ولجاس سۇلەيمەنوۆ الماتى قالاسىنىڭ اتاۋىن قايتادان «الما-اتا» دەپ وزگەرتۋ جونىندە ۇسىنىس جاساپ: «سوچينەنيەم نوۆىح نازۆاني زانيماليس نە ۋچەنىە، ا پروستىە رابوتنيكي اكيماتوۆ، كوتورىح پودجيمالي سروكي. نادو بىلو يزباۆيتسيا وت يمەن دەياتەلەي كومپارتي ي پوليتيچەسكيح تەرمينوۆ سوۆەتسكوگو ۆرەمەني. زامەنيت يح يمەنامي يز ەتنيچەسكوي يستوري، ا ناۋچنوە زنانيە پروشلوگو نە ۋحوديلو گلۋبجە XVIII ۆەكا – ەپوحي دجۋنگارسكوگو ناشەستۆيا. ەتو زنانيە ي وترازيلوس ۆ گەوگرافي ناشيح گورودوۆ»، – دەپ بىلگىشسىنىپتى.

ال الماتى قالاسىنىڭ قازىرگى اتاۋى جوڭعار شاپقىنشىلىعى تۇگىل «جوڭعار» دەگەن ەتنوس پايدا بولماي تۇرعان كەزدەن بۇرىن بار بولاتىن.

الماتى قالاسىنىڭ كونە اتاۋى – المالىق. 1390 جىلى تاريحي جازباعا «الماتۋ» دەپ تاڭبالانعان. ياعني سول كەزدەردە ول «الماتى» اتالا باستاعان دەپ وي تۇيۋگە بولادى. مەن كەڭەس وكىمەتىنىڭ تۇسىندا «نەمقۇرايدىلىقتى نەمەن تۇسىندىرەمىز؟!» اتتى ماقالا جازىپ، سول كەزدەگى «سوتسياليستىك قازاقستان» گازەتىنىڭ 1989 جىلعى شىلدەنىڭ 21-ءى كۇنگى №168 سانىندا جاريالاعانمىن. ماقالادا قازاقستاننىڭ ءار وڭىرىندەگى توپونيمدەر جونىندە ماسەلە كوتەرىلەدى. سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا سول ماقالانىڭ الماتى اتاۋىنا قاتىستى پىكىر ايتىلاتىن تۇسىن ءۇزىپ الىپ ۇسىنعالى تۇرمىن: «بەلگiلi قازاق جازۋشىسى بەكسۇلتان نۇرجەكەەۆ «وزەندەر ورنەكتەگەن ولكە» (الماتى، «جالىن»، 1984) اتتى كiتابىندا: «ورتا عاسىرداعى ورتا ازيا كارتاسىندا الماتى قالا رەتiندە كورسەتiلگەن. جانە ول كەزدە دە وسىلاي اتالعان دەگەن پiكiر بار. بiراق بiزدەر الماتىنى 1854 جىلدان بەرi عانا بار دەپ ءجۇرمiز. مادەنيەتi جوعارى حالىقتار قالا تاريحىن ەڭ العاش قاققان قۇرىلىس قازىعىنان باستايدى، بiزدiڭ دە بۇل ماسەلەدە ويلانۋىمىز كەرەك سياقتى.

الماتى ءسوزiنiڭ دە ارعى توركiنi – المالىق پەن المالى. الماعا باي، الماسى كوپ جەر دەگەن ماعىنانى بەرەدi. ال المانىڭ اتاسى دەپ تۇسiنەتiندەر مۇلدە قاتەلەسەدi. كەزiندە سان رەت قيراپ، سان رەت قايتا قالپىنا كەلگەن الماتىنىڭ كەيiنگi قيراۋى موڭعول شاپقىنشىلىعىنا بايلانىستى ما دەيمiز. موڭعول باسقىنشىلارىنىڭ قالا ورناتۋعا، كاسiپشiلiكپەن اينالىسىپ، وتىرىقتى ومiرگە كوشۋگە بەيiم بولماعانى تاريحتان بەلگiلi. سونىڭ سالدارىنان الماتى دا بiر كۇندە بولماسا دا بiرتە-بiرتە قاڭىراپ، بوس قالىپ بارىپ قيراعان قالا سياقتى. ال ونىڭ قايتا تiرiلۋi, قايتادان الماتى اتالۋى دا جەتiسۋدا قازاق حاندىعىنىڭ ورناۋىمەن بايلانىستى بولۋ كەرەك. ىرعايتى، جامانتى، بوگەتi, سوگەتi, بۇلانتى سياقتى اتاۋلار دا «-تى»، «-تi» قوسىمشالارى ارقىلى جاسالعان جانە ەرتەدەن ساقتالىپ كەلە جاتقان، توپونيميكالىق ءمانi زور اتاۋلار»،– دەپ جازدى (20–21-بەتتەر).

جازۋشىنىڭ بۇل پiكiرiن ارحەولوگ كارل بايپاقوۆ تا ۇستەي تۇسەدi: «ۆ يليسكوي دولينە ناحوديلسيا المالىك (الماتۋ). ۋ شاراف اد-دينا يازدي المالىك ۋپوميناەتسيا پري وپيساني پوحودا تيمۋرا ۆ موگوليستان ۆ 1390 گ. …ۆ ناچالە حVI ۆ. المالىك (الماتۋ) لەجال ۆ رازۆاليناح. گورود موجنو وتوجدەستۆيت س ودنيم يز گوروديشش نا تەرريتوري سوۆرەمەننوي الما-اتى» (بايپاكوۆ ك.م.، «سرەدنەۆەكوۆايا گورودسكايا كۋلتۋرا يۋجنوگو كازاحستانا ي سەميرەچيا». الما-اتا، «ناۋكا»، 1986. ستر. 37)».

ارحەولوگ كارل بايپاقوۆ «اكيماتتىڭ قىزمەتكەرى» ەمەس ەكەنىن ولجاس سۇلەيمەنوۆ بىلەتىن شىعار...

بايبوتا قوشىم-نوعاي

Abai.kz