جۇما, 20 قىركۇيەك 2024
جاڭالىقتار 2931 0 پىكىر 8 شىلدە, 2009 ساعات 08:53

شالقار ەستەن. اتى اڭىز - ارۆيداس!

1979 جىل. باسكەتبولدان كسرو جاسوسپىرىمدەر قۇراماسى ەۋروپا بىرىنشىلىگىنە دايىندالىپ جاتتى. الىپ يمپەريانىڭ اتىنان سىنعا تۇسەر كوماندانى ليتۆالىق اتاقتى باسكەتبولشى مودەستاس پاۋلاۋسكاس جاتتىقتىراتىن. قۇرلىق چەمپيوناتىنا ارناپ جاساقتالعان كوماندانىڭ ساپىندا 14 جاسار ارۆيداس سابونيس تە بولدى. وزىنەن بىرنەشە جاس ۇلكەن سپورتشىلارمەن تەرەزەسى تەڭ ونەر كورسەتىپ، جۇرتتى تاڭقالدىرعان، بولاشاعىنان زور ءۇمىت كۇتتىرەر جاس پەرىنىڭ ءاربىر قيمىلىن باققان ماماندار جاڭا جۇلدىزدىڭ ءوسىپ كەلە جاتقانىن ءسوز ەتىستى. بىراق تىم جاس ويىنشىنى ءدۇبىرلى دوداعا قوسۋعا جۇرەكسىنگەن باپكەرلەر سول جولى ارۆيداستى قۇرلىقتىق سايىسقا قوسپاي تۇرا تۇرۋعا بەل بايلادى. ايتسە دە، كوپ ۇزاماي-اق تالانتتى جاس تۋرالى اڭگىمە ەل ىشىندە كەڭىنەن قوزعالا باستادى.  

1979 جىل. باسكەتبولدان كسرو جاسوسپىرىمدەر قۇراماسى ەۋروپا بىرىنشىلىگىنە دايىندالىپ جاتتى. الىپ يمپەريانىڭ اتىنان سىنعا تۇسەر كوماندانى ليتۆالىق اتاقتى باسكەتبولشى مودەستاس پاۋلاۋسكاس جاتتىقتىراتىن. قۇرلىق چەمپيوناتىنا ارناپ جاساقتالعان كوماندانىڭ ساپىندا 14 جاسار ارۆيداس سابونيس تە بولدى. وزىنەن بىرنەشە جاس ۇلكەن سپورتشىلارمەن تەرەزەسى تەڭ ونەر كورسەتىپ، جۇرتتى تاڭقالدىرعان، بولاشاعىنان زور ءۇمىت كۇتتىرەر جاس پەرىنىڭ ءاربىر قيمىلىن باققان ماماندار جاڭا جۇلدىزدىڭ ءوسىپ كەلە جاتقانىن ءسوز ەتىستى. بىراق تىم جاس ويىنشىنى ءدۇبىرلى دوداعا قوسۋعا جۇرەكسىنگەن باپكەرلەر سول جولى ارۆيداستى قۇرلىقتىق سايىسقا قوسپاي تۇرا تۇرۋعا بەل بايلادى. ايتسە دە، كوپ ۇزاماي-اق تالانتتى جاس تۋرالى اڭگىمە ەل ىشىندە كەڭىنەن قوزعالا باستادى.  
«بۇرىنعى كەڭەستەر وداعىنىڭ ەڭ ايگىلى، ەڭ داڭقتى باسكەتبولشىسى كىم؟» دەگەن سۇراققا ءبىر اۋىزدان «ارينە، سابونيس!» دەيتىن جاۋاپ الارىمىز انىق. ارۆيداس سابونيس - تەك كسرو ەمەس، الەمدىك باسكەتبول تاريحىندا وشپەس قولتاڭباسى قالعان ايتۋلى جۇلدىز. ونىڭ الاڭعا شىعۋىنىڭ ءوزى ءبىر مەرەكە بولاتىن. قيمىل-قوزعالىسى، دوپقا ۇمتىلىسى، ارىپتەسىنە پاس بەرۋى كورگەن جاندى تامساندىرماي قويمايتىن. جانكۇيەرلەر ءسابونيستىڭ قاتىسۋىمەن وتەتىن ماتچتاردى جىبەرمەۋگە تىرىساتىن. باسكەتبول پاتشاسىنىڭ ونەرىنە قانشاما جان ىنتىق بولدى. ءبىر عانا مىسال، 1986 جىلى «جالگيريس» باتىس گەرمانيانىڭ حاگەن دەگەن قالاشىعىنداعى بەدەلدى تۋرنيرگە قاتىسادى. جارىستىڭ العاشقى كەزدەسۋىنە بار بولعانى 300-گە جۋىق قانا بيلەت ساتىلادى. دەگەنمەن، جەرگىلىكتى گازەتتەردىڭ العاشقى بەتتەرىندە ءسابونيستىڭ دە تۋرنيرگە كەلگەندىگى تۋرالى اقپاراتتار بەرىلىسىمەن كاسسالاردا بىردە-ءبىر بيلەت قالماي ءوتىپ كەتەدى. مىنە وسى وقيعانىڭ ءوزى-اق جانكۇيەرلەردىڭ سابونيسكە دەگەن، ونىڭ ويىنىنا دەگەن شەكسىز ماحابباتىن ايگىلەيدى.
1964 جىلدىڭ 19- جەلتوقسانىندا ليتۆادا دۇنيەگە كەلگەن ارۆيداس سابونيس 17 جاسىندا الەم چەمپيونى اتاندى. بۇل باسكەتبول تاريحىنداعى رەكورد ەدى. ونىڭ بيىك بەلەستەردى باعىندىرىپ، داڭقتى باسكەتبولشى اتانۋىنا العاشقى باپكەرى يۋري فەدوروۆتىڭ دا زور ەڭبەگى ءسىڭدى. ول دوپتى الىپ ءجۇرۋدى ەندى-ەندى ۇيرەنىپ جۇرگەن بالادان بولاشاق باسكەتبولدىڭ جارىق جۇلدىزىن تاني ءبىلدى. جانە ەڭ باستىسى ول ءالى وڭى مەن سولىن اجىراتىپ ۇلگەرمەگەن، ەركەلىگى بويىنان ارىلا قويماعان جاستى ۋاقىت وتە كەلە داڭقتى باسكەتبولشى بولارىنا سەندىرە الدى. ويتكەنى ارۆيداس تا كوپتەگەن زامانداستارى سەكىلدى، ءومىردىڭ قيلى قىزىقتارىنا الدانىپ، سپورتتى ءجيى تاستاپ كەتىپ ءجۇردى. جاس كەزىندە ارۆيداس مۋزىكامەن دە اۋەستەندى. باسكەتبول مەن مۋزىكانىڭ اراسىندا باسى قاتقان بالانىڭ كوڭىلىن اۋلاپ، اقىر اياعىندا ونىڭ اتا-انالارىمەن سويلەسىپ ءجۇرىپ، ءوز دەگەنىنە جەتتى.
سابونيس كوبىنەسە ادەمىلىك ءۇشىن وينايتىن. كەيبىر ساتتەردە وعان ناتيجەدەن گورى كوڭىلگە ءلاززات سىيلار سۇلۋلىق ماڭىزدىراق بولىپ جاتاتىن. مۇنى ونىڭ باپكەرلەرى ءجيى ايتاتىن. ول كەيدە ادەمىلىك ءۇشىن اۋاداي قاجەت ۇپايلاردى قۇربان ەتەتىن. دەگەنمەن سپورتتىڭ ءبىر بولىگى، اجىراماس قۇرامى دا وسى  كوز سۇيسىندىرەر سۇلۋلىق ەمەس پە؟
ماماندار سابونيس-تكاچەنكو جۇبىنىڭ ونەرىن ءالى كۇنگە دەيىن تامسانا ەسكە الادى. ەكى بىردەي ورتالىق ويىنشىنىڭ، ەكى بىردەي داڭقتى سپورتشىنىڭ قوسارلانۋى كۇتپەگەن جاڭالىق بولدى. 1984 جىلى پاريجدەگى وليمپيادا قارساڭىنداعى تۋرنير وسى ەكەۋىنىڭ ۇلان-اسىر مەرەكەسىنە اينالدى دەۋگە تولىق نەگىز بار. كسرو قۇراماسى پاريج تۋرنيرىندە سابونيس پەن تكاچەنكو جۇبىنىڭ ارقاسىندا قارسىلاس شاق كەلتىرمەدى.
ءسابونيستى «جالعاندىققا كوپ بارادى: كىشكەنتاي جاراقاتقا بولا تۇرماي جاتىپ الادى، تورەشىلەردىڭ قاتەلىگىنە بالاشا رەنجيدى، كەيبىر ساتتەردە ەموتسياعا بەرىلىپ، ءوز-ءوزىن ۇستاي الماي كوز جاسىنا ەرىك بەرەدى» دەپ تابالاۋشىلار دا بار. قالاي دەسە دە، سالماعى 120 كەلى، بويىنىڭ ۇزىندىعى 2 مەتر 24 سانتيمەترگە تەڭ الىپتىڭ جۇرەگى نازىك ەكەندىگى راس. بىراق ويىن بارىسىنداعى كۇرەستە ول مۇلدەم وزگە ادامعا اينالىپ سالا بەرەتىن. ونىڭ جولداعان پاسىنىڭ تەگەۋرىنى كۇشتى بولعانى سونداي، وسالىراق دەگەن ارىپتەستەرى ۇستاي الماي دا قالاتىن. ارۆيداس كەز كەلگەن ويىندا ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە كومانداعا جۇمىس ىستەيتىن. سول ءۇشىن دە ارىپتەستەرى مەن باپكەرلەرىنىڭ اراسىندا ۇلكەن بەدەلگە، قۇرمەتكە يە بولدى.
1988 جىلى كسرو قۇراماسى سەۋل وليمپياداسىنىڭ التىن جۇلدەسىنە قول جەتكىزدى. سول جىلعى جۇلدىزدى قۇرامنىڭ باسىندا ارينە، ارۆيداس سابونيس تۇردى. 1992 جىلى ول ليتۆالىق ارىپتەستەرىمەن بىرگە بارسەلونا وليمپياداسىنىڭ قولا جۇلدەگەرى اتاندى. بۇل ءسوز جوق، ليتۆا سپورتى ءۇشىن زور تابىس سانالدى. 1982 جىلى سابونيس ۇلتتىق باسكەتبول ليگاسىنا شاقىرتۋ الدى. بىراق، سول كەزدەگى ساياسي جاعدايعا بايلانىستى ارۆيداستىڭ مۇحيتتىڭ ارعى بەتىندە ونەر كورسەتۋى قىزىق قۋعان كوپتەگەن جانكۇيەرلەر ءۇشىن ورىندالماعان تىلەك كۇيىندە قالدى. اقىرى 1995 جىلى ارۆيداس سابونيس اقش-قا ساپار شەگىپ، اسا بەدەلدى ۇبل بىرىنشىلىگىنە قاتىسىپ، «بلەيزەرس» كومانداسىنىڭ جەيدەسىن كيدى. ليگادا سابا دەگەن اتقا يە بولعان ول جاڭا ۇجىمىنداعى ويىنشىلار اراسىندا دا سىيلى بولدى. بىراق جاسى بىرازعا كەلىپ قالعان، ونىڭ ۇستىنە ەسكى جاراقاتتارى ءجيى سىر بەرە باستاعان داڭقتى باسكەتبولشى مۇندا جارقىراپ كورىندى دەپ ايتا المايمىز. جالپى الەمنىڭ وزگە قۇرلىقتارىنان كەلگەن باسكەتبولشىلاردىڭ ۇلتتىق ليگاداعى قادامى اسا ءساتتى بولا بەرمەيتىنى انىق. تاعدىر ءسابونيستىڭ ماڭدايىنا دا وسى جولدى جازىپتى. ول 2005 جىلى ۇلكەن سپورتپەن قوش ايتىستى.

 

2009 جىل.

0 پىكىر