ەرمەك تۇرسىنوۆ، كينورەجيسسەر:

بىرنەشە ايدان سوڭ رەجيسسەر ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ «شال» ءفيلمى قالىڭ كوپشىلىكتىڭ نازارىنا ۇسىنىلاتىن بولادى. ازىرشە كارتينا فەستيۆالدەر مەن جابىق كورسەتىلىمدەردە ءجۇر. بۇل تۋىندىنى كينو تۇرىندەگى فيلوسوفيالىق استارلى اڭگىمە دەۋگە بولادى. رەجيسسەر ەرنەست حەمينگۋەيدىڭ «شال مەن تەڭىز» شىعارماسىنىڭ جەلىسىن الا وتىرىپ، تازا قازاقى دۇنيە جاساپ شىعارعان. تۇماندى قاراسۋىقتا اداسقان شال جانىن ساقتاپ قالۋدىڭ بار امالىن قاراستىرادى، بارلىق ومىرلىك تاجىريبەسىن اجالعا قارسى قويادى. كينودا حەمينگۋەيدىڭ سوزدەرى پايدالانىلعانىمەن، بۇل فيلم كونە تۇركى داۋىرىنەن كەلە جاتقان جاقسىلىق پەن جاماندىق، ەسكىلىك پەن جاڭا زامان، رۋحانيلىق پەن دۇنيەقۇمارلىق اراسىنداعى ەگەستەرگە قاتىستى يدەيالاردى كورەرمەننىڭ ەسىنە سالادى. كارتينا جۋىردا «ەل تۇلعاسى» حالىقتىق بايقاۋى جەڭىمپازدارىن ماراپاتتاۋ كەشىندە كورسەتىلدى. بۇل بايقاۋدا داۋىس بەرۋشىلەر ارنايى تىزىمدەگى تۇلعالارعا قوسا، تاعى ءبىر ازاماتتى قوسىمشا تاڭداۋى كەرەك بولاتىن. مۇنداي تاڭداۋدىڭ ناتيجەسىندە رەجيسسەر ەرمەك تۇرسىنوۆ جەڭىمپاز دەپ تانىلدى. ءبىز رەجيسسەردى اڭگىمەگە تارتىپ، وسى جايىندا جانە ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى سۇحباتتاسقان ەدىك.

ەرمەك تۇرسىنوۆ، كينورەجيسسەر:

بىرنەشە ايدان سوڭ رەجيسسەر ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ «شال» ءفيلمى قالىڭ كوپشىلىكتىڭ نازارىنا ۇسىنىلاتىن بولادى. ازىرشە كارتينا فەستيۆالدەر مەن جابىق كورسەتىلىمدەردە ءجۇر. بۇل تۋىندىنى كينو تۇرىندەگى فيلوسوفيالىق استارلى اڭگىمە دەۋگە بولادى. رەجيسسەر ەرنەست حەمينگۋەيدىڭ «شال مەن تەڭىز» شىعارماسىنىڭ جەلىسىن الا وتىرىپ، تازا قازاقى دۇنيە جاساپ شىعارعان. تۇماندى قاراسۋىقتا اداسقان شال جانىن ساقتاپ قالۋدىڭ بار امالىن قاراستىرادى، بارلىق ومىرلىك تاجىريبەسىن اجالعا قارسى قويادى. كينودا حەمينگۋەيدىڭ سوزدەرى پايدالانىلعانىمەن، بۇل فيلم كونە تۇركى داۋىرىنەن كەلە جاتقان جاقسىلىق پەن جاماندىق، ەسكىلىك پەن جاڭا زامان، رۋحانيلىق پەن دۇنيەقۇمارلىق اراسىنداعى ەگەستەرگە قاتىستى يدەيالاردى كورەرمەننىڭ ەسىنە سالادى. كارتينا جۋىردا «ەل تۇلعاسى» حالىقتىق بايقاۋى جەڭىمپازدارىن ماراپاتتاۋ كەشىندە كورسەتىلدى. بۇل بايقاۋدا داۋىس بەرۋشىلەر ارنايى تىزىمدەگى تۇلعالارعا قوسا، تاعى ءبىر ازاماتتى قوسىمشا تاڭداۋى كەرەك بولاتىن. مۇنداي تاڭداۋدىڭ ناتيجەسىندە رەجيسسەر ەرمەك تۇرسىنوۆ جەڭىمپاز دەپ تانىلدى. ءبىز رەجيسسەردى اڭگىمەگە تارتىپ، وسى جايىندا جانە ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى سۇحباتتاسقان ەدىك.

- ەرمەك اعا، «ەل تۇلعاسى» جالپى­ۇلتتىق بايقاۋىندا داۋىس بەرۋگە ۇسىنىلعان ادامداردىڭ قاتارىندا بولماساڭىز دا ءسىزدى كوپشىلىكتىڭ ءوزى تاڭداپ، «حالىق تاڭداۋى» اتالىمى بويىنشا ءجۇل­دەگە لايىق دەپ تاپتى. بۇدان ەل ازاماتتارىنىڭ ءسىزدى رۋحا­نيا­تىمىز­داعى قۇرمەتكە لايىق ادامداردىڭ ءبىرى دەپ بىلەتىنى باي­قالدى. ماراپات توسىننان تيگەن كەزدە قانداي ويدا بولدىڭىز؟

- ارينە، اياق استىنان وسىنداي جاعداي بولىپ جاتسا، كەز كەلگەن ادام قۋانادى. بۇل بايقاۋدا حالىق ءوزى تاڭداعان ادامعا سىرتىنان داۋىس بەرگەن. مۇندايدان سوڭ ودان ءارى جۇمىس ىستەگىڭ كەلەدى. مەنىڭ شىعارماشىلىعىما ءتۇرلى سىندار ايتىلىپ جاتادى. بىرەۋلەر قوستايدى، بىرەۋلەر سىنايدى. بۇل - زاڭدى نارسە. ەگەر ەشكىم سەنى بايقاماي جاتسا، مىنە، بۇل وكىنىش بولار ەدى. ال حالىق ۇنەمى بايقاپ، اڭگىمە قىلىپ جاتسا، بۇعان قۋانۋ كەرەك.

- دەمەك، وسى بايقاۋدىڭ قورى­تىندىسىنا قاراعاندا، قالىڭ جۇرت­شىلىق ەرمەك تۇرسىنوۆتى جاقتىر­مايدى ەمەس، كەرىسىنشە، جاقسى كورەتىن سياقتى عوي؟ «كەلىننەن» كەيىنگى كوزقاراس بۇگىندە وزگەرگەنى مە؟

- سولاي شىعار. «كەلىندى» سىناعاندار كوپ، قولداعاندار دا بار. كورەرمەن ءارتۇرلى عوي. اركىم ءوزىنىڭ جەكە پىكىرىن ايتىپ جاتادى. ارينە، مەن بارىنە وڭ كوزبەن قارايمىن. نەگىزى، كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىعۋ وڭاي نارسە دەپ ايتا المايمىن، بۇل - قيىن نارسە. بىراق مەنىڭ شىعار­ما­شى­لىعىم كورەرمەندى ويلاندىرۋدى كوزدەيدى. قازىر امەريكانىڭ كينولارىن تەك پوپكورن ساتىپ الىپ كورەتىن بولدىق قوي، ويلان­بايمىز، ميىمىزدى ءوشىرىپ تاستايمىز. مۇمكىن، مەن ءوز جۇمىستارىمدا ابايسىزدان بىرەۋلەردىڭ كوڭىلىن ءتۇسىرىپ الاتىن شىعارمىن، بىراق نەگىزگى ماقساتىم - كوڭىل بۇزۋ دا، كوڭىل كوتەرۋ دە ەمەس، ويلان­دىرۋ.

- «شال» ءفيلمىن كوپشىلىك تەگىس كورە قويماعان بولار. بۇل ەڭبەگىڭىزدە «كەلىندەگىدەي» امبيتسيا بار ما؟

- قازىر «شال» ۆەنەتسيادا بولاتىن ۇلكەن فەستيۆالگە بارا جاتىر. ول تامىز ايىندا بولادى. ونىڭ الدىندا دا بىرقاتار فەستيۆالدەرگە قاتىستىرعالى وتىرمىز. ەگەر ءبارى جاقسى بولىپ جاتسا، قازاقستاندىق كورەرمەن ونى كۇزدەن باستاپ كورە الادى. بۇل - كينوفەستيۆالدەرگە ۇيالماي قاتى­ساتىن كارتينا. ەگەر شەتەلدە قازاق كينوسىن باعالاپ، جۇلدە بەرىپ جاتسا، ءبىز دە قۋا­نا­مىز عوي.

- «شال» تەك قانا باتىستان جۇلدە الۋ ءۇشىن ءتۇسىرىلدى» دەۋگە نەگىز بار ما سوندا؟ كارتينا جەلىسىنىڭ ءوزى حەمينگۋەيدىڭ شىعارماسىن ارقاۋ ەتكەن دەگەندەي...

- جو-جوق. مەن جاسىراق كەزىمدە سونداي جۇلدەلەرگە قۋاناتىنمىن. شىنىن ايتۋ كەرەك. ال ەندى قازىر مەنىڭ ءبىراز مەم­لەكەتتەن الىپ كەلگەن كوپتەگەن جۇلدەم بار. ەندى ولار سىيلىق رەتىندە ءوزىمدى عانا قۋانتادى. ەگەر ەلىڭە، جەرىڭە ەشقانداي قۋانىش اكەلىپ جاتپاسا، وندا مۇنداي سىي­لىقتاردىڭ تۇككە كەرەگى جوق. مەن جۇلدە ءۇشىن جۇمىس ىستەمەيمىن. ىستەگىم كەلگەنىن، ايتقىم كەلگەنىن تۇسىرەمىن. ماقساتىم - ءوز ەلىمە، ءوز كورەرمەنىمە ۇناۋ، كوپشىلىككە وي تاستاۋ.

- الداعى ۋاقىتتا كورەرمەندەر سىزدەن قانداي شوك كۇتەدى؟

- شوك دەيسىز بە... باسىندا جوسپارىم تريلوگيا ءتۇسىرۋ بولاتىن. «كەلىن»، «شال»، ەندى ءۇشىنشى فيلم «كەنجە» دەپ اتالادى. قازىر سوعان ستسەناري جازىپ قويدىم. بۇيىرسا، كەلەسى ايدا كارتينانى تۇسىرۋگە كىرىسەمىن. سونىمەن وسى تريلوگيا بىتەدى. ارى قاراي قانداي دۇنيەلەردى قولعا الاتىنىمدى كورە جاتارمىز.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

اۆتور: بولاتبەك مۇحتاروۆ

"الاش ايناسى" گازەتى