزى
«الاش ايناسى» گازەتى
