«ديپلوممەن اۋىلعا» باعدارلاماسى ءوز ناتيجەسىن بەردى مە، بەرمەدى مە - بۇل تۋرالى بيلىك ءباسپاسوزى ءبىر بولەك، تاۋەلسىز باسىلىمدار باسقاشا جازىپ جاتىر. ال ءبىزدىڭ اڭگىمە ۇكىمەت ۇكىلەگەن باعدارلاما تۋرالى ەمەس، كەرىسىنشە، ديپلومسىز قالاعا اعىلىپ جاتاتىن قازاق جاستارىنىڭ تاعدىرى، تىرشىلىگى تۋرالى بولماق.
بىراق بۇل جولعى اڭگىمەمىزدە ديپلومسىز الماتىعا كەلىپ نان تاۋىپ جۇرگەندەردىڭ اراسىنان «سيرەك» كەزدەسەتىن جۇمىسقا جەگىلگەن قاراكوزدەر تاعدىرى باياندالادى. ءبىز بۇل كەيىپكەرلەردىڭ بارىمەن ءبىر كۇندە كەزدەسىپ، تىلدەسكەن جوقپىز، بۇرىننان تانيتىن، كەزدەسكەن، كوپتەن بەرى كوكەيدە جۇرگەن شىنايى كەيىپكەرلەر بولاتىن...

الماتىلىقتار اراسىندا «كوكبازار» اتالىپ كەتكەن ساۋدا-ساتتىق ورتالىعى سەنبى، جەكسەنبى كۇندەرى قىج-قىج قايناپ جاتادى. جۇمىستان قايتقان جۇرت بازاردى ءبىر سوقپاي وتپەيدى. اسىرەسە، بازارعا جاقىن ماڭداعى قالا تۇرعىندارى ءۇشىن كوكبازار كوپىر سياقتى - ولاي ءبىر، بۇلاي ءبىر وتكەندە بۇرىلماسا باسى اۋىرادى. مەن دە سول بازاردىڭ اينالاسىنداعى الماتىلىقتاردىڭ ۋاقىتشا جەرلەسىمىن. ۋاقىتشا بولاتىنى - قازاقتىڭ كوپ جاستارى سياقتى مەن دە ءۇي جالداپ كۇن كەشەم.
سوندىقتان ازان-قازان بولىپ جاتاتىن بازاردى كۇنىنە ەكى رەت كەسىپ وتۋگە تۋرا كەلەدى.

«ديپلوممەن اۋىلعا» باعدارلاماسى ءوز ناتيجەسىن بەردى مە، بەرمەدى مە - بۇل تۋرالى بيلىك ءباسپاسوزى ءبىر بولەك، تاۋەلسىز باسىلىمدار باسقاشا جازىپ جاتىر. ال ءبىزدىڭ اڭگىمە ۇكىمەت ۇكىلەگەن باعدارلاما تۋرالى ەمەس، كەرىسىنشە، ديپلومسىز قالاعا اعىلىپ جاتاتىن قازاق جاستارىنىڭ تاعدىرى، تىرشىلىگى تۋرالى بولماق.
بىراق بۇل جولعى اڭگىمەمىزدە ديپلومسىز الماتىعا كەلىپ نان تاۋىپ جۇرگەندەردىڭ اراسىنان «سيرەك» كەزدەسەتىن جۇمىسقا جەگىلگەن قاراكوزدەر تاعدىرى باياندالادى. ءبىز بۇل كەيىپكەرلەردىڭ بارىمەن ءبىر كۇندە كەزدەسىپ، تىلدەسكەن جوقپىز، بۇرىننان تانيتىن، كەزدەسكەن، كوپتەن بەرى كوكەيدە جۇرگەن شىنايى كەيىپكەرلەر بولاتىن...

الماتىلىقتار اراسىندا «كوكبازار» اتالىپ كەتكەن ساۋدا-ساتتىق ورتالىعى سەنبى، جەكسەنبى كۇندەرى قىج-قىج قايناپ جاتادى. جۇمىستان قايتقان جۇرت بازاردى ءبىر سوقپاي وتپەيدى. اسىرەسە، بازارعا جاقىن ماڭداعى قالا تۇرعىندارى ءۇشىن كوكبازار كوپىر سياقتى - ولاي ءبىر، بۇلاي ءبىر وتكەندە بۇرىلماسا باسى اۋىرادى. مەن دە سول بازاردىڭ اينالاسىنداعى الماتىلىقتاردىڭ ۋاقىتشا جەرلەسىمىن. ۋاقىتشا بولاتىنى - قازاقتىڭ كوپ جاستارى سياقتى مەن دە ءۇي جالداپ كۇن كەشەم.
سوندىقتان ازان-قازان بولىپ جاتاتىن بازاردى كۇنىنە ەكى رەت كەسىپ وتۋگە تۋرا كەلەدى.
«تۇركىستان» قوناقۇيىنە قاراما-قارسى، كوك شاتىرلى ساۋدا سارايىنا كىرەبەرىستە بۇرىن «جابايى» ساۋدا جانىپ تۇراتىن. قازىر ءبارى جوق. بىراق سونىڭ ورنىندا وڭالماعان ءبىر تاعدىر قالىپ قويىپتى. ونىڭ اتى - ماقپال، كاسىبى - كاسىپ ەمەس، ءناسىپ بولسىن دەپ قىلعان نازىك جاندىعا جات جۇمىس.

ماقپالدىڭ مۇڭى

«تۇركىستان» قوناقۇيىنە قاراما-قارسى، كوك شاتىرلى ساۋدا سارايىنا كىرەبەرىستە بۇرىن «جابايى» ساۋدا جانىپ تۇراتىن. قازىر ءبارى جوق. بىراق سونىڭ ورنىندا وڭالماعان ءبىر تاعدىر قالىپ قويىپتى. ونىڭ اتى - ماقپال، كاسىبى - كاسىپ ەمەس، ءناسىپ بولسىن دەپ قىلعان نازىك جاندىعا جات جۇمىس.
ماقپالدى كوپتەن بەرى كورىپ جۇرگەم. كوزى مولدىرەگەن، جۇزىنەن مۇڭ مەن سارتاپ ۋايىمنىڭ تابى ارىلماعان تالدىرماش قىز. ول كوكبازاردىڭ قاسىندا دارەتحانا اشادى (جۇمىسىن مادەنيەتتى تۇردە باسقاشا اتايىن دەگەم، بىراق بالاما تابا المادىم). ماقپال وسى جۇمىسپەن اۋرۋ اناسىن باعىپ، ستۋدەنت ءىنىسىن وقىتادى. سوزگە ساراڭ. سوندىقتان ودان ءجون سۇراسا الماي ءجۇردىم...
جۋىردا ماقپالمەن تىلدەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. ەكى كەشتىڭ اراسى - جۇرت اياعى باسىلعان، بازار جابىلار شاق بولاتىن. ول «دۇڭگىرشەگىنىڭ» (دارەتحاناسىن ءوزى وسىلاي اتايدى ەكەن) قاسىندا جالعىز وتىر ەكەن، ءجۇزى سول باياعى سامارقاۋ، سالقىن. امانداستىم. ەرنىن دە جىبىرلاتپادى. مۇندا كەلەتىن ادامداردىڭ شارۋاسى بەلگىلى عوي، ول مەنى سول كوپ جۇرتتىڭ ءبىرى سياقتى «قارسى الدى». جۇزىمە دە تۋرا قارامادى. اڭگىمەنى قالاي باستارىمدى بىلمەي: «ماقپال، مەن نەعىلعالى كەلگەم جوق. سەنىمەن سويلەسەيىن دەپ ەدىم...». ساسقالاقتاپ، ءسوزىمنىڭ قۇتى قاشقانىن سەزدىم. ول ۇندەمەدى. ورنىنان دا قوزعالمادى. ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەندە ول ماعان: «سونىمەن سىزگە نە كەرەك؟» - دەدى تۇيەدەن تۇسكەندەي. «ەشنارسە كەرەك ەمەس، سىزبەن تانىسسام، سويلەسسەم دەپ ەدىم. كوپتەن بەرى ءوزىڭىزدى بىلەم،.. وسى جەردەن كورىپ جۇرەمىن»، - دەپ جاتىرمىن. ول تاعى دا توڭ-تەرىس قالدى. اڭگىمەنى باستاپ العان سوڭ، ەتىم ۇيرەندى مە - سۇراقتارىمدى ارى قاراي توپىرلاتا باستادىم...
- اتىڭىز كىم، قايدان بولاسىز؟ ء(داستۇرلى سۇراقتان باستادىم )
- ءۇرجاردان كەلگەم. اتىم - ماقپال. مەنەن نە سۇراماقشىسىز؟
- شىنىمدى ايتسام، ءسىزدىڭ جۇمىسىڭىز تۋرالى بىلسەم دەپ ەدىم...
- مۇنىڭ نەسىن بىلمەكسىڭ؟ ءوزىم دە وسى جۇمىستان ۇيالىپ، جەرگە كىرەردەي بولىپ ءجۇرمىن. بىراق باسقا شارۋانىڭ ءجونى بولمادى.
- نەگە، ودان دا وقىمادىڭ با، قازىر وقۋعا گرانت كوپ قوي؟
- مەن مەكتەپ بىتىرگەن جىلى اكەم ەلەكتر توعىنا ءتۇسىپ قايتىس بولدى، شەشەم ۇزاق جىلدان بەرى ەكى اياعىنان جۇرە المايدى. سال بولىپ قالعان. ول كەزدە ءىنىم دە جاس ەدى. ءسويتىپ، سەمەيدەگى شاكارىم اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتكە وقۋعا ءتۇسىپ تۇرعان جەرىمنەن ارتقا قايتتىم. اۋىلدى بىلەسىز: نە جۇمىس، نە تىرشىلىك جوق. نە كەرەك، وسى جاققا ەرتەرەكتە كەتكەن ناعاشىلارىمنىڭ كومەگىمەن الماتىعا كوشىپ كەلدىك.
- سودان؟..
- سودان نە بولۋشى ەدى، وسى بازارعا كەلىپ ساتۋشى بولدىم. ءبىر جىلداي جۇمىس ىستەگەن سوڭ، قوجايىنىم اقشاسى مول جۇمىس دەپ، وسى دارەتحانانى اشىپ بەردى ء(وزىن اجۋالاعانداي مىرس ەتتى). كىم ويلاعان دارەتحانا باعىپ اقشا تابام دەپ؟ باسقا تۇسكەن سوڭ امال بار ما، كونىپ كەلەم. كونبەسكە شارا دا جوق، ديپلومسىز ءتاۋىر جۇمىس بولمادى. ءىنىمنىڭ وقۋى بار، شەشەمنىڭ ءدارى-دارمەگى بار دەگەندەي. ونىڭ ۇستىنە، ءبىر ۇيعىر كەمپىردىڭ قۇجىراسىنا ايىنا 15 مىڭ تەڭگە تولەپ، پانالاپ وتىرمىز. وسى اۋىرتپالىقتاردىڭ ءبارى مەنىڭ موينىمدا.
- قوجايىنىڭ جۇمىسىڭا اقىڭدى قالاي بەرەدى؟
- كۇنىنە 1500 تەڭگە بەرىپ تۇرادى. بازار كۇندەرى - سەنبى، جەكسەنبىدە 3 مىڭ تەڭگەگە شەيىن الام. ويتكەنى ول، كۇندەرى تابىسىمىز 30 مىڭ تەڭگەگە جەتەدى. ال باسقا كۇندەرى 20 مىڭعا دا جەتپەيدى. «ادام ءۇش كۇننەن كەيىن كورگە دە ۇيرەنەدى» دەگەن راس قوي دەيمىن، ەتىم ءولىپ كەتكەن سياقتى - قازىر ەشكىمنەن ۇيالمايتىن بولدىم.
ءبىز اڭگىمەلەسىپ تۇرعاندا بىرنەشە «كلەنت» كەلدى، ارالارىندا ماقپالمەن شامالاس ستۋدەنت قىز-جىگىتتەر بار. نەگە ەكەنىن ماقپال ولاردى كورگەندە جىلانداي جيىرىلىپ «دۇرىستاپ وتىرىپ، تازالاپ شىعىڭدار!» دەپ دۇرسە قويا بەردى. سونان سوڭ «القىپ-شالقىپ جۇرگەن وسىنداي ستۋدەنتتەردى كورسەم، الا الماعان اقىم، كەگىم بارداي ءوزىمدى ۇستاي الماي قالام»، - دەپ اشۋىنىڭ سەبەبىن تۇسىندىرگەن بولدى. ەندى قايتسىن، تاعدىرىنا جازىلعاندى بىرەۋدەن كورەتىن شىعار - ونى سول سۇراق مازالايدى عوي.
ماقپال اڭگىمە اراسىندا «دۇڭگىرشەگىن» جۋىپ-شايىپ الدى دا، قوجايىنىن كۇتتى. دارەتحانانىڭ ءتول يەسى - ءساليما دەگەن جۋان سارى ايەل ەكەن، ماقپالدىڭ قاسىنان مەنى كورىپ، كوزى اتىزداي بولدى. سۇراۋلى جۇزبەن يەگىن قاعىپ «نەعىپ ءجۇرسىڭ؟» دەگەننىڭ يشاراسىن جاسادى. مەنەن بۇرىن ماقپال سوزگە ارالاسىپ «تانىسىم ەدى، مەنى شىعارىپ سالۋ ءۇشىن كۇتىپ تۇر» دەدى.
ماقپالدى شىعارىپ سالدىم. مەنىڭ جۋرناليست ەكەنىمدى بىلگەن سوڭ، جول بويى ول وقىعان كىتاپتارىن، بالالىق شاعىنداعى قىزىقتى ساتتەرىن اڭگىمەلەدى. ال مەن ءۇنسىز كەلەم. سوزگە ارالاسايىن دەسەم، كوز الدىمنان مىڭ ماقپالدىڭ تاعدىرى كەتپەي، مازام قاشتى.

توقالدىڭ شوپىرى
كەلەسى كەيىپكەرىمەن كەزدەسۋدىڭ ءساتىن كوپ كۇتتىم. كەيىپكەرىم - ءبىر تانىس اعامنىڭ جاماعايىن تۋىسى ەكەن. مەنىڭ «سيرەك» كەزدەسەتىن جۇمىستان ناپاقا تاۋىپ جۇرگەندەردى جازاتىن ەدىم» دەگەنىمدى ەستىپ، «ءبىر ءىنىم بار ەدى، سونىڭ كاسىبى قىزىق، جازاسىڭ با؟» دەدى، ءبىر كەزدەسكەنىمىزدە.
- «نە ىستەۋشى ەدى؟» - دەدىم اسا دەگدارلىق تانىتپاي.
- «ول ءبىر شەنەۋنىكتىڭ ءۇشىنشى ايەلىنىڭ، انىعى توقالىنىڭ شوپىرى» دەدى.
مەن «كىمنىڭ، قانداي شەنەۋنىكتىڭ؟» دەپ توقالى دەگەنگە ىنتام اۋا كەتتى.
- «ونى بىلمەيمىن، ءوزىڭ سۇرا»، - دەپ، تەلەفون نومەرىن بەردى. سودان توقالدىڭ جۇرگىزۋشىسىمەن كەزدەسۋدى كوپ كۇتتىم. ونىڭ قولى تيمەيدى ەكەن. «سىزگە ءوزىم حابارلاسام، قازىر شارۋام كوپ ەدى»، - دەپ ءجۇردى قوڭىراۋ شالعان سايىن.
ءبىر كۇنى ول ءتۇن جارىمىندا حابارلاسىپ تۇر. «قولىم بوس، قازىر كەزدەسە الامىز با؟» - دەيدى جۇرگىزۋشى جىگىت. شاقىرعان جەرىنە ۇشىپ-قونىپ جەتتىم. جامبىل مەن روزىباقيەۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى «شالقار» دەگەن كافەدە كۇتىپ الدى. تانىستىق، اتى - دانيار ەكەن. ىزدەگەن شارۋامدى ايتىپ ەدىم، ءبىراز ۋاقىت ءۇنسىز وتىردى.
- «جارايدى، مەن ءبارىن ايتايىن. بىراق كىمنىڭ كولىگىن جۇرگىزەتىنىمدى، كىمگە جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىمدى ايتا المايمىن. تۇسىنەتىن شىعارسىڭ، ول مەنىڭ نان تاۋىپ جەپ جۇرگەن جەرىم عوي»، - دەدى سونان سوڭ.
كەلىستىك. ول قولىنا العان ءبىر اياق سىرانى توڭكەرىپ «بۇگىن «شايتاننان» قۇتىلىپ، دەمالىپ وتىرعانىم عوي» دەپ باستاپ كەتتى اڭگىمەسىن.
- بالا كەزىمنەن ەسىل-دەرتىم كولىككە اۋدى. اكەمنىڭ ەسكى «موسكۆيچى» بولاتىن. بۇزىلسا، بىرگە جوندەسىپ، مىنسە قاسىنان ءبىر ەلى قالمايتىنمىن. ءسويتىپ ءجۇرىپ، مەكتەپ بىتىرمەي اۋىلدا «بالا شوپىر» اتاندىم. بىراق مەكتەپتى تاۋىسۋعا شامام كەلمەدى. اكەم دە مەنىڭ وقۋعا قۇلىقسىزدىعىمدى ءبىلىپ، ميىمدى اشىتپادى. مەكتەپتەن قالاي كەتتىم، الماتىعا ءبىر-اق تارتتىم.
- جۇمىستى جۇرگىزۋشى بولۋدان باستاعان شىعارسىڭ، سۇيگەن كاسىبىڭ عوي؟
- جوق، مەندە جۇرگىزۋشى كۋالىگى بولمادى، ماشيناسىز كۇنىم باتپايتىنى تاعى انىق. سودان وسىنداعى ءبىر اعام «ستو»-عا جۇمىسقا تۇرعىزدى. سول «ستو»-دا ەكى جىل ءجۇرىپ، قولدان ءبىر كولىك قۇراپ الدىم. بىراق قۇجاتى بولماعان سوڭ، كۇندىز مىنە المايسىڭ. تەك تۇندە عانا شىعىپ ءجۇردىم. ءبىر كۇنى سىمداي كيىنگەن، 50-55 جاس شاماسىنداعى ءبىر كىسى ماشيناسىن جاساتۋعا كەلدى. مەنىڭ قاڭتارۋلى تۇرعان قۇراما «تۇلپارىمدى» كورىپ، قاسىنان شىعا الماي قالدى. سودان ول شەبەرلىگىمە قىزىعىپ «مەن استانادا ۇلكەن قىزمەت ىستەيمىن. سەن مىنا جۇمىسىڭدى تاستا، مەن ساعان قازاقستاندىق كولىك جاسايتىن مىقتى «ستو» اشىپ بەرەم»، - دەپ جابىستى.
ول ايتقانىن ىستەدى، «ستو» دا اشىپ بەردى، اقشاسىن دا ايامادى. تالاي كولىك قۇرادىم، بىراق قازاقستاندىق ماشينا جاساي المادىم. ول ەندى تۇسىنىكتى عوي، ماشينا جاساۋ وڭاي ەمەس: رۇقسات كەرەك، ادام كەرەك، ءبىلىم كەرەك دەگەندەي...
- ارينە، ۇلكەن قىزمەتتە جۇرگەن، وقىعان - توقىعان ادامنىڭ ماشينا جاساۋدى وڭاي دەپ ويلاعانى قىزىق ەكەن، ءا؟
- ونىسىن بىلمەدىم. بىراق ءبىزدىڭ دوستىعىمىز سول «ستو» جابىلعاننان كەيىن باستالدى. الماتىداعى شوپىرى - مەنمىن. قايدا بارام دەيدى، سوندا اپارام.
ءبىر كۇنى كازۇۋ-دىڭ قاسىنان ءوتىپ بارا جاتىپ، تاكسي ۇستاپ تۇرعان ءبىر قىزعا توقتادىم. قىز ماشيناعا قالاي ءمىندى، قوجايىنىم جىمىڭداي باستادى. بۇرىن ماعان اقتارماعان سىرىن - استانادا ءبىر ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ەكەنىن، بايلىعىن ايتا باستادى. قىزدى مەيرامحاناعا شاقىردى. «كوك قاعاز» نە قىلمايدى، ستۋدەنت قىز سول كۇنى-اق توپ ەتە ءتۇستى. ءسويتىپ، ەكونومفاكتىڭ 3-كۋرسىندا وقيتىن، كوكشەتاۋلىق ۋىزداي جاس قىز مەنىڭ قوجايىنىما كۇيەۋگە شىقتى.
- قالاي سوندا، كادىمگىدەي سالتاناتتى تۇردە توي جاسادى ما؟
- تويلارىن ساناۋلى دوستارىمەن بىرگە شەتەلدە ىستەدى. بىراق مۇنداعى ەشبىر جاقىنى ونىڭ جاس ايەلى بارىنان حابارسىز. كەيىن ءبىلدىم، ول - قوجايىنىمنىڭ ءۇشىنشى ايەلى ەكەن. ءوزى استانادا تۇرادى. ال مەن مۇندا سول ءۇشىنشى توقالدىڭ كولىگىن جۇرگىزەم. ەركەتوتاي توقال قايدا بارام، قايدا قىدىرام دەيدى - كولىگىن كولدەنەڭ توسام. وقۋىن ءالى بىتىرمەدى، ماگيستراتۋرادا وقيدى. قۇربىلارىمەن كۇندە توي، كۇندە دۋماندا جۇرەدى. بىلتىر ءبىر ۇل تۋىپ بەردى شەنەۋنىككە. سودان بەرى «شايتاننىڭ» ەركەلىگىن مەن تۇگىلى، شەنەۋنىك قوجايىنىمنىڭ ءوزى اتتاي كوتەرەدى.
مەنىڭ تۇسىنبەيتىنىم، مينيستر-قوجايىنىمنىڭ 365 كۇنىنىڭ تەڭ جارتىسى الماتىدا، توقالىنىڭ قاسىندا وتەدى، سوندا ونىڭ جۇمىسىن كىم ىستەيدى؟ حالىق بيلىكتەگى سول شەنەۋنىكتەرگە سەنەدى عوي، ال بۇلار توقالدان-توقال الىپ تويىپ ءجۇر.
- ەركەكتىڭ ەمەس، ايەلدىڭ كولىگىن جۇرگىزۋ قيىن شىعار، ءا؟
- ارينە. ايەل دەگەن ادام تويعان سايىن توپاس بولادى ەكەن. ساباقتان قالاي شىعادى، مەيرامحانا تۇنگى كلۋبقا جۇگىرەدى: ىشەدى، شەگەدى. ال مەن ونى ارى-بەرى تاسيمىن دا جۇرەم. وعان كۇن دە، ءتۇن دە، اپتانىڭ بارلىق كۇنى بىردەي - مەنى ءبىر تىنىم تاپتىرمايدى. ءسويتىپ توقالدىڭ توقپاعىمەن جۇرگەن جايىم بار، باۋىرىم!

يت باعاتىن جىگىت
ساۋىربەكپەن ءبىر جىلدىڭ الدىندا تانىسقام. قىس بولاتىن، ەسىك كولىنىڭ باسىنداعى قاراعاي اراسىندا قۇسقا يت سالىپ جۇرگەن جەرىندە جولىقتىق ء(بىز وتىن الۋعا بارعان ەدىك). سابالاق ءجۇندى، شولاق قۇيرىق ەكى يت جەتەكتەپ الىپتى. قانجىعاسىنا كەكىلىك، قىرعاۋىل بايلاعان. قاسىندا قوجايىنىم دەپ تانىستىردى، الپىستان اسقان كارىس كىسى بار. ساۋىربەك «اڭشىنىڭ ولجاسى ورتاق» دەگەن قازاقى قاعيدانى جاقسى بىلەدى ەكەن، تاۋ اراسىندا ءبىر قىرعاۋىلدى وتقا قاقتاپ، وتىنشىلارمەن ورتاقتاستى. قوجايىنى دا جومارت جان سياقتى، جەتەگىندەگى قوسار اتقا بوكتەرگەن مول ازىعىن الىپ شىعىپ، داستارقان جايدى...
ساۋىربەك اكە-شەشەدەن تۇل جەتىم ءوسىپتى. توقسانىنشى جىلداردىڭ سوڭىندا قىتايدان الماتىعا ءبىلىم ىزدەپ كەلگەن ەكەن، وقۋعا تۇسە الماپتى. نە ورىسشا بىلمەيدى، نە تولىق ءبىلىمى بولماعان سوڭ - وسى كارىستىڭ ۇيىنە كۇزەتشىلىككە جۇمىسقا تۇرعان كورىنەدى. ەڭبەگىمەن جاققان عوي. كۇزەتشى قۇتايتپايتىن كوپ بايلاردىڭ ءبىرى بولعانىمەن ساۋىربەك جاعىپتى وعان. «مەن بۇل كىسىگە ەڭ العاش ءۇي-كۇزەتشى بولىپ جۇمىسقا تۇرعام. كەيىن مەدەۋدىڭ باسىنداعى ۇلكەن قورا-جايىنا الىپ باردى. جۇزشاقتى يت اسىرايدى ەكەن. سوعان باقتاشى بولدىم»، - دەپ اڭگىمەلەدى تانىستىقتان كەيىن.
- سونشا كوپ ءيتتى قايتەدى ەكەن؟
- يت اسىراۋ بۇل كىسىنىڭ - «ءحوببيى» (ساۋىربەك ءدال وسىلاي ايتتى). كۇزدە-قىستا اڭ-قۇسقا سالادى. اپتا سايىن «يتقۋارلار» جينالىپ، اقشا تىگىپ يت تالاستىرادى. اسىلتۇقىمدى يتتەردىڭ كۇشىگىن ساتادى. كەيبىر يتتەردى ارنايى ۇيدە بورلاپ قالاعا الىپ كەتەدى، ونى نە قىلاتىنىن بىلمەيمىن، ماعان دا ايتپايدى.
- «ساۋىربەك، ءوزىڭ بىلەسىڭ قازاق ءيتتى بوساعادان اتتاتپاعان. جەك كورەتىن ادامىن «ءيتتىڭ بالاسى» دەپ بوقتاعان... قوي باقساڭ، قويان باقساڭ ءجون-اۋ، يت باعۋدان ارلانبايسىڭ با، ارىستاي ازاماتسىڭ عوي»، - دەدىم ىشىمە سىيماعان ءسوزدى تەجەي الماي.
- ەگەر وسى جۇمىستى ءوزىم ىستەمەگەندە، «يت باعادى ەكەن» دەگەنگە سەنبەس ەدىم. باسىما تۇسكەن سوڭ، امالىم بولمادى. قازاقستانعا جەتىپ ولسەم، ارمانىم بولماس دەدىم. ءسويتىپ كەلىپ، وقۋعا تۇسە الماي، اتا-بابام كورمەگەن جۇمىسقا جەگىلدىم. ارتقا قايتاتىن نەم بار: اكە-شەشەم ەرتەرەكتە قايتىس بولعان، اعا-باۋىردان تۇل جالعىزبىن. سوندىقتان وسى تىرلىككە كوندىم. ايلىعىمدى جيناپ ءجۇرمىن، ءۇي ساتىپ السام، وتباسىن قۇرسام دەيمىن. قاشانعى يت باعام؟..
ساۋىربەكپەن كەزدەسىپ، تانىسقان وسى ءساتتى كوپتەن بەرى جازۋدى ويلاعام، بىراق رەتى ءبىر كەلمەي ءجۇردى. ونىڭ ۇستىنە، اتپالداي ازاماتتىڭ نامىسىن كەمىتپەيىن دەدىم. بىراق جۋىردا ونى الماتىنىڭ كوشەسىندە يت جەتەكتەپ جۇرگەن جەرىنەن تاعى كوردىم. يت باعام دەپ نامىسى ءولىپ كەتكەن-اۋ، شاماسى.
- «ءالى يت باعىپ ءجۇرسىڭ بە؟» دەسەم، «وسىدان تىنىش جۇمىس جوق ەكەن. يتتەردى تۇسىنبەيدى ەكەنبىز، بۇلار دا ءبىز سياقتى ويلانادى، كۇلەدى، جىلايدى»، - دەيدى جاڭالىق اشقانداي كوسەمسىپ. مەن سول ساتتە ونىڭ جۇزىنەن يتكە ۇقساس بەينە بايقادىم: مۇرنى اڭنىڭ تۇمسىعى سياقتى العا سۇيىرلەنىپ تۇر، كوزىندە جىرتقىشقا ءتان تاعىلىق بايقالادى.

توبىقتاي ءتۇيىن:

ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز دا، جازباعىمىز دا - بۇل ءۇش كەيىپكەردىڭ تاعدىرى ەمەس بولاتىن. اسىلگى ويىمىز - ۇكىمەت دايىنداعان «ديپلوممەن اۋىلعا» باعدارلاماسىنا قاراعاندا، ديپلومسىز قالاعا اعىلىپ جاتقان سان مىڭ قاراكوزدىڭ تاعدىرى-تۇعىن. سول ارقىلى بيلىكتىڭ نازارىن وسى ماسەلەگە اۋدارۋ.

جاراس كەمەلجان

«جاس قازاق» گازەتى