استانادا شىلدەنىڭ باسىندا قايناعان ءومىر. بىرىنەن ءبىرى ماڭىزدى حالىقارالىق شارالار وتكىزىلىپ جاتقان ەل كىندىگى-باس قالادا جۇرەك-قان تامىرلارى حيرۋرگتەرىنىڭ ءىىى سەزى ءوز جۇمىسىن باستاپ، وعان الىس جاقىن شەتەلدەردەن قابىرعالى وتاشىلار جيىلدى. وسى ورايدا ءبىزدىڭ ءتىلشىمىز تاراز قالاسىن­داعى "كارديوحيرۋرگيا ورتالىعىنىڭ" ديرەكتورى، اكادەميك سەيىتحان جوشىباەۆپەن تىلدەسىپ، بىرنەشە ساۋال قويعان بولاتىن.
- سەيىتحان اعا، ءسىزدى ەلىڭىز قىرعىز جۇرتىندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇرىپ-اق تۋعان حالقىڭىزعا قارلىعاشتىڭ قاناتىمەن سۋ سەپكەندەي قولىنان كەلگەنىن جاساعان ازامات دەپ تانيدى. تالاي قازاق بىشكەككە بارىپ، ءسىزدىڭ شيپالى قولىڭىزدان ساۋىعىپ، ۇيىرىنە قايتىپ قوسىلدى. ەندى كىندىك قانىڭىز تامعان جەرگە كەلىپ، تاراز قالاسىندا ورتالىق اشىپسىز. جۇمى­سىڭىزعا تابىس تىلەيمىز. قازىر دە سول باۋىرلاس ەلدە ءجۇرىپ جاساعان جۇمى­سىڭىزدىڭ جەلىسىن ۇزبەي، العا­شىندا بىشكەكتە، سوسىن دۋشانبەدە وتكەن سەزدىڭ ەندى استانادا ءجۇر­گىزىلۋىنە دە مۇرىندىق بولدىڭىز. ءاڭ­گىمەنى الدى­مەن وسى سەزد توڭىرە­گىندە وربىتسەك قالاي قارايسىز؟

استانادا شىلدەنىڭ باسىندا قايناعان ءومىر. بىرىنەن ءبىرى ماڭىزدى حالىقارالىق شارالار وتكىزىلىپ جاتقان ەل كىندىگى-باس قالادا جۇرەك-قان تامىرلارى حيرۋرگتەرىنىڭ ءىىى سەزى ءوز جۇمىسىن باستاپ، وعان الىس جاقىن شەتەلدەردەن قابىرعالى وتاشىلار جيىلدى. وسى ورايدا ءبىزدىڭ ءتىلشىمىز تاراز قالاسىن­داعى "كارديوحيرۋرگيا ورتالىعىنىڭ" ديرەكتورى، اكادەميك سەيىتحان جوشىباەۆپەن تىلدەسىپ، بىرنەشە ساۋال قويعان بولاتىن.
- سەيىتحان اعا، ءسىزدى ەلىڭىز قىرعىز جۇرتىندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇرىپ-اق تۋعان حالقىڭىزعا قارلىعاشتىڭ قاناتىمەن سۋ سەپكەندەي قولىنان كەلگەنىن جاساعان ازامات دەپ تانيدى. تالاي قازاق بىشكەككە بارىپ، ءسىزدىڭ شيپالى قولىڭىزدان ساۋىعىپ، ۇيىرىنە قايتىپ قوسىلدى. ەندى كىندىك قانىڭىز تامعان جەرگە كەلىپ، تاراز قالاسىندا ورتالىق اشىپسىز. جۇمى­سىڭىزعا تابىس تىلەيمىز. قازىر دە سول باۋىرلاس ەلدە ءجۇرىپ جاساعان جۇمى­سىڭىزدىڭ جەلىسىن ۇزبەي، العا­شىندا بىشكەكتە، سوسىن دۋشانبەدە وتكەن سەزدىڭ ەندى استانادا ءجۇر­گىزىلۋىنە دە مۇرىندىق بولدىڭىز. ءاڭ­گىمەنى الدى­مەن وسى سەزد توڭىرە­گىندە وربىتسەك قالاي قارايسىز؟
- جالپى، بۇل سەزد ءوزىڭىز ايت­قانداي بۇعان دەيىن جاقىن كور­شى­لەرىمىزدىڭ جەرىندە جۇرسە، ەندى ال­عاش رەت وتانىمىزدا، ەلورداسى استانا­مىزدا ءوتىپ وتىر. قازىر جەر جۇزىندە، ونىڭ ىشىندە سوڭعى شيرەك عاسىردىڭ ىشىندە جۇرەك-قان تامىر­لارى اۋرۋلارىنا شالدىققاندار قاتارى مولايا تۇسۋدە. نەگىزىنەن ال­عاندا بۇل اۋرۋمەن ناۋقاستانا­تىن­دار سانى بۇرىن دا از ەمەس-ءتى، ال قازىر دياگ­نوس­تيكانىڭ جەتىلۋىمەن، مۇمكىن­دىكتەردىڭ ارتۋى جانە حالىق­تىڭ ساۋاتى دەڭگەيىنىڭ ءبىرشاما كو­تەرى­لۋىمەن قان اينالىمى جۇيەسى اۋرۋ­لارىنا شالدىققانداردى ان­ىق­تاۋ جولعا قويىلدى. سول سەبەپ­تەن بو­لار، سوڭعى 25 جىلدىڭ ىشىندە رەسپۋبليكا بويىنشا وسى اۋرۋ ءتۇرى ازايماي تۇر. ستاتيستيكانى سويلەت­سەك، ەلىمىزدە وسى اۋرۋلارمەن سىر­قاتتانۋشىلار 100 مىڭ ادامعا شاق­قاندا 1906,6-نى قۇراپ وتىر. از سان ەمەس. سوسىن ءبىر ايتا كەتەرلىك جان قينايتىن ماسەلە - ءبىزدىڭ حالقى­مىزدىڭ قانىنا سىڭگەن جامان ادەت - كوپشىلىك جۇرت اۋرۋى ابدەن مەڭ­دەگەن تۇستا، جان القىمعا تايان­عاندا بارىپ دارىگەردىڭ ەسىگىن قاعا­دى. سول كەزدە جاردەم بەرۋ قانشا كەرەمەت دەگەن ماماننىڭ وزىنە اۋىر سوعادى. ال ەندى ستاتيستيكاسى اناداي، ءجۇ­رەككە سالماق تۇسىرەتىن جۇگى كوپ مىنا قىم-قۋىت تىرلىكتە حالىقتى ساۋىقتىرۋدى جولعا قويۋ ءۇشىن نە كەرەك؟ ارينە، كەشەندى شا­رالار قا­جەت. وسى تۇستا ەلباسىنىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن  كارديولو­گيا­لىق جانە كارديوحيرۋرگيالىق كومەكتى دامىتۋ­دىڭ وتاندىق باع­دار­لاماسى ءازىر­لەندى. سونىڭ وڭ ىقپالىن سەزىنىپ جا­تىرمىز. جەر-جەردە كارديوحيرۋر­گيالىق ورتالىق­تار اشىلىپ جاتىر. ەندى سولاردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، بەتالىسىمىز قالاي، الىس-جاقىن شەتەلدەردەگى تاجىريبەلەر قالاي، جۇرت ءبىزدى كو­رىپ، ءبىز وزگەلەردى كورىپ تىنىسى­مىز­دى كەڭەيتۋ ءۇشىن وسى سەزگە جينالدىق. سەزد جۇمىسى جوعارى دەڭگەيدە ءجۇرىپ جاتىر، بۇل باسقوسۋ، اسىرەسە، جاس ماماندار ءۇشىن اسا قاجەت.
- جاس ماماندار دەگەنىڭىزدەن شىعادى، جەر-جەردە ورتالىقتار اشىلىپ جاتىر دەپ ايتىپ وتىرسىز، ولاردى ماماندارمەن قامتاماسىز ەتۋدە ەش قيىندىق جوق پا؟
- بۇل ماسەلە دە جوعارىدا اي­تىلعان وتاندىق باعدارلاما شەڭ­بەرىندە قاراستىرىلعان. سوڭعى جىل­داردا ءبىر ليتۆانىڭ وزىندە 60 كارديوحيرۋرگ قايتا دايارلاۋدان وتسە، وسىنشا مامان يزرايلدە دە دايارلانىپ جاتىر. ءوزىمىزدىڭ بۇ­رىنعى ماماندارىمىز بار، ونىڭ ۇستىنە قات ماماندى شەتەلدەن ار­نايى شاقىرتىپ وپەراتسيا جاساۋ تاجىريبەسىنىڭ ارقاسىندا سونداي ءبىر قيىندىق جوق.
وسى جەردە مەن ءبىر نارسەنى ايت­قىم كەلەدى. وتكەن عاسىردا ءومىر سۇرگەن ءازىربايجان وقىمىستىسى شەرۆاني ء"ار ەلدىڭ دامىپ، ءوسۋى ءۇشىن سول ەلدىڭ ءوزىنىڭ جەرگىلىكتى ماماندارى ءوسىپ شىعۋى كەرەك" دەگەن وي ايتقان. وسى پىكىرگە مەن بار پەيىلىممەن قوسىلامىن. شە­تەلدەن مامان شاقىرۋ قىمباتقا تۇسەدى. ونان دا ءوز ىشىمىزدەن شىق­قان مىق­تى مامانداردىڭ جاعدايىن جاساپ، جۇمىسىنىڭ ءادىل باعاسىن بەرگەن الدەقايدا ءتيىمدى بولار ەدى. سىزگە ءبىر مىسال كەلتىرە كەتەيىن. مەنىڭ ءبىر مىقتى وقۋشىم ءتۇر­كياعا بارىپ جۇ­مىس جاساپ كەلدى. سوندا ول وپەراتسيا  جاساعان سوڭ، اقى تولەر كەزىندە ءدال سونداي وپە­راتسيا ءجۇر­گىزگەن تۇركيا ازاماتى­نان جالاقىنى جارتى ەسەگە كەم الىپ وتىرعان. سە­بەبى، ول تۇرىك مەملەكەتىنىڭ ازاماتى ەمەس.
مەنىڭ ويىمشا، ءاربىر ازامات­تىڭ، ماماننىڭ بويىندا ءوز ىسىنە دەگەن كاسىبي شەبەرلىكپەن قاتار، وتانسۇيگىشتىك، پاتريوتتىق سەزىمدەر قالعىماۋى ءتيىس. جاڭا ءوزىڭىز ايتىپ وتىرسىز، مەن 51 جىل بىشكەكتە جۇ­مىس جاساپپىن. تاۋەلسىزدىك العان جىلداردا 100 ادامعا وپەراتسيا جاساسام، سونىڭ 30-ى قازاقستاننان كەلگەن بولىپ شىعادى. سول قاتتى نامىسىما ءتيدى. قىرعىزستانمەن كەڭ بايتاق، استى-ءۇستى قازىناعا تولى قازاقستاندى سالىستىرۋعا كەلمەيدى عوي. وتىرىپ الىپ ءبىر كۇنى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ­قا حات جازدىم. وسىلاي دا، وسىلاي، بويىمدا قۋات، ءالىم، كۇشىم باردا جيناعان ءتاجىري­بەمنىڭ يگىلىگىن ەلى­مە جاساسام، مەنىڭ تۋعان جۇرتىما سەپتىگىم ءتيسىن، كو­مەك­تەسىڭىز، دەپ. ەلباسىنىڭ حوش كو­رۋىنىڭ ارقا­سىندا سالالىق مي­نيس­ترلىكتىڭ قول­داۋىمەن تۋعان جەرىمدە شاعىن عانا جشس اشتىم. ەندى ونى ىرىلەندى­رىپ، 80 كەرۋەتتىك عىلىمي-كليني­كالىق كارديو­حي­رۋر­گيالىق جانە ترانسپانتولوگيالىق ورتالىق­قا اينالدىرامىز دەپ ويلاپ وتىر­مىز. اللا جازسا، جۇمىسىمىز جۋىر­دا باستالادى.
- وندا وسى ورتالىقتىڭ  جۇمى­سىنا دا توقتالا كەتسەڭىز.
- ەلگە كەلگەن سوڭ ءبىر كىشكەن­تاي جەردەن اشقان شارۋاشىلىق سەرىكتەستىگىمىزدىڭ جۇمىسى، ءتىل-كوز­دەن ساقتاسىن، جاقسى ءجۇرىپ جاتىر. بىلتىرعى جىلى 150 وپەراتسيا جاسالىپ، بارلىعى دا اياقتارىنان تىك تۇرىپ، وتباستارىنا ورالدى. ءۇل­كەن قۋانىش. بيىل 300 وپەراتسيا جاسايمىز دەسەك، جارتى جىلدا سو­نىڭ 150-ءىن جاساپ قويىپپىز. بىل­تىر مەملەكەت كۆوتاسىمەن 50 ادامعا وپەراتسيا جاسالسا، بيىل ول 200-گە جەتتى. بۇل - مەملەكەت تارا­پى­نان دارىگەرلەرگە دە، ناۋقاستارعا دا جاسالعان ۇلكەن قولداۋ. العا قويعان مىندەتتەرىمىزدىڭ ءبىرى - ءبۇي­رەك اۋرۋىمەن ناۋقاستاناتىن جان­داردى شەتەلدەرگە جىبەرمەي، ورگان­داردى الماستىرۋ، ونىڭ ىشىندە جا­قىن ارادا بۇيرەك اۋىستىرۋ وپەرا­تسياسىن ءوز ورتالىعىمىزدا جاساساق دەيمىز.
-جوسپارلارىڭىزدىڭ بارلى­عىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا تىلەكتەستىك بىلدىرەمىن. اڭگىمەڭىزگە كوپ راحمەت.

اۆتورى: اڭگىمەلەسكەن انار تولەۋحانقىزى.
"ەگەمەن قازاقستان" گازەتى 4 شىلدە 2009 جىل