ەگىستىككە ءتۇيىر ءدان شىقپاي، تىگەرگە تۇياق تاپپاي قينالعان حالىقتىڭ اشتىققا مويىن­سۇنعان زامانى كەشە عانا ەمەس. الاپات ءناۋ­بەتتىڭ ەجەلگى داۋىردە ەلگە شۇيلىككەن كەزى بولعان. تاريحتاعى ەڭ اۋىر كەزەڭ دە وسى اشتىق جىلدارى بولسا كەرەك. قاعازعا تاڭبالانعان دەرەكتەر جاپون ارحيپەلاگىندا سوناۋ 1180 جىلى ەلدى ورنىنان ۇدەرە كوشتىرگەن زۇلماتتىڭ وتكەندىگىن كورسەتەدى. جەرگە ءبىر تامشى جاڭبىر جاۋماي، قۋاڭشىلىق ورىن الادى. 1181 جىلى كيوتودان باستاپ، ەلدىڭ بۇكىل باتىس ايماعىن اشارشىلىق جايلايدى. ارالدار ولىكتەرگە تولىپ، ءتىرى قالعاندارى جوڭكىلە كوشەدى.

سەگىز عاسىر بۇرىنعى كاماكۋرا ءداۋىرى­نىڭ عۇلاماسى كامونوچيوۋمەي «حوۋدجوۋكي» دەگەن كىتابىندا «يوۋۆا كەزەڭىندە ەكى جىل قاتارىنان بۇكىل دۇنيە اشتىقتان زارداپ شەكتى. جاپون ارالدارىندا كوكتەم مەن جازدا قۋاڭشىلىق بولىپ، كۇز بەن قىستا تايفۋن تولاستامادى. تابيعي اپاتتار توقتاماي، ەل ءبىر ءتۇيىر دانگە جەتە الماي زار بولدى» دەپ جازعان. اشارشىلىقتان ەڭ الدىمەن، ەل استاناسى كيوتونىڭ جاپا شەككەندىگى دە وسى ەڭبەكتە ايتىلعان. ناۋبەت كەزىندە ءبىر عانا كيوتونىڭ 42300 تۇرعىنى كوز جۇمعان. «جول جيەگىندەگى ولىكتەردە ەسەپ جوق. تۇگەل تەرىپ جاتقان كىم بار؟ شىرىگەن ءيىس مۇڭكىپ تۇر» دەپ، شاھاردىڭ ولىككە تولىپ كەتكەندىگىن سۋرەتتەگەن. نيننادجي عيباداتحاناسىنىڭ ءدىنباسى ولىكتەردىڭ ماڭدايىنا بەلگى سوعىپ، تاڭبالاعان دەيدى. 1230 جىلدارعا دەيىن سوزىلعان اقتاڭداق جىلدار وسى يوۋۆا كەزەڭىندەگى اشتىقتان باستالادى.
«ادزۋماكاگامي» دەگەن شەجىرەلىك ەڭبەكتە 1230 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا مۋساشينو ەلىندە (قازىرگى توكيو، سايتاما، كاناگاۆا جەرى) اپتاپ ىستىقتا قالىڭ قار جاۋىپ، تابيعات تەرىس مىنەز كورسەتكەندىگى جايىندا مالىمەت ساقتالعان. قاردىڭ ارتى نوسەرگە ۇلاسىپ، ەل قىسقا دەيىن جاۋىننان كوز اشپا­عان. قار جاۋعاندا، كەرىسىنشە كۇن جىلىنىپ، سونىڭ سالدارىنان ەل بۇل جىلى استىقسىز قالعان.تاۋقىمەت سانىن تايفۋن كوبەيتىپ، 1231 جىلعا اياق باسقاندا حالىق اشتان قىرىلا باستاعان. بۇل كەزەڭدە وسى ايماقتاعى ەلدىڭ ۇشتەن ءبىرى كوز جۇمعان دەيدى. 1259 جىلعى «حياكۋرەنشيوۋ» دەگەن كىتاپتا «بۇل 1180 جىلعى يوۋۆانىڭ اشتىعىنان كەيىنگى زۇلمات ەدى» دەپ جازىلعان.
فۋدزيۆارانوسادايە اۋليەنىڭ كۇندەلى­گىندە بۇل اشارشىلىق تۋرالى تولىق جازىلعان. 1231 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا حوكۋريكۋدوۋ (حونشيۋ، جاپون تەڭىزى ايماعى) مەن شيكوكۋدە (توكۋشيما، كاناگاۆا، ەحيمە پرەفەكتۋرالارى) قۋاڭ­شى­لىق بولىپ، جۇرت اشتان سۇلاپ، ولىكتىڭ ءيىسى بيلىكتى ۇستاپ تۇرعان فۋدزيۆارا سارايىنا دەيىن مۇڭكيدى. يسە ايماعىندا كوز جۇمعاندار وتە كوپ بولىپتى. «ءالى جەت­كەندەرى كيوتو مەن كاماكۋراعا (كاناگاۆا پرەفەكتۋرا­سىن­داعى قالا) بارىپ، جوسىلعان حالىقتىڭ قالعان بولىگى ارى قاراي جۇرۋگە دارمەنى بولماي، سول جەردە ءىسىپ-كەۋىپ جاتتى» دەيدى. وكىمەتتىڭ دە قويمادا قالعان كۇرىشتى تاراتۋدان باسقا­عا شاماسى كەلمەگەن كەز ەكەن. تسۋرۋوكانىڭ حاچيمان عيباداتحانا­سىن­دا ەل مەن جەردىڭ اماندىعىن تىلەپ، اشارشىلىقتان قۇتقا­رۋعا نيەت ەتكەن راسىمدەر جاسالادى. اش­تىق ادامعا نە ىستەتپەيدى؟ ازىن-اۋلاق بايلارعا قاتىن-بالاسىن قۇلدىققا ساتىپ جىبەرگەندەر دە بولىپتى. باكۋفۋ وكىمەتى بۇل ماسەلە ۋشىعىپ بارا جاتقان سوڭ، 1239 جىلى پايدا تابۋ ماقساتىمەن ادامدى جالعا بەرۋ مەن جالعا الۋدى توقتاتۋعا باعىتتالعان قاتاڭ شارالار قابىل­دايدى.
«چيوۋروكۋكانشيوۋنوكيكين» دەگەن اتپەن تاريحتا قالعان الاپات اشتىق 1459-1461 جىلدار ارالىعىندا بۇكىل جاپونياعا اۋىز سالعان. ەلدىڭ باتىس ءبو­لىگىن قۋاڭ­شىلىق جايلاپ، ەگىنگە قۇرت ءتۇ­سىپ، ەل ىشىنە جۇقپالى دەرت تارايدى. ال 1459 جىلى تامىزدا كيوتوعا تايفۋن ءتو­نىپ، كاموگاۆا وزەنى تاسىپ، اۋىلداردى اعىزىپ اكەتەدى. ءنار تاپپاي قينالعان حالىق قالانىڭ ورتاسىنا جينالادى. دجيشيۋ عيباداتحانا­سىنىڭ گانامي دەگەن ءدىنباسى كيوتو حال­قىنا اۆا داقىلىنان بوتقا جاساپ ۇلەستى­رەدى. كيوتونىڭ 82000 تۇرعىنى اشتان كەتكەن دەسەدى.
جاپون تاريحىنداعى 1603-1868 جىلدار ارالىعىنداعى ەدو داۋىرىندە ءتورت ۇلكەن اشتىق بولعان. ءجيى-ءجيى قۋاڭشىلىق بولىپ، جانارتاۋلار اتقىلاپ، سەل ءجۇرىپ، ەلدى ازىعىنان ايىرعان. 1642-1643 جىلدارى بولعان ناۋبەتتى كانەيدىڭ اشتىعى دەيدى. قۋاڭشىلىق كەسىرىنەن ەدو وكى­مە­تىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىق جوسپارلارى جۇزەگە اسپاي، جۇت كەلەدى. مال ونىمدەرىمەن قامتا­ماسىز ەتىپ وتىرعان كيۋسيۋ وڭىرىندە ءىرى قارا مال قىرىلىپ قالادى. 1640 جىلى ماۋسىمدا حوككايدونىڭ كوماگاتاكە جانارتاۋى اتقىلاپ، تسۋگارۋ ايماعىنىڭ ەگىستىگىن كۇل باسىپ قالادى. 1641 جىلى چيۋگوكۋ مەن شيكوكۋ ايماقتارىنىڭ ەگىستىگى قۋاڭشىلىقتان قۋراپ قالادى. كۇزدە حوكۋريكۋ وڭىرىندە سەل ءجۇرىپ، جاي ءتۇسىپ، قالعان ەگىندى قۇرت جەپ، تۇرعىندار استىقسىز قالادى. شىعىستا تىنىق مۇ­حيت­تان گورى جاپون تەڭىزى جاعالاۋىنداعى حالىق زارداپتى كوپ شەگەدى. 1642 جىلدىڭ مامىر ايىندا جەتىسۋدا مانتايدىڭ 30000 جىلقىسى قىرىلعاندا، توكۋگاۆا يەياسۋ شيوگۋن اشتىقپەن كۇرەس باعدارلا­ماسىن بەكىتەدى. بۇل باعدارلاما كەيىن ەدو وكىمەتىنىڭ اشارشىلىقتىڭ الدىن الۋ جوسپارلارىنا نەگىز بولعان. 1643 جىلى اشتان ولگەندەردىڭ سانى كوبەيىپ، باكۋحان ءار دايكانعا (ايماقتىق جەر باس­قارماسى) ولىكتەردى جيناپ، تەگىن انىق­تاۋدى تاپسىرادى. وكىمەت ءتىرى قالعاندارعا قويمادا ساقتالعان بار كۇرىشتى ۇلەستىرەدى. ناۋرىز ايىندا «ەگىستىكتى ساتۋعا تيىم سالۋ تۋرالى» زاڭ شىعارىلادى. وسىنداي شارالار كەيىن جاپونياداعى باكۋحان رەفورمالارىنا ۇلاسقان.
كيوۋحوۋ كەزەڭىنىڭ اشتىعى 1732 جىلى باستالعان. جاز سالقىن بولىپ، ەگىستىككە زيانكەس جاندىكتەر قاپتاپ، چيۋگوكۋ، شيكوكۋ وڭىرلەرى مەن باتىستاعى كيۋسيۋ تو­لىعىمەن ازىق تاپشىلىعىن كورەدى. سەتونايكاي - ىشكى جاپون تەڭىزىنىڭ جا­عا­لاۋىنداعى اۋىلدار قۋاڭشىلىققا ۇشىرايدى. 1731 جىلدان تۇنەرگەن اسپان ءبىر جىل بويى قاباعىن اشپاپتى. ەكى اي تولاسسىز نوسەر توگىپ، ەگىندى شەگىرتكە باسىپ قالادى. بۇرىن 46 حاندىقتىڭ ەگىستى­گىنەن 2360000 كوكۋ (1 كوكۋ - 180 ليتر) كۇرىش جينالسا ، بۇل جىلى 630000 كوكۋ دەڭگەيىنە تۇسەدى. ءبىر ۋىس دانگە زار بوپ، 12000 جان مەرت بولعان دەسەدى. ءحىح عاسىردا حاتقا تۇسكەن «توكۋگاۆادجيككي» تاريحي كىتابىندا جاپونيا 969,900 ادامىنان ايىرىلعان دەيدى. بۇدان باسقا 2500000 كىسى اشتىقتىڭ زاردابىن تارتقان.
1770 جىلدارى دا توۋحوكۋ ايماعىندا ەگىنشىلىكپەن اينالىسىپ كەلگەن اۋىلدار اشتان بۇراتىلىپ جاتقان. 1783 جىلى يۆاكيسان مەن اساما جانارتاۋلارى ات­قىلاپ، توڭىرەكتى كۇل كومكەرەدى. بۇل دا الاپات اشتىققا اكەلەدى. عالىم سۋگيتا­گەپاكۋدىڭ (1733-1817) ەڭبەكتەرىندە توۋحوكۋدە 20000 ادام جان ءتاسىلىم ەتكەندىگى تۋرالى جازىلعان. كەيبىر دەرەكتەردە حان­دىقتىڭ تەڭ جارتىسى قىرىلعان دەسەدى. اشتىق پەن جۇقپالى دەرتكە 1780-1786 جىلدار ارالىعىندا 92000 ادام ۇشى­را­عان. اۋىل حالقى قالاعا اعىلىپ، بۇل زۇل­مات استانانى دا شارپىعان.
شيوۋۆاتوۋحوكۋدىڭ ۇلكەن اشتىعى 1930 جىلدان 1934 جىلعا دەيىن سوزىلىپ، حون­شيۋ­دىڭ سولتۇستىك-شىعىسىنداعى توۋحوكۋ ايماعىن تۇگەل شارپىعان. تاريحتا بۇل كەزەڭدى «شيوۋۆاتوۋحوكۋدىڭ قۋاڭشىلىعى» دەپ تە اتايدى. ەدو داۋىرىندە تەممەي (1782-1788) مەن تەمپوۋ (1833-1839) كەزەڭدەرىندە دە اشتىق بولعان. مەيدزي كەزەڭىندەگى 1872, 1902, 1905, 1910 جىلدارى دا ەل اشتىق قامىتىن كيگەن. تايشيوۋ كەزەڭىندە ەكى رەت (1913, 1921) جاپپاي قۋاڭشىلىقتان حالىق ازىق تاپشىلىعىن كورگەن. 1931-1933 جىلدار ارالىعىنداعى كەزەڭ دە زۇلمات جىلدار ساناتىندا. ناۋبەتتىڭ سوڭى 1935 جىلعا دەيىن سوزىلىپ، تاريحتاعى ەڭ سوڭعى اشارشىلىق سانالادى. تالاي تاۋقىمەت، ناۋبەتتى باستان وتكەرگەن جاپون حالقىنىڭ قيىن كەزەڭدەر حاقىندا ايتىلاتىن اڭىز­دارى از ەمەس. توۋحوكۋدىڭ ءسولتۇس­تىگىندەگى اوموري، چيۋگوكۋ ايما­عىنداعى حيروشيما، توۋ­حوكۋدىڭ وڭتۇستىك با­تىسىنداعى ياماگاتا پرەفەكتۋ­رالا­رىنىڭ اڭىز­دارىندا اشتىق كەزەڭدەرى بىلاي سۋرەتتەلگەن:
«تەممەيدىڭ ءىى-ءشى جىلى (1782) ناۋرىز تۋا جاۋعان جاڭبىر شىلدەنىڭ ورتاسىنا دەيىن باسىلمادى. ەگىندى سەل شايىپ، ەل اۋىزعا سالار ءتۇيىر ءدان تاپپادى. كۇزگە دەيىن تولاسسىز نوسەر توكسە، قىستا كۇن جىلىنىپ، اعاشتار گۇلدەپ، بامبۋك وسكىن­دەرى قىلتيىپ شىقتى. كوكتەم كەلگەندە كۇن سۋىتىپ، ەل قىستىق كيىم­دەرىن كيدى. ءبىر جىل وتكەندە، تامىز ايىندا جەر سىلكىنىپ، اساما جانارتاۋى اتقىلاپ، جاۋعان كۇلى ايماقتى باسىپ قالدى. اشتىق­­پەن قوسا، لاۆادان مەرت بولعاندار­دىڭ سانىندا شەك بولمادى. جانارتاۋ اتقىلاعاننان كەيىن تونە وزەنىنىڭ سۋى پايدالانۋعا جاراماي قالدى. بۇل جىلعى جويقىن لاۆا ۇزاق جاۋىندى شاقى­رىپ، وتىرعىزعان كوكونىستەر ءشىرىپ، ەگىن پىسپەي قالدى. اعاشتاعى جەمىستەر دە پىسپەگەن كۇيى ءتۇسىپ قالدى. قارا جاڭبىر جاۋىپ، ءداۋ بۇر­شاق­تار ەلدى ناپاقاسىنان ايىردى. اشتىق بۇكىل ەلدى جايلادى. جۇرت قورا­سىندا قالعان ساباندى ۇنتاقتاپ، پاپورو­تنيكتىڭ تامىرىن قازىپ، بوتقا جاسادى. تاۋدا تامىرىن قا­زاتىن وسىمدىك قالماعان سوڭ، ەل سيىرىن، اتىن سويىپ، ەڭ اقىرىندا تاۋىق پەن ءيتىن سويىپ جەۋگە ءماجبۇر بولدى. ماقۇلىق اتاۋلى تاۋ­سىلعاندا ەل قاعازدى سۋعا قايناتىپ جەدى. اشتىق عيبا­دات­حانالارداعى قاسيەتتى دۇعا كىتاپتاردىڭ دا تۇبىنە جەتتى. ءبىر اۋىلدىڭ رۋباسى توپىراق جەۋ جونىندە ۇسىنىس ايتىپتى. توپىراق قانشا ازىق بولسىن، اقىرىندا ادامنىڭ ادامدى جەيتىن كۇنىنە دە كەلىپتى» دەيدى. 
قار بوراپ تۇرعان كەزدە ءبىر ايەل كور­شىسىنە كەلىپ:
- ءسىزدىڭ ۇيدە قاريا دۇنيەدەن وزدى دەپ ەستىدىم. ءبىر قولى مەن ءبىر اياعىن بىزگە بەرىڭىز. مەنىڭ ەنەمنىڭ دەمى ەكى-ءۇش كۇندە بىتەدى. سوندا ءبىز دە سىزبەن بولىسەرمىز، - دەدى. ولىكتىڭ ەتىن قارىزعا العاندار دا بولعان ەكەن.
ال حاچينوحە جەرىندە مىنانداي وقيعا بولىپتى. ءبىر بايدىڭ ۇيىندەگى التى كىسىنىڭ تورتەۋى اشتان ءولىپ، اكەسى مەن ون جاسار بالاسى قالادى. اكەسى ۇيىندە قالعان زاتىن حاچينوحە قالاسىنا اپارىپ، ازىق بولار بىردەڭەگە ايىرباستاماق بولادى. ۇيدە قالعان بالا اشتىققا شىداي الماي كىلت­تىڭ باۋىن شايناپ اكەسىن كۇتۋمەن بولادى. سودان بارماعىن سورا باستايدى. سورىپ وتىرىپ، ءوز ساۋساعىن قالاي شايناپ تاستاعا­نىن بىلمەي قالادى. اكەسى كەلگەندە ءۇستى-باسىن قانعا بوياپ، ساۋساق سورىپ بالا وتىر. اكەسى تاپقان ازىعىن بالاسىنا بەرەدى دە، ۇيىقتاپ قالعاندا شالعىمەن باسىن شاۋىپ تاستاپ، سودان سوڭ ءوز باسىن ءوزى شاۋىپ ءولىپتى.
بۇل كىسىنىڭ كۇيەۋدەگى قىزى اكەسى مەن ءىنىسىنىڭ ءحالىن بىلمەك بولىپ كەلگەندە ەكەۋىنىڭ جانسىز دەنەسىن كورەدى. بالاسىن كوتەرىپ ارتىنان كۇيەۋى جەتكەندە، ايەل ءوز اكەسى مەن تۋعان ءىنىسىنىڭ سۇيەگىن ءمۇجىپ وتىر دەيدى. وسىدان سوڭ بۇل ايەل كۇرت وزگەرىپ كەتەدى. اياق-قولى ءىسىپ، كوزى شادىرايىپ، ەلىرىپ كەتەدى. شاشىن جايىپ، تاۋ-دالانى كەزىپ ولىك اڭدۋعا كوشەدى. جول جيەگىندەگى ولىكتەر تاۋسىلعان سوڭ، ايەل مۇردەلەردى قازا باستاپتى. بۇل ايەلدى اۋىزدىقتاۋعا ەشكىمنىڭ شاماسى كەل­مەپتى. ول ءتىرى بالا-شاعانى اڭديتىن قۇز­عىنعا اينالادى. ەل ايەلدەن قورقىپ كەتپەن-شالعىسىن قولىنان تاستاماپتى. بىردە ول تاۋدا ءبىر ەركەككە شابۋىل جاسايدى. كىسى جەگىش ايەلدى اڭشى مىلتىعىمەن اتىپ تاستاۋعا ءماجبۇر بولعان ەكەن.
اشتىق جىلدارىندا ماتسۋنو اۋى­لىنداعى جاردىڭ ءتۇبى سابيلەردى تاس­تايتىن ورىنعا اينالىپتى. سابيلەر اناسىنىڭ ەمشەگىن ىزدەپ توپىراقتى تىرمالاپ، ابدەن ءالى قۇرىعاندا ساۋساعىن سورىپ جاتىپ جان ءتاسىلىم ەتىپتى. قۇز­عىن­داردىڭ سۇيىكتى ورنى بولعان بۇل جەرگە ءتۇن ىشىندە بىرەۋلەر كەمپىردى اكەپ تاستايدى. ولگىسى كەلمەگەن كەمپىردىڭ قولى توپىراق اراسىنداعى جۇمساق زاتقا ءتيدى. نارەستە­نىڭ اياعى ەكەن. كەمپىر اياقتى ءمۇجىپ بول­عاندا ءبىر توپ قارعا شۇيلىكتى. كيمونو­سىنىڭ پارشا-پارشاسى شىققان كەمپىر قارعا-قۇزعىنعا تىرىدەي جەم بولدى. سودان بەرى جار تۇبىندەگى وزەندى كۋدزۋرەگاۆا (كۇيرەگەن وزەن) دەپ اتايتىن بولدى. تالاي زامان وتسە دە ءار ءتۇن سايىن سابيلەر­دىڭ جىلاعان داۋسى مەن كەمپىردىڭ زارىن جەل جەتكىزىپ تۇرادى دەسەدى.

بوۋشيۋكيري اسۋى

بۇل دا اشتىق جىلى بولعان وقيعا. قۋاڭشىلىقتان بۇكىل وسىمدىك قۋراپ قا­لىپ­تى. جول جيەگى ولىككە تولىپتى. حي­روشيمانىڭ توۋدجوۋ قالاسىنىڭ اۆاتاسىندا «وووكۋتەرا» دەگەن عيباداتحانا بار. ءبىر كۇنى «وووكۋتەراداعى» وشيوۋسان ء(دىنباسى) تاكەموريدەگى جەرلەۋ راسىمىنە بارادى. ءۇي يەسى - باي جەرلەۋ ءراسىمى بىتكەندە وشيوۋسانعا توۋدجوۋ ساكەسى مەن ءدامدى اس ۇسىنادى. «ساكە ىشپەيمىن، سوبا (كەسپە) عانا جەيمىن» دەگەن وشيوۋسان تاماققا باس سالادى. اش بايعۇس سوبانى كەكىرىگى ازعانشا جەپتى. ابدەن تويعان سوڭ ۇيىنە قايتىپتى. كۇن باتار شاق. تاكەموريدەن اۆاتاعا وتەتىن اسۋعا وشيوۋسان ىرسىلداپ ارەڭ كوتەرىلدى. اسۋ ۇستىندە ەكى سامۋراي كەزدەستى. اش سامۋرايدىڭ كوزى ءدىنباسىنىڭ تەڭكيگەن قارنىنا ءتۇستى.
- وشيوۋسان، جەرلەۋدەن كەلە جاتىرسىڭ با؟
- ءيا، - دەدى وشيوۋسان ىرس-ىرس ەتىپ.
- نە بەردى؟
- سوباعا تويعىزدى.
جۇرت اشتان قىرىلىپ جاتقاندا، وشيوۋساننىڭ سوباعا تويعانى سامۋراي­دىڭ ىزاسىن كەلتىردى.
- ارتىنان شاي ىشكەن شىعارسىڭ؟
- شايعا دا، ساكەگە دە قارامادىم. سوبانى سوعا بەردىم.
وشيوۋسان سامۋرايدىڭ بىرىمەن وسىلايشا سويلەسىپ تۇرعاندا، ەكىنشىسى ارتىنان قىلىشىن سۇقتى. وكىرىپ، شالقالاي قۇلاپ بار جاتقان وشيوۋساننىڭ قارنىن سامۋراي جارىپ جىبەردى. شايناماي جۇتقان ۇزىن سوبا اقتارىلىپ ءتۇستى. سودان بەرى توۋدجوۋ قالاسىنىڭ اۆاتا مەن تاكەموري اراسىنداعى اسۋ - «بوۋشيۋكيري اسۋى» (بوۋشيۋ- ءدىنباسى، كيري- جا­رىلعان) دەپ اتالاتىن بولىپتى.

كوكەكتiڭ اۋزى نەگە قىزىل؟

باياعىدا بiر اۋىلدا كەدەي اعايىندى بولىپتى. ۇلكەنiنiڭ كوزi كورمەگەن سوڭ iنiسi اعاسىن اسىراپتى. بiر جىلى قۋاڭ­شىلىق بولىپ، ەل اشىعىپتى. ازىق تاۋسىلىپ، اقىرىندا وسiمدiكتiڭ تامىرىنا دەيiن قازىپ جەيتiن كەزگە كەلiپتi. كiسiلەر قۋراعان اعاشتاي قۋراپ، تاۋ كەزiپ كەتiپتi. Iنiسi كۇندە تاۋدا ازىق iزدەگەنمەن، پاپو­روت­­نيكتiڭ تامىرىنان باسقا ەشتەڭە تاپپاپتى. اعاسى iنiسi اكەلگەن ازىقتى «ءدام­سiز» دەپ كەرگiپتi. «تاۋدا نە iستەپ ءجۇرسiڭ؟ ماعان ءدامسiزiن جەگiزiپ، تاتتiسiنە ءوزiڭ تويىپ جۇرگەن شىعارسىڭ».
Iنiسi ابدەن جۇدەپ، قۋ سۇيەگi قالادى. تاۋعا بارىپ، ازىق iزدەۋگە دە شاماسى كەلمەي قالادى. سوندا دا «جالعىز اعامدى اش قالدىرمايىن» دەپ، ءوزi جەمەي بارىن بەرۋمەن بولىپتى.
بiردە تاڭەرتەڭ iنiسi اشتىقتان ورنىنان تۇرا المايدى. «تاماق بەر» دەيدi اعا­سى وعان. Iنiسiنiڭ تiل قاتۋعا شاماسى كەل­­مەيدi. «تاماققا تويىپ الىپ ۇيىقتاپ جات­قانىن قاراشى» دەپ، ارام ويلاعان اعاسى iنiسiنiڭ iشiن ۇستايدى. اشتىقتان iشi كەۋiپ كەتiپتi. «مەنiڭ سوقىرلىعىمدى پايدالانىپ، سىلقيا تويىپ العانىن قاراشى» دەدi دە، iنiسiنiڭ iشiنە پىشاق تىقتى. قولىنا تيگەنi توپىراق پەن قاتتى وسiمدiك ساباعى ەدi. Iنiسi بار تاپ­قانىن اعاسىنا بەرiپ، ءوزi توپىراقتى يلەپ جەپ ءجۇرiپتi. اعاسىنىڭ شىندىققا كوزi ەندi جەتتi. بiراق كەش ەدi. كوزiنەن قاندى جاس سورعالاپ، قان قۇسقان ول كوكەككە اينالىپ كەتتi. كۇنi-ءتۇنi «iنiمنiڭ تۇبiنە جەتتiم، تۇبiنە جەتتiم» دەپ، قان قاقىرىپ جىلايتىندىقتان بۇگiنگە دەيiن كوكەكتiڭ اۋزى قىپ-قىزىل ەكەن دەيدi.

جاپون تىلىنەن اۋدارعان 
شارافات جىلقىباەۆا.

«قازاق ادەيبەتى» گازەتى