قر پرەزيدەنتى ق.توقاەۆقا

اشىق حات

1991 جىلى 19 تامىزدا كەڭەس وداعىندا بولعان تامىز بۇلىگىنىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىنداعى ۇلت زيالىلارىنىڭ ۇسىنىسى

بۇل  “حالىق قاھارمانى” اتاعى مەن ەستە قالدىرۋلار، ەسكەرتكىشتەر  نۇرماحان  ورازبەككە ەمەس، ەڭ اۋەلى ماڭگىلىك ەل بولام دەيتىن قازاق حالقىنا كەرەك! جەر بەتىنە 70 جىل ويران سالعان توتاليتارلىق قوعامنىڭ سوڭعى رەت تۇياق سەپىگەن ساتىندە وعان ورشەلەنە قارسى شىققان قايسار تۇلعانىڭ قازاقتىڭ بالاسى ەكەندىگىن عالامعا پاش ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن كەرەك بىزگە!

وسىدان ونشاقتى جىل بۇرىن رەسەي تاعى بiر دۇرلiكتi. التاي قىس ۇيقىدا جاتقان ورىس ايۋى ورنىنان قورباڭداپ تۇرعان. سوڭعى پرەزيدەنت سايلاۋىنا كوڭiلi تولماعان ورىس وپپوزيتسياسى ماسكەۋدەگi قارسىلىق اكتسياسىنا قاراي اعىلدى. وپپوزيتسيونەر-بلوگەر الەكسەي ناۆالنىي ەرەۋiلشiلەردi “چيستىە پرۋدى” بۋلۆارىنداعى “تۇسiنiكسiز قازاق” – اباي ەسكەرتكiشi باسىنا جينالۋعا شاقىردى. سول-اق ەكەن، ساياسي شەرۋدەن حاباردار بولىپ، ينتەرنەتكە كوز تەلمiرتiپ وتىرعانداردىڭ بiرەۋiنiڭ: “ەح، الەشا، ابايدىڭ كiم ەكەنiن بiلمەگەنiڭ اتىڭا ۇيات ەمەس پە؟! ناعىز وت اۋىزدى وپپوزيتسيونەر اباي ەمەس پە؟! -دەگەنi كۇللi جەر جاھانعا جارىق جىلدامدىعىمەن تاراپ كەتتi. سودان باستاپ، باتىستاعى “وكۋپايۋوللستريت” قوزعالىسىنا پارا-پار “وكۋپاياباي” شەرۋi باستالدى دا جونەلدi. رەسەيدiڭ “الپينا نون فيكشن” باسپاسى سول كەزدە اباي شىعارمالارىن 330 دانامەن شىعاردى. “وتە مە، وتپەي مە؟” - دەگەن كۇدiگi بولعان. باسپا ديرەكتورى پاۆەل پودكوسوۆ ونىڭ بiرiنشi كۇنi-اق ساتىلىپ كەتكەنiن اڭ-تاڭ قالىپ ايتادى. سونان سوڭ iلە-شالا 3 مىڭ تيراجبەن قايتا شىعارعان. ول دا لەزدە جوق بولادى... اباي شىعارمالارى ورىس تiلiنە ءالi ءوز مانiندە ءتارجiمالانىپ جەتكەن جوق. شالا اۋدارماسىنىڭ ءوزi قۇدايى كورشiمiزدi شالقاسىنان ءتۇسiردi! ماسكەۋدەگi وپپوزيتسيالىق شەرۋلەردi ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ بiرi بوريس اكۋنين “ازاماتتىق بەلسەندiلiك قانداي جاقسى ەدi! “چيستىە پرۋدىدا” وتىرامىن دەپ، ابايدى وقىپ شىقتىم، عاجاپ اقىن!” – دەپ جازادى “الپينا نون فيكشن” باسپاسىنان شىققان اباي كiتابى حاقىندا. رەسەيلiك اقىن، ادەبەت سىنشىسى لەۆ رۋبينشتەين “بiر عاجايىپ ارقاسىندا ماسكەۋدiڭ قۇرمەتتi ادامى ءارi ەركiندiك سيمۆولىنا اينالعان دالا دانىشپانى اباي ەندiگi جەردە ەركiندiك سۇيگiش ماسكەۋ جۇرتىمەن بiرگە جەر-جاھاندى ارالاپ، ءوزiنiن بوستاندىق، ەركiندiك قۇقىعىن تالاپ ەتەتiن بولدى!” – دەپ جازدى.

سىڭسىعان قالىڭ ورماننىڭ iشiندە اۋزى اققا جارىماي، اش-جالاڭاش، شىتىمىر اياز، ازىناعان جەل وتiندە ەركiندiك پەن توقشىلىقتى اڭساپ ءوسiپ، پاتشالىق-سوۆەتتiك يمپەريالاردىڭ تەمiر شەڭگەلiنە تۇسكەن شەرلi ورىس جۇرتى پۋشكين، لەرمونتوۆ، نەكراسوۆ، بلوك، ەسەنين، ەۆتۋشەنكو، ۆوزنەسەنسكي سىندى اۋزىمەن قۇس تiستەگەن ارقالى اقىندارىن اتتاپ ءوتiپ، نەگە ابايدىڭ باسىنا كەلiپ، بوتاداي بوزداپ تۇر؟ ورىس تاريحىنىڭ ارعى جاعىنا بارماي-اق، بەرگi جاعىن شولىپ وتسەڭiز، بiرiمەن-بiرi iركەس-تiركەس، قىم-قۋىت تاريحي وقيعالار كوز قارىقتىرادى. 1917-جىلعى قازان توڭكەرiسi, جەكەمەنشiكتi جاپپاي تاركiلەپ، باي-باعىلانداردى جەر اۋدارىپ، اتىپ-اسۋ، قاندى قاساپ رەپرەسسيا، ۇلى وتان سوعىسى، حالىق شارۋاشىلىعىن قالپىنا كەلتiرۋ، قىرعي قاباق سوعىس، سوڭىنان سوۆەت وداعى سەكiلدi الىپ يمپەريانىڭ شاڭىراعىنىڭ ورتاعا ءتۇسۋi—ورمانداي ورىس جۇرتىنىڭ جۇرەگiنە زiلدەي سالماق ءتۇسiرiپ، قابىرعاسىن قاقىراتىپ-اق كەتتi. سودان بەرi وتىز جىل وتكەن ەكەن. بۇل—ەر جiگiتتiڭ ات جالىن تارتىپ مiنiپ، ازامات اتانار تۇسى. نە وزگەردi?

ورىستار ابايدىڭ الاشقا عانا ەمەس، ادامزاتقا ايتقان ءسوزiن وقىعاندا كوكتەن عايسا ءتۇسiپ، جەردەن ءمادi شىققانداي بولدى! قالىڭ ورىس “تۇسiنiكسiز قازاققا” مۇحتار اۋەزوۆتiڭ “اباي جولى” رومانى جارىق كورگەنiنەن سوڭ، 70 جىلدان كەيiن قايتادان جالت قارادى. بiراق... ورىس يمپەرياسىنا “تۇسiنiكسiز” بولعان جالعىز قازاق اباي عانا ما؟! ورىس وتارشىلدىعىنا جانتالاسا قارسى شىعىپ، ءوز ەلiندەگi ساتقىندار مەن ءتۇبi بiر تۇركi – قىرعىز باي-ماناپتارىنىڭ قولىنان قازا تاپقان قازاقتىڭ سوڭعى حانى كەڭەسارى قاسىموۆ، يساتاي – ماحامبەت، قىپشاق كەيكi, وسپان باھادۇر، جىرتقىشتىڭ بوداۋىنان سىتىلىپ شىعىپ، ءوز الدىنا قازاقتىڭ ۇلتتىق مەملەكەتiن قۇرماق بولعان ءاليحان بوكەيحان، احمەت بايتۇرسىن، مiرجاقىپ دۋلات، جانشا، حالەل دوسمۇحانبەتوۆتەر، ماعجان جۇماباي، وسى ءوزىمىزدىڭ ءالiمحان ەرمەكوۆ، مۇحامەتجان تىنىشبايۇلى، جاقىپ اقبايۇلى، مۇستافا شوقاي، حالەل عاپپاسۇلى جانە ت.ب.س.س. الاشوردا قايراتكەرلەرi, گەرمان-ورىس سوعىسىندا جاۋدى ماسكەۋ تۇبiندە توقتاتقان پولكوۆنيك باۋىرجان مومىشۇلى، رەيحستاگتىڭ توبەسiنە جەڭiس تۋىن بiرiنشi بولىپ جەلبiرەتiپ، اتاۋسىز قالعان راحىمجان قوشقارباەۆ، توسەكتە باسى، توسكەيدە مالى قوسىلعان تۇرiك-سلاۆيان جۇرتىنىڭ تiلiن زەرتتەپ، ورىس ەپوسى “يگور جاساعى تۋرالى جىردىڭ” توركiنiن تۇركiدەن شىعارىپ، باسى داۋدا قالعان ولجاس سۇلەيمەنوۆ… قۇدايى كورشiمiزدiڭ “تۇسiنبەي” قالعان “تۇسiنiكسiز” قازاقتارىن ساناپ شىعۋعا وسى زامانعى ەلەكتروندى ەسەپتەگiش قۇرالداردىڭ شاما-شارقى جەتەر مە ەكەن، جەتپەس پە ەكەن؟

وسىدان وتىز جىل بۇرىن بولعان وقيعا، تاعى بiر “تۇسiنiكسiز قازاق” تۋرالى ايتۋدىڭ رەتi بۇگiن كەلiپ وتىر. 1991 جىلى تامىزدىڭ 19-شى جۇلدىزى كۇنi تاڭ ازانىنداعى ماسكەۋ راديوسىنىڭ حابارلارى كسرو جوعارى كەڭەسi توراعاسى لۋكيانوۆتىڭ مالiمدەمەسiمەن باستالدى. سودان كەيiن كسرو ۆيتسە-پرەزيدەنتi ياناەۆتىڭ جارلىعى وقىلدى. Iلە-شالا كەڭەس باسشىلىعىنىڭ مالiمدەمەسi جاريالاندى. م.س.گورباچەۆتىڭ دەنساۋلىعىنا بايلانىستى ءوزiنiڭ مiڭدەتتەرiن ورىنداي الماۋىنا، بۇل مانساپتىڭ ياناەۆتىڭ قولىنا كوشۋiنە بايلانىستى ەلدiڭ جەكەلەگەن جەرلەرiندە التى ايعا توتەنشە جاعداي ەنگiزiلدi. كسرو-دا توتەنشە جاعداي جونiندەگi مەملەكەتتiك كوميتەت قۇرىلىپ، ونىڭ قۇرامىنا قورعانىس كەڭەسi توراعاسىنىڭ بiرiنشi ورىنباسارى باكلانوۆ، مەملەكەتتiك قاۋiپسiزدiك كوميتەتiنiڭ توراعاسى كريۋچكوۆ، پرەمەر-مينيستر پاۆلوۆ، iشكi-iستەر مينيسترi پۋگو، كسرو شارۋالار وداعىنىڭ توراعاسى ستارودۋبتسەۆ، مەملەكەتتiك كاسiپورىندار اسسوتسياتسياسىنىڭ توراعاسى تەزياكوۆ، قورعانىس مينيسترi يازوۆ، كسرو پرەزيدەنتi مiندەتiن اتقارۋشى ياناەۆ كiرگەنiن حابارلادى.

سول كۇنi قاراعاندى وبلىستىق “ورتالىق قازاقستان” گازەتiنiڭ باس رەداكتورى نۇرماحان ورازبەكوۆ كەڭسەسiنiڭ ەسiگiن جاۋىپ الىپ، بiر ماقالا جازدى. ايدارى: “جەكسەنبiدەن دۇيسەنبiگە قاراعان ءتۇنi كەڭەس وداعىندا توڭكەرiس جاسالدى». تاقىرىبى: ء“يا، بۇل – توڭكەرiس!”. ء“يا، كورەگەن ساياساتشىلار الدەقاشان ايتقان ديكتاتۋرا قاتەرi   iس جۇزiنە اينالدى، – دەپ جازدى نۇرماحان ورازبەكوۆ، – زاڭدى سايلانعان پرەزيدەنتتiڭ دەنساۋلىعى كەنەتتەن ناشارلاپ، ەلدi باسقارا المايتىن جاعدايعا جەتتi دەگەن قىپ-قىزىل وتiرiككە سەنە قوياتىن اقىماق بۇگiندە كۇندiز قولىڭا شام الىپ iزدەسەڭ دە تابىلا قويماس. ءيا، بۇل – قىپ-قىزىل توڭكەرiس!”

گازەتتiڭ ەرتەڭگi سانىنا كەتiپ بارا جاتقان ماتەريالدى سەكرەتارياتتاعى، باسقا دا جiگiتتەر وقيدى. سول كەزدە رەداكتسياعا جازۋشى جايىق بەكتۇروۆ كەلە قالادى. بۇل ءوزi ستاليندiك رەپرەسسيانىڭ وتكەلەگiنەن وتكەن وتە ساق ادام.

– بiر تىڭداسا، سiزدi تىڭدايدى، سويلەسiڭiز! –دەسەدi جiگiتتەر. جاقاڭ:

– ەڭ بولماسا، شاپكاسىن جۇمسارتسايشى. «كەڭەس وداعىندا ماڭىزدى وقيعا بولدى» دەسەڭ دە، جەتەدi عوي. كوكەيiمiزدەگi ءسوزiمiزدi ايتامىز دەپ، كوردiك قوي ازاپتى! –دەيدi.

سوندا ن.ورازبەكوۆ:

– جاقا، ءسوزدi شىعىن قىلماڭىز. ەندiگi كەزەك بiزدiكi شىعار، بالكiم. تاعدىر سولاي بولسا، بۇقپانتايلاعانمەن قۇتىلا الماسپىز! – دەپ كونبەگەن.

ءتاڭiرi سول كەزدە قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى اتاعىن وسى نۇرماحان ورازبەكوۆتiڭ ماڭدايىنا جازعانداي ەدi. ول سول كەزدە، قازاق ءوز الدىنا، اۋزى دۋالى  ورىس جۋرناليستيكاسى دا ايتا الماعان ءسوزدى ايتقان! بiراق، ونى ءوز تاۋەلسىزدىگىن ەلدەن كەش العان ءوزiنiڭ قازاعى دا، ويى وزىق، دەموكراتياشىل ورىس كورشiسi دە تۇسiنگەن جوق... ول كەزدە اقىلىمىز التاۋ، ويىمىز جەتەۋ بولعان شىعار؟ سودان بەرى 30 جىل ءوتتى. ەسىمىزدى ءالى جيعان جوقپىز با؟!

نۇرماحان ورازبەكوۆ–“ورتالىق قازاقستاننىڭ” رەداكتورى بوپ كەلگەن بەتتە گازەتتiن ماندايىنداعى “بارلىق ەلدەردiڭ پرولەتارلارى، بiرiگiڭدەر!” – دەگەن ۇراندى الىپ تاستاعان ادام. “كiتابى جوق جازۋشى” جايىق بەكتۇروۆتىڭ ساندىعىندا 30-40 جىل بويى جارىققا شىقپاي، سارعايىپ جاتقان الاشوردا ارداقتىلارى تۋرالى جازبالار وسى گازەتتە جالعاننىڭ جارىعىنا شىقتى. ماعجان جۇمابايدىڭ “باتىر بايان” داستانىن وسى گازەت رەسپۋبليكادا بiرiنشi بولىپ جاريالادى.

تامىز بۇلىگى كەزىندە،-- قالىڭ ورىس ورمانىنىڭ ءوزى ۇيقىدان ويانا الماي، وزات ويلى ورىس جۋرناليستەرى ۇندەي الماي قالعاندا، الاشتان الداسپانداي جارقىراپ شىعىپ:  “بۇل--مەملەكەتتىك توڭكەرىس!”-دەپ جاھانعا جار سالعان جۋرناليست نۇرماحان ورازبەكتىڭ ەسىمى ۇمىلىلماۋعا ءتيىس!

ال سول تامىز بۇلىگىندە ماسكەۋدەگى توپالاڭنىڭ اراسىندا تانكىنىڭ استىنا ءتۇسىپ قاپ، مەرت بولعان  ءۇش ادامىنا “رەسەيدىڭ باتىرى” اتاعىن بەرگەنىن ەسكە سالا كەتەيىك.

ال قازاقتىڭ قايسار قاھارمانى  نۇرماحان ورازبەك ونداي ەرلىككە، ونداي قۇرباندىققا ءوزى ۇستاز تۇتىپ وتكەن الاش ارىستارىنداي سانالى تۇردە باردى!

ەگەر تجمك (گكچپ) ءبىراز ۋاقىت بولسا دا، ءومىر ءسۇرىپ كەتكەندە، ولاردىڭ ءنومىرى ءبىرىنشى جاۋى نۇرماحان ورازبەك بولار ەدى دە، قاراۋىلعا العاشقى بولىپ ىلىنەر ەدى…

“ەل بولعان سوڭ ەر تۋعىزباي وتىرا المايدى” (ماعجان) دەگەنىمىزبەن، قۇرساعىنان جارالعان ەر-ۇلدارىنىڭ قادىر-قاسيەتىن بىلمەسە، ەلدىڭ دە ەڭسەسى تومەندەي بەرەدى عوي؟..

سونىمەن، ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىز:

1. بيىل - ۇلتتىق تاۋەلسىزدىگىمىزگە وتىز جىل. وسى ۇلىستىڭ ۇلى جىلى قارساڭىندا نۇرماحان ورازبەكتى “حالىق قاھارمانى” اتاعىمەن ماراپاتتايتىن كەزەڭ كەلدى!

2. تۋعان جەرى تۇركىستان مەن ەڭبەك ەتكەن جەرى الماتىدان نۇرماحان ورازبەكتىڭ اتىنا كوشە بەرۋ جانە مەكتەپ اتىن بەرك ماسەلەلەرىن جەدەل قولعا الۋ قاجەت!

3. تۋعان جەرى تۇركىستاندا، ەڭبەك ەتكەن جەرى قاراعاندىداعى وبلىستىق “ورتالىق قازاقستان” گازەتى الدىندا جانە الماتىدا ەسكەرتكىش-ءبيۋستىن ورناتۋ كەرەك.

بۇل  “حالىق قاھارمانى” اتاعى مەن ەستە قالدىرۋلار، ەسكەرتكىشتەر  نۇرماحان  ورازبەككە ەمەس، ەڭ اۋەلى ماڭگىلىك ەل بولام دەيتىن قازاق حالقىنا كەرەك! جەر بەتىنە 70 جىل ويران سالعان توتاليتارلىق قوعامنىڭ سوڭعى رەت تۇياق سەرپىگەن ساتىندە وعان ورشەلەنە قارسى شىققان قايسار تۇلعانىڭ  قازاقتىڭ بالاسى ەكەندىگىن عالامعا پاش ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن كەرەك بىزگە!

قۇرمەتپەن،

ۇلىقبەك ەسداۋلەت، اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ توراعاسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى;

دۋلات يسابەكوۆ، جازۋشى-دراماتۋرگ، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى;

بەكسۇلتان نۇرجەكە، جازۋشى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى

سماعۇل ەلۋباي، جازۋشى، قر ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەرى،

يسرايل ساپارباي، اقىن. “پاراسات” وردەنى يەگەرى، تاۋەلسىز “تارلان-پلاتينا” سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;

تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلى، اقىن، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى;

قۇلبەك ەرگوبەك، فيلولوگيا عىلىمى دوكتورى، پروفەسسور;

سەرىك اقسۇڭقارۇلى، اقىن، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى،

كوپەن امىربەك، ساتيريك، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، پرەزيدەنت سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;

عالىم جايلىباي، اقىن، “جۇلدىز” جۋرنالى باس رەداكتورى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى;

جارىلقاپ بەيسەنباي، جۋرناليست، جازۋشى;

تەمىرعالي كوكەتاەۆ، فيزيكا عىلىمى دوكتورى، پروفەسسور;

ءاليحان  بايمەن، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى;

قازىبەك يسا، اقىن، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى،

جاناربەك ءاشىمجان، جۋرناليست، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى،

ماقپال مىسا، اقىن، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى;

ماماديار جاقىپ، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى;

سەيىتقازى ماتاەۆ، قر جۋرناليستەر وداعىنىڭ توراعاسى;

جانعالي ءجۇزباي، قازاقستاننىڭ ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەرى; كۇيشى، پروفەسسور;

ءبورى يسا، قر مادەنيەت قايراتكەرى، پروفەسسور، كۇيشى;

بەيسەنباي سۇلەيمەنوۆ – جازۋشى، قوعام قايراتكەرى. پرەزيدەنت سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى;

قالدىبەك قۇرمانالى، كومپوزيتور، قازاقستاننىڭ ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەرى;

داۋرەن قۋات، جازۋشى، “قازاق ادەبيەتى” گازەتى باس رەداكتورى، حالىقارالىق الاش سىيلىعى لاۋرەاتى;

قۇلتولەۋ مۇقاش، “قازاق ءۇنى” گازەتى باس رەداكتورى،  قازاقستاننىڭ مادەنيەت قايراتكەرى;

زەينوللا اباجان، جۋرناليست، قر اقپارات ءىسىنىڭ ۇزدىگى;

نۇرگەلدى ابدىعاني، “Abai.kz” پورتالى باس رەداكتورى، قر اقپارات cالاسىنىڭ ۇزدىگى;

اقىلبەك يسابەكوۆ - زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;

الماس ماۋلەنوۆ – فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;

ءابجاپپار ابداكىموۆ، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى;

الىبەك شەگەباي – اقىن، قازاقساننىڭ “سەرپەر” جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستان جازۋشىلار وداعى تۇركىستان وبلىسى فيليالى توراعاسى;

جەكسەنبەك نۇرجاۋوۆ – قر مادەنيەت قايراتكەرى، كۇيشى;

زەيىن الىپبەك– جۋرناليست. قر جۋرناليستەر كاسىپوداعىنىڭ پرەزيدەنتى.

قويلىباي اسان، فيلولوگيا عىلىمى كانديداتى;

بەكجان اشىرباەۆ – اقىن، كومپوزيتور;

تىنىس امەتۇلى، قازاق سسر وقۋ-اعارتۋ  ءىسىنىڭ ۇزدىگى;

نۇرلان ابدىبەك، اقىن، جۋرناليست،  حالىقارالىق جامبىل اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى;

گەرويحان قىستاۋباي، جۋرناليست، قوعام قايراتكەرى;

جومارت جەڭىس، تاريح عىلىمى كانديداتى، پروفەسسور، "كۇلتەگىن" عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى.

جىلبەك سەنبەكۇلى – جۋرناليست;

الماس اقىلبەك – تۇركىستان وبلىسى  «وتىرار القابى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى.

اسقار دۇيسەنبى– اقىن، كومپوزيتور، عالىم. ابدىمالىك بەلگىباي، جۋرناليست، ق.قازيەۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى;

باعلان ومار– كۇيشى-كومپوزيتور، پروديۋسەر;

بەكبالا اقىلبەكوۆ - اتىراۋ وبلىستىق پروكۋراتۋراسىنىڭ باسقارما باستىعى.

التىنباي مۇسا، قازاقستاننىڭ مادەنيەت قايراتكەرى، “التىن الما” وتباسىلىق انسامبل جەتەكشىسى;

ازامات تاسقاراۇلى، اقىن، Qazaquni.kz ۇلتتىق پورتالى باس رەداكتورى، مەملەكەتتىك “دارىن” جاستار سىيلىعى لاۋرەاتى.

“قازاق ءۇنى” گازەتى،

Abai.kz