«Abai.kz» سايتىنىڭ ءىشى-سىرتىنداعى ۇلكەن-كىشى اعايىندار، ارمانعا بۇلايشا انىقتاما بەرىپ وتىرعان مەن ەمەسپىن، مەنىڭ بىلەتىنىم – سىزدەر بىلەتىن: «ات – ادامنىڭ قاناتى»، ال مىنانىڭ اۆتورى – وزدەرىڭىزگە ءبىرازدان بەرى تانىس ايحوي شىركىن. ەل قاتارلى ارمانداۋ ءۇشىن شىرر ەتىپ تۋعان، جالعىز باجاسىنىڭ باعدارلاۋى ارقاسىندا «الاورمان» وبلىسىنىڭ يەسى بولمايىنشا اتشالدىرماۋعا شالبارىنىڭ قايىس بەلبەۋىن، ءيا، قايىس شىعار، شىرەنىپ تۇرىپ  بۋعان ايحوكەڭ كەشە ماعان (ەكەۋىمىزدىڭ ۇيلەرىمىز ىرگەلەس) تىڭ بولماعانمەن تىڭايعان تاعى ءبىر ارمانىن اعىلتتى. كورشى حاقىسى نە ەكەنى بەلگىلى، ءبىر ءسوزىن ەكشەپ الىپ قالماي، مىنە، تۇتاس كۇيىندە ۇسىندىم:

«الاورمان» اكىمدىگىندەگى باجامنان ءالى الاي-بىلاي حابار جوق. ول ونداعى سەنىپ جۇرگەن دوستارىنىڭ بىرەۋىنە مەنىڭ ويىمدى وقىستا ءبىلدىرىپ قويىپ، ول دوسى دا دوستارىنىڭ بىرىنە سىبىرلاي سالىپ، سولايشا ساتىلاپ-ساتىلاپ، اكىمدەرىنىڭ قۇلاعىنا قۇيىلىپ، قازەكەمدە ونداي «جول» باياعىدان بار عوي، باس تەرىسى تارىلا قالعان ول وبلاكىم بايعۇس باجامدى شاقىرتىپ الىپ، اۋىزىن بۋىپ، اۋلاسىنان شىعا المايتىن ەتىپ جىبەردى مە ەكەن؟.. اۋلاسىنداعى، تويىست، ماڭايىنداعى الگى دوستارىنىڭ بىرەۋىنە تەلەفون ارقىلى  سۇراۋ سالۋدى ويلاپ ەدىم، جوق، ەشقايسىنىڭ اتى-ءجونىن ەستىمەگەن  دە ەكەنمىن. ال ءوزىم ىزدەپ بارىپ-قايتۋ... جوق، ويتۋگە بولمايدى. الدەبىر كوزتانىسىم، ءجۇز تانىسىم كەزدەسىپ قالىپ: «باجاسىنا كەلگەن سەكىلدى» دەپ ول دا ساتىلاتىپ جىبەرىپ، باجەكەمە  قوسىمشا قامشى ءتيىپ جۇرەر دەپ ەرىكسىز تىنىشتالدىم. دۇرىس قوي، ا؟..

ءاي، الاورمان، الاورمان!.. وبلىستىڭ دا اتى، ورتالىق قالاسىنىڭ  دا اتى!.. مەنىڭ ويلارىمدى سايدان قىرعا شىعارىپ، ارماندارىمنان شالاپ جاساپ، شارشاتتىڭدار-اۋ سەندەر!.. ەگەر باجەكەم مەنىڭ بولجاعانىمشا  اكىمىنە بودان بولماي، باسقا ءبىر سەبەپپەن حابارلاسا الماعانىن ايتىپ جارق ەتسە، مەن «جەر مەن كوك اراسى» اۋدانىما سيماي، اتتانداپ كەتەر ەدىم!.. ءسويتىپ، ءسات ساپ ەتكەن ءبىر كۇنى سەندەر، ءاي، الاورماندار، مەنىڭ قولىما تيە قالساڭدار، نە ىستەرىمدى بىلەسىڭدەر   مە؟.. بىلمەيسىڭدەر!..

«الاورمان» دەگەن ات بولا ما ەكەن؟ ورماننىڭ الاسى بولۋشى ما ەدى؟ قازەكەمنىڭ جاعراپياسىندا بۇنداي شالا-پۇلا اتاۋ جوق. مەنىڭ ەستۋىمشە، سەنىڭ اۋەلگى، اۋىل كەزىڭدەگى اتىڭ «اقبوتا» ەكەن دە، كەيىن اۋداننىڭ ورتالىعى بولعانىڭدا مىقتىلاردىڭ بىرەۋى: «ەي، تۇيە بولماي، وسپەي قالعان قايداعى بوتا؟!» دەپ مىرس-مىرس ەتىپ، «تىڭ  ادىر» دەپ وزگەرتىپتى. ال سەن وبلىس ورتالىعى بولعانىڭدا، بۇل دۇنيەدە بەتقاراتپايتىندار  كوپ قوي، سولاردىڭ اكىم بولا قالعانى: «مەنىڭ الدىمداعى اكىمسىماقتىڭ تابيعاتتىڭ نە ەكەنىنەن ءبىر گرامم حابارى  بولماعان. «تىڭ» دەگەنى، «ادىر» دەگەنى نەمەنە؟ جان-جاعىنا نەگە قاراماعان؟!.  انە، - اپپاق قايىڭدار، انە، - ساپ-سارى قاراعايلار، انە، - كوك تالدار، انە، - قاپ-قارا مويىلدار، انەكي، - جاپ-جاسىل شىرشالار! ءتۇرلى-ءتۇرلى كيىنىپ، توپ-توپ بولىپ  تۇرعان كىسىلەرگە ۇقسايدى. ءبىرتۇستى ەمەس قوي؟ اپ-الا عوي؟ الا... دۇرىس، «الاورمان» بولسىن! -دەپ شەشىم شىعارا سالىپتى. تاڭداپ تاپقان اتىن! مەن اكىم بولا قالسام، دەرەۋ وزگەرتەمىن! «قالاي؟» دەيسىزدەر مە؟ ءسال شىداڭىزدار، «سابىر ءتۇبى – سارى التىن».

مەن اتام باربولسىندى كورگەن جوقپىن، ول مەنىڭ 1 جاسىمدا اناۋ كەلمەس جاققا كەتىپتى. ال جالعىز ۇلىنا «شىركىن» دەپ ات قويعانى  اتامنىڭ ارمانشىل ادام بولعانىن دالەلدەيتىن سياقتى. مارقۇم اكەم دە تەگىن كىسى بولماعان، ماعان «ايحوي» دەپ ات قويعانىن قاراڭىزدارشى! «شىركىن!»، «ايحوي!» ەكەۋى دە اسقاق ارمانشىل ادامدار ايتاتىن اتالاس سوزدەر ەمەس پە؟! ءيا، داۋ جوق، سولاي!

قىسقاسىن ايتقاندا، مەن «الاورماندى» قابىلداسىمەن، ءوزىمنىڭ اتىمنىڭ سوڭعى بۋىنىن الىپ قالىپ، اكەمنىڭ اتىن ساقتاپ، ەكەۋىنىڭ   اراسىنا سىزىقشا  قويىپ، بىزدە ونداي «مودا» بارىن بىلەسىزدەر، «اي-شىركىن!» دەپ وزگەرتەمىن! «اي-شىركىن»!.. ەستىلۋى قانداي؟! جازىلۋى قانداي؟!. جىپ-جىلى! جاراسىمدى! ءتىپتى كىمنىڭ بولسىن ۇيىقتاپ جاتقان ارمانىن ءتۇرتىپ-تەربەپ وياتادى!

«اي-شىركىن» وبلىسى...  «اي-شىركىن» قالاسى...  كۇنىنە پالەنباي ادام ەرىكتى-ەرىكسىز اتايتىن بولادى! وزگەسىن ەسەپتەمەگەننىڭ وزىندە، راديو مەن تەلەۆيزور قىسى-جازى ەرتەڭدى-كەش اۋا رايى تۋرالى مالىمەت بەرگەندەرىندە: «ەرتەڭ اي-شىركىن قالاسىندا...»، «زاۆتورا ۆ گورودە اي-شيركين...» دەپ ساڭقىلداپ تۇرادى ەمەس پە؟!» دەگەن ايحوكەڭ ماعان جايدارى كۇلە قاراپ:

- شارشاتقان جوقپىن با؟- دەدى دە، جاۋابىمدى كۇتپەستەن: -مەنىڭ بۇل ايتقانىما تەڭ دەرلىك تاعى ءبىر ارمانىم بار، سونى تىڭدا، - دەپ، بەتالدىنا بايسالدانا قاراپ، وتىرعان ۇزىن ورىندىعىمىزدىڭ ارقالىعىنا سالماق  سالا شالقايىپ، تاعى سايرادى:

«بۇل ماسەلە دە مەنى ويلاندىرىپ ءجۇر. 2-3 جىل بولدى. بايۋ ماسەلەسى. سوناۋ الاس-كۇلەس جەكەمەنشىكتەۋدە ماعان نە باس، نە جامباس، نە ءتوس، ەڭ قۇرىعاندا اسىقجىلىك بۇيىرمادى. بيلىكتىڭ باس-ەتەگىندە: «اۋ، ايحوي-اۋ!» دەيتىن ءبىر ادامىم بولماعان سوڭ... الگى سولار مەن بۇلارشا، زامانعا قاراي جاڭارتىپ ايتقاندا، «سيىردى اپالاپ، بۇقانى جەزدەلەپ» كورمەدىم. اناۋدى الىپ مىناۋعا، مىناۋدى الىپ اناۋعا ۇستەمەلەپ ساتۋ ويىما كەلمەدى دە. قالتالارى تەسىك-جىرتىق ادامدا ءبۇتىن-ساۋ وي بولمايدى ەكەن. ماعان ءجۇز ايلالى ميلليونەردىڭ، مىڭ ايلالى ميللياردەردىڭ ءبىرى بولۋ  قايدا، مۇنايلى ەل بولا تۇرا بيىل بەنزينىمىزدىڭ باعاسى كوككە شاپشىعان سوڭ، نە شارا، كارتەڭ جولسەرىگىم – «موسكۆيچىمدى» گاراجدان شىعارار بەتىم قالماعالى ءۇش اي.

نە ىستەۋ كەرەك؟ بۇل ەسكى سۇراققا جاڭا جاۋاپتى قالاي، قايدان تابامىن؟.. قىسىلعاندا نەدەن نە شىعاتىنىن بىلەسىزدەر. سونى ايتقان قازاق تا جىرعاپ جۇرمەگەن عوي. مەنىڭ دە كۇلكىم ازايىپ، تال قارماي باستادىم دا، ۇستادىم، تاپتىم. سوڭعى  4-5 جىلدا، مەنىڭ بولجاۋىمشا، «جاڭاعى» دەگەن ءسوز ءاربىر مىڭىنشى قازاقتىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن بولدى. اسىرەسە: جوعارى-تومەندەگى تاۋ-توبە باسشىلار، شۇپىلدەگەن شەنەۋنىكتەر، ءسوزدىڭ كورىگى كۇرپىلدەگەن  پارلامەنت پەن اسساملەيانىڭ دەپۋتاتتارى مەن بەلسەندىلەرى «جاڭاعىنى» قىستىرماي سويلەمەيدى. ماسەلەن: «مەن ارقاشان جاڭاعى ەرتە تۇرامىن دا، بەتى-قولىمدى جىلى سۋمەن جاڭاعى جۋامىن»; «ۇكىمەت جاڭاعى ءبىزدىڭ  ايلىق ەڭبەكاقىمىزعا جاڭاعى جيىرما پروتسەنت جاڭاعى قوسسا،  ازىق-تۇلىكتىڭ باعاسىنا جاڭاعى جيىرمابەس پروتسەنت قوسىلادى» دەيدى... ەگەر مەن  «جاڭاعى» دەگەن سول جاقسى ءسوزدى جەكەشەندىرىپ، بىزدەگى باستان-اياق ءادىل زاڭنىڭ بىرەۋىمەن بەكىتتىرىپ،  سويلەگىشتەرگە  مەنىڭ 1 «جاڭاعىم» ءۇشىن 5 تەڭگە تولەۋدى مىندەتتەگەن  جارلىق شىعارتىپ السام...  ۋا-ا-اي!.. مەنىڭ ەسەپ-شوتىما كۇنىنە نەشە مىڭ تەڭگە قۇيىلار  ەدى؟!.

مەنىڭ باسىما بۇل عاجاپ وي جارلىقتىڭ جالعىز  يەسى بولعان العاشقى پرەزيدەنتىمىزدىڭ تۇسىندا ەمەس، قالايدا ەكىنشىسىنىڭ كەزىندە كەلگەنى... ە، «يگىلىكتىڭ جوق، ساۋلەم، ەرتە-كەشى»، ەكىنشى دە جارلىعىن ەشكىممەن اقىلداسپاي-اق شىعاراتىنىن كورسەتتى عوي!.. تاك چتو، مىرزالار، جارلىقتى جەكەشەلەندىرىپ العان كوكەلەرىڭنىڭ ورداسىنا  اداستىرماي الىپ باراتىن قانداي-قانداي  جولدار بارىن بىلەتىندەرىڭىز ماعان وسى سايت ارقىلى ايتىپ جىبەرسەڭىزدەر، اقىلارىڭىزدى جەپ كەتپەيمىن. مەنىڭ جالپى قولى اشىق باي بولاتىنىمدى ىشتەرىڭىز سەزگەن شىعار، ءا؟

«اي-شىركىن» وبلىسىنىڭ وڭتايلى تاعىنا وتىرىسىمەن دومبىرامدى قولعا الىپ... تاك-تاك، توقتاي قال!.. گازەتتەرىمىز بەن راديو-تەليكتەرىمىز وتكەن سەنبى كۇنى: ءبىز ەرتەڭ، بۇكىل ەل بولىپ، بارشا قازاق بولىپ، تاريحي «دومبىرا كۇنىن» تويلايمىز! كوز-قۇلاقتارىڭ بىزدە بولسىن!» دەپ ءسۇيىنشى سۇرادى. جاتا قالىپ قۋانعانىم سونشاما، ءتۇندى شالاۇيقىمەن وتكىزىپ، تاڭدى ارەڭ بوزارتىپ، كۇندى ارەڭ شىعارىپ، شاعىن اۋدانىمىزداعى جالعىز كيوسكىگە ءبىرىنشى بولىپ جەتىپ بارىپ، وندا قازاق گازەتتەرىنىڭ ەكەۋى عانا بولادى، ءۇش دانادان، سولاردى ءبىر-بىردەن ساتىپ الا قويىپ، قالتارىسقا تۇرا قالىپ، اپىل-عۇپىل قارامايمىن با باعانا! ۇشەۋىندە «قازاقتىڭ قارا دومبىراسى» تۋرالى بەس ماقالا بار ەكەن! ۇيىمە قاراي ۇشتىم. شايعا قانىپ، ونى-مۇنى ۇساق شارۋالارىمدى تىندىرىپ تاستاپ، گازەتتەرگە شۇقشيايىن. ادەتىمشە، اۋەلى بەس اۆتوردى «تۇگەندەدىم»: قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ دەپۋتاتى; قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى; قر مادەنيەتىنە ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەر; ونەرتانۋ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، كۇيشى; قر عا اكادەميگى. بارەكەلدى! ماقالالارىن ءتىزىپ وقىپ شىقتىم. اتاقتى اۆتورلار، شارتتاسىپ العانداي-اق، دومبىراعا شاكىرت شاعىندا-اق قالاي قۇمار بولعاندارىن، دومبىرانى كىم ساتىپ اپەرگەنىن، تارتۋدى كىمنەن ۇيرەنگەندەرىن تاپتىشتەپ ايتىپتى. كۇيشى عانا كەزىندە اۋداندىق، وبلىستىق فەستيۆالدەرگە قاتىسىپ، كىمدەردىڭ كۇيلەرىن تارتقانىن، قانداي جۇلدە العانىن، ءوزىنىڭ دە ون شاقتى كۇي شىعارعانىن مالىمدەپتى. دوكتور شەنى بار جىگىت قازاقتىڭ دومبىراسى كەڭ دالادا كۇمبىرلەگەلى 2000 جىل دەسە، اكادەميك 4000 جىل دەپتى. شەن-اتاقتان قۇرالاقاندىعىمنان با، ايتەۋىر، بەسەۋىنەن دە قولشاپالاقتار جاڭالىق  تابا المادىم. ە، مەيىلدەرى، وكىنىشىمنىڭ ەسەسىن راديو ارنالارىمىزدىڭ كونتسەرتتەرىنەن الارمىن، بۇگىن كەشتە ولاردىڭ باعدارلامالارى «دومبىرا كۇنىنە» ورايلاستىرا جاڭارتىلدى دەپ ءبىلىپ، كەشكى شايدان سوڭ ادەتىمشە ديۆانىما جايلانىپ جاتىپ، الاقانداي راديوقابىلداعىشىمنىڭ اۋزىن اشىپ، داۋىسىن باسەڭدەتىپ، قۇلاعىما جاپسىردىم. دومبىرانىڭ كۇمبىرىن ىزدەپ، ارنالارعا ايتشىلادىم. بىرىندە ءانشى-دومبىراشى كەلىنشەك ءبىرجان سالدىڭ «بۋرىلتايىن» شىرقادى، بىرىندە كۇيشى جىگىت كەتبۇعانىڭ «اقساق قۇلانىن» قۇيقىلجىتتى. سودان كەيىن... ءبىر ساعات بويى ارنالاردان قايران دومبىرانىڭ ءۇنىن ەستي السامشى! الگى مۋزىكامەن سۇيەمەلدەۋ دەگەندەرىندە الدەكىم الدەنەنى تۇيگىشتەپ وتىرعانداي: دۇڭك-دۇڭك، توڭق-توڭق، نەمەسە: شاڭق-شۇڭق، تارس-تۇرس، سارت-سۇرت، داڭعىر-قۇڭعىر داۋىستار. تانىستارىمدى دا، مەنى دە مۇلدەم ىعىر قىلعان  شەتەلدىك الاسۇرعان اسپاپتاردىڭ كۇندەگى اتويلاۋى. دومبىرا تۇرعاي، نە قوبىزدىڭ، نە سىبىزعى-سىرنايدىڭ، ەڭ بولماسا: باياننىڭ، گيتارانىڭ، سكريپكانىڭ ءۇنى ەستىلسەشى؟!. جۇيكەمدى شۇقىلاتپاۋ ءۇشىن بۇگىن دە راديوقابىلداعىشىمدى سوندىرە سالدىم».

ايحوكەڭ وسىلاي دەدى دە، قولساعاتىن كوزىنە توسىپ، ۇشىپ تۇرىپ، جورعالاپ جونەلدى. الدى-ارتىنا قارامادى. ءسوزى دە، مىنەزى دە باسقاشالاۋ بولىپ بارا ما، قالاي؟..

عابباس قابىشۇلى

Abai.kz