«قازاقستان-2030» ستراتەگيالىق باعدارلاماسىنداعى باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى رەتىندە بەلگىلەنگەنىندەي، اۋماقتىق تۇتاستىقتى ساقتاۋ جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ مىندەتتەرىنە ارنالعان قازاقستاندىق ديپلوماتييانىڭ كۇش-جىگەرى تابىستقا كەنەلگەنىن ايتۋىمىز ءتيىس. كەلەشەك ۇرپاقتاردىڭ ەنشىسىنە ناقتى انىقتالعان، ءتيىستى تالاپتا راسىمدەلگەن, حالىقارالىق قۇقىق نورمالارىمەن قورعالعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسى بۇيىردى».

قاسىم-جومارت توقاەۆ
(«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك
شەكاراسى تۋرالى شىندىق» كىتابىنىڭ العىسوزىنەن)

مەملەكەتتىك  شەكارا ەگەمەندىكتىڭ باستى ءرامىزى بولۋىمەن بىرگە، قازىرگى زامانعى كەز-كەلگەن ەلدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگى جۇيەسىندەگى نەگىزگى بۋىن رەتىندە ساقتالۋدا. ونىڭ قۇقىقتىق راسىمدەلۋى مەن نىعايتىلۋى حالىقارالىق تەرروريزم،  ترانسشەكارالىق قىلمىس، ەسىرتكى تاسىمالى، زاڭسىز كوشى-قون ءتارىزدى قازىرگى ۋاقىتتاعى قاۋىپسىزدىككە بەلگىلى قاتەرلەرگە جاۋاپ بەرۋ تالابىنان تۋىندايدى.

«تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» دەگەن قاڭتارداعى ماقالاسىندا  پرەزيدەنت ق.توقاەۆ «ەكىجاقتى كەلىسسوزدەر جاساسۋ ارقىلى مەملەكەتتىك شەكارانىڭ رەسمي راسىمدەلۋى جانە ونى دۇنيەجۇزىلىك قاۋىمداستىقتىڭ مويىنداۋى كەيىنگى جۇزجىلدىقتاردىڭ عانا تاجىريبەسىنە ەندى. وعان دەيىن، ءتىپتى دەليميتاتسيا، دەماركاتسيا ۇعىمدارىنىڭ ءوزى بولعان جوق…»، - دەپ ادىلىمەن اتاپ ءوتتى.

كەڭەس وداعى ىدىراعان سوڭ گەوساياسي جاعدايدىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى قحر-مەن شەكارا بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ءۇشىن كسرو ۇكىمەتتىك دەلەگاتسياسىنىڭ ورنىنا 1992 جىلعى قىركۇيەكتە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ، قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ جانە تاجىكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بىرىككەن دەلەگاتسياسى قۇرىلدى.

1993 جىلعى 13 قاڭتاردا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسى تۋرالى» زاڭ قابىلداندى.

1999 جىلعى قىركۇيەكتە ۇكىمەت قاۋلىسىمەن  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قىرعىز رەسپۋبليكاسىمەن، رەسەي فەدەراتسياسىمەن، تۇرىكمەنستانمەن جانە وزبەكستان رەسپۋبليكاسىمەن مەملەكەتتىك شەكاراسىن دەليميتاتسيالاۋ جونىندەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتتىك دەلەگاتسياسى جاساقتالدى.

دەلەگاتسيانىڭ مىندەتىنە شەكارالاس مەملەكەتتەردىڭ ۇكىمەتىك دەلەگاتسيالارىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ، اكىمشىلىك-اۋماقتىق شەكارانى دالالىق زەرتتەۋ، گەودەزيالىق، گيدروگرافيالىق جانە توپوگرافيالىق جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋ، كارتوگرافيالىق ماتەريالداردى، وزگە دە قۇجاتتاردى  ازىرلەۋ جانە شىعارۋ، مەملەكەتتىك شەكارانى دەليميتاتسيالاۋ ناتيجەلەرى بويىنشا حالىقارالىق شارتتاردى دايىنداۋ ماسەلەلەرى كىردى. جۇمىستاردىڭ بۇكىل كەشەنى دەلەگاتسيالار بەكىتكەن جوسپارلارعا جانە تەحنيكالىق تالاپتارعا سايكەس اتقارىلدى. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى كەلىسسوزدەر بارىسىن ۇيلەستىرىپ وتىرۋىمەن بىرگە ديپلوماتيالىق قۇرالدار ارقىلى ەگەمەندىگىمىزدى، قاۋىپسىزدىكتى، اۋماقتىق تۇتاستىقتى جانە ەلدىڭ شەكاراسىنىڭ مىزعىماستىعىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ابىرويلى مىندەتىن اتقاردى.

كەلىسسوزدەردىڭ نەگىزىنە كسرو قۇلاعان ساتتەگى بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالار اراسىنداعى اكىمشىلىك-اۋماقتىق شەكتەلۋ جاعدايى الىندى. بۇل دەگەنىمىز - تمد مۇشە-مەملەكەتتەرى اراسىنداعى مەملەكەتتىك شەكارا سىزىعىنىڭ ءوتۋى تۋرالى حالىقارالىق شارتتار جاساسقانعا دەيىن اكىمشىلىك-اۋماقتىق شەكاراعا ۋاقىتشا مەملەكەتتىك مارتەبە بەرىلدى.

وسىناۋ ۇزاق تا كۇردەلى ۇدەرىس جونىندە ءارتۇرلى ەڭبەكتەر جارىق كوردى، وتاندىق جانە شەتەلدىك باسپاسوزدە كوپتەگەن ماتەريالدار جاريالاندى. دەگەنمەن وسى كۇنگە دەيىن ەڭ باستى جانە ايرىقشا ەڭبەك دەپ اۆتورلاردىڭ (ز.ا. امانجولوۆا، م.م. اتانوۆ، ب.ش. تۇراربەكوۆ) ۇجىمدىق ەڭبەگى - «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسى تۋرالى شىندىق» كىتابىن ايتار ەدىك، ول تولىعىمەن قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسىنىڭ حالىقارالىق-قۇقىقتىق راسىمدەلۋىنە ارنالعان.

ق.توقاەۆتىڭ جالپى رەداكتسياسىمەن 2006 جىلى جارىق كورگەن بۇل كىتاپتا كەلىسسوزدەردىڭ كوپتەگەن قالتارىستارى كەڭىنەن تارقاتىلادى. ەڭبەكتە العاش رەت مەملەكەتتىك شەكارانى دەليميتاتسيالاۋ جانە دەماركاتسيالاۋ ۇدەرىسى تياناقتى تالدانعان، كورشىلەس مەملەكەتتەرمەن ءبىزدىڭ شەكارامىزدىڭ قالىپتاسۋىنىڭ تاريحى باياندالادى. كىتاپتىڭ دەرەكتەرى اۋماق ماسەلەلەرىنىڭ قۇقىقتىق رەتتەلۋىنىڭ ەرەكشەلىگى، شەكارانى انىقتاۋ بويىنشا كەلىسسوزدەردىڭ تابيعاتى مەن مازمۇنى، سونداي-اق قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسىنىڭ قۇقىقتىق راسىمدەلۋىنىڭ تاريحي ءھام حالىقارالىق ءمانى تۇسىندىرىلەدى. ولاي بولسا، بۇل باسىلىم تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنىڭ ماڭىزدى كەزەڭىنە ارنالعان.

وسىناۋ تاريحتىڭ جاساۋشىلارى – ول، ەڭ الدىمەن قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ الەمدىك اۋقىمداعى ساياساتكەر رەتىندە ءوزىنىڭ بار تالانتى مەن ديپلوماتيالىق شەبەرلىگىن قازىرگى قازاقستاننىڭ شەكاراسىنىڭ زاڭدى راسىمدەلۋىن جاقىنداتۋعا ايانباي جۇمسادى. بۇگىندە بىزدەر نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ ءوز ارىپتەستەرى  - قحر، رف، وزبەكستان ليدەرلەرىمەن سەنىمدى دە جۇيەلى قارىم-قاتىناسى كورشىلەس ەلدەردىڭ دەلەگاتسيالارىمەن تابىستى كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدىڭ قۋاتتى نەگىزى بوعانىن ايتا الامىز.

شەكارالىق ماسەلەلەردىڭ ناتيجەلى اياقتالۋ ىسىندەگى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ  ايرىقشا ۇلەسىن اتاپ ءوتۋىمىز قاجەت، ول سول ءبىر كەزەڭدەردە ءسىم باسشىسى، پرەمەر-مينيستر، مەمحاتشى – سىرتقى ىستەر ءمينيسترى رەتىندە ءاردايىم كەلىسسوزدەر ۇدەرىسىنىڭ تامىرىن باسىپ وتىردى، ءارى بارلىق كۇردەلى جايتتاردى نازارىندا ۇستاپ، ەل مۇددەسى جولىندا بارىنشا وڭتايلى جانە ستراتەگيالىق شەشىمدەر قابىلداۋعا باعدار بەرۋمەن بولدى.

وسى كۇردەلى دە ۇزاق ۇدەرىسكە ديپلوماتتارمەن بىرگە كوپتەگەن ماماندار، بەيرەسمي ايتقاندا «جەردە جۇمىس ىستەگەندەر»:  شەكاراشىلار، توپوگرافتار، كارتوگرافتار، گەودەزيستەر، سۋ شارۋاشىلىعى ماماندارى، جەر بەلگىلەۋشىلەر، جەرگىلىكتى اتقارۋ مەكەمەلەرىنىڭ، سونداي-اق قوعام وكىلدەرى تارتىلدى.

ۇكىمەتتىك دەلەگاتسيانىڭ باسشىلارى مەن مۇشەلەرىنىڭ ماڭىزدى ءرولىن بولەك ايتۋىمىز لازىم، ولار - ەرەكشە تاپسىرمالار جونىندەگى ەلشىلەر ب.تۇراربەكوۆ، م.اتانوۆ جانە ۆ.عيززاتوۆ، ءسىم حالىقارالىق-قۇقىق دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ز.امانجولوۆا، ۇقك شەكارا قىزمەتىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ح.بەرقاليەۆ، رمقم «كازگەوكارت» ديرەكتورى ب.امانوۆتىڭ، وسى مەكەمەنىڭ ءبولىم باسشىسى س.كيريللوۆ، ونىڭ ورىنباسارى ا.پاششەنكو، گەودەزيستەر ب.احماديەۆ، ي.بورودين، ا.جازباەۆ، قر جەر رەسۋرستارىن باسقارۋ اگەنتتىگىنىڭ ءبولىم باسشىسى م.ساعىندىق، ۇقك شەكارا قىزمەتىنىڭ وفيتسەرلەرى ر.بالعاباەۆ جانە س.پرونيچەۆ، ءوزىمنىڭ ارىپتەستەرىم – ءسىم مەملەكەتتىك شەكارا باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى - ن.ساكەنوۆ، ق.كۇلماعامبەتوۆ، س.سەيتىمبەتوۆا،  ءا.يسەتوۆ، ا.سۇيىباەۆ جانە باسقالارى.

سول ءبىر كوپجىلعى كەلىسسوزدەر ۇدەرىسىنىڭ قاتىسۋشىلارى دەلەگاتسيانىڭ ءبىرىنشى جەتەكشىسى ءسىم ەرەكشە تاپسىرمالار جونىندەگى ەلشىسى (و باستا – مينيستر كەڭەسشىسى), وكىنىشكە وراي ارامىزدان ەرتە كەتكەن تۇراربەكوۆ بيعالي شارىپقاليۇلىنىڭ ەسىمىن تەرەڭ ىلتيپاتپەن ەسكە الۋدى پارىز سانايدى دەسەم، قاتەلەسپەسپىن. راسىندا مەن ول ازاماتتى ءبىزدىڭ شەكارامىزدىڭ ءون بويىنداعى كەلىسسوزدەر ۇدەرىسىنىڭ تاباندى تۇلعاسى دەر ەدىم. ول كورشىلەس مەملەكەتتەرمەن  1999 – 2005 جىلدار اراسىنداعى كەلىسسوزدەردىڭ بارلىعىنا دەرلىك قاتىستى. ب.تۇراربەكوۆ 2005 جىلى تاشكەنت قالاسىنداعى شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى اۋماقتىق انتيتەررورلىق قۇرىلىمىنىڭ اتقارۋ كوميتەتىنە (ااتق) كەڭەسشى بولىپ جىبەرىلدى. بۇل ءىسساپار مارقۇم ءۇشىن سوڭعىسى بولىپ شىقتى. بيىلعى جىلى جەلتوقساندا اعامىزدىڭ دۇنيەدەن وتكەنىنە 15 جىل ەكەن.

جاس ديپلوماتتاردىڭ بۇگىنگى بۋىنىنا بيعالي اعامىزدىڭ اتى بەيمالىم بولۋى دا مۇمكىن. ال، انىعىندا ب.تۇراربەكوۆ شەكارا سالاسىنان باسقا، 90-شى جىلدار باسىندا ءسىم كونسۋلدىق قىزمەتىنىڭ نەگىزىن قالاسقان، قازاقستاننىڭ قىتايداعى جاڭادان اشىلعان ەلشىلىگىنىڭ قىزمەتكەرى، قر قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە، «بارلاۋ» قىزمەتىندە جوعارى لاۋازىمدار اتقاردى.

وسىناۋ بىرەگەي ازامات، جارقىن ديپلوماتپەن مەنىڭ العاشقى تانىستىعىم سىرتقى ساياسات ۆەدومستۆوسىنداعى جۇمىسىمنىڭ باستاپقى كەزىندە 2000 جىلى بولعان ەدى، مەنى جاس اتتاشەنى ۇكىمەتتىك دەلەگاتسيانىڭ قۇرامىنا قوسىپ، ونىڭ جاۋاپتى حاتشىسى سايلاپ، الماتى قالاسىنداعى ءسىم وكىلدىگىنە جىبەرگەن. بىردەن كەلىسسوزدەر ۇدەرىسىنىڭ تەرەڭ يىرىمدەرىنە ەنۋگە تۋرا كەلدى. ەڭ باستىسى – باسشىم ب.تۇراربەكوۆتەن كوپ نارسەنى ۇيرەنۋدىڭ ءساتى ءتۇستى، تۇپنۇسقا دەرەكتەرمەن جۇمىس ىستەۋ، كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءمانىن ءتۇيسىنۋ، ءتىپتى، ەڭ بولىمسىز دەگەن جايتتاردى نازاردان تىس قالدىرماۋدى سانامىزعا تۇيدىك

بياعا وتە تالاپشىل، كەيدە ءتىپتى قاتاڭ باسشى رەتىندە قولاستىنداعىلاردىڭ بوساڭسۋىنا جول بەرمەدى، از ماقتاپ، سىناقتارعا كوپ سالاتىن.  سىناي وتىرىپ، سىندارلى اقىلىن بەرۋشى ەدى.

ونىڭ جىگەرى مەن بەلسەندىلىگى ەرەكشە-تۇعىن. كەيدە بىزگە ول ءوزى دە دەمالمايتىن، وزگەلەرگە دە دامىل بەرمەيتىندەي كورىنەتىن. دەلەگاتسيانىڭ بىرنەشە مۇشەلەرى اياق استىنان بىردە بىشكەككە، ەندى بىردە تاشكەنت نەمەسە ومسكىگە اتتانعان ساتتەرىمىز ءجيى بولاتىن، ۇشاقتا، اۆتوكولىكتە، بولماسا ۆاگوندا «تىزەگە قويىپ» كەلىسسوزدەر تەزيستەرىن جازىپ، ەرتەڭگى كەزدەسۋلەردىڭ تاقىرىبىنا وسىلايشا دايىندىق جۇرەتىن. جۇمىس توپتارى ءتۇن قاراڭعىسىنا دەيىن وتىرىپ، كارتالارعا شۇقشيىپ، كەزدەسۋلەر حاتتاماسىن دايىندايتىن. ءىس جۇزىندە جۇمىس كابينەتتەردە عانا ەمەس، دالالىق جاعدايدا، جەرگىلىكتى مەكەندەردى زەرتتەپ، شەكاراداعى ءاربىر  ۋچاسكەنى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن تاپتىشتەۋمەن جالعاساتىن

ب.تۇراربەكوۆتىڭ قازاقستان-وزبەكستان شەكاراسىنىڭ باعىس جانە تۇركىستان ەلدىمەكەندەرى، سونداي-اق ارناساي كوللەكتورى ۋچاسكەسى توڭىرەگىندەگى كۇردەلى داۋلاردى شەشۋدەگى ايرىقشا ۇلەسىن اتاپ ءوتۋىمىز ءتيىس.

سول جىلدارى قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ اراسىنداعى مەمشەكارانى دەليميتاتسيالاۋ قوعامدا وتكىر تالقىعا تۇسكەن وزەكتى تاقىرىپتىڭ ءبىرى ەدى. راسىندا جالپى شەكارانىڭ جيىرما پايىزعا جۋىق كولەمىن رەتتەۋ ماسەلەسى تۇردى. بۇل ۋچاسكەلەر وڭتۇستىك-قازاقستان وبلىسىنىڭ سارىاعاش، ماقتاارال جانە شاردارا اۋداندارىنا قاتىستى ەدى. ونىڭ ماڭىزدىلىعى شەكارانىڭ ەكى جاعىنداعى تۇرعىندار ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعىنا قولايلى سۋارمالى قۇنارلى جەرلەر، ءارى حالىق تىعىز تۇراتىن، دامىعان كوممۋنيكاتسيالى ەلدىمەكەندەر بولۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى ەدى.

بۇرىنعى اكىمشىلىك-اۋماقتىق بولىنىسكە ەندى مەملەكەتتىك شەكارا مارتەبەسىنىڭ بەرىلۋى جانە شەكارادان ءوتۋدىڭ جاڭا ءتارتىبىنىڭ ورناۋى كوپجىلعى كۇندەلىكتى ءومىر مەن شارۋاشىلىق ەرەكشەلىگىنىڭ وزگەرۋىنە اكەلدى. شەكارانىڭ ەكى بەتىندە تۇراتىن ادامدارعا جاڭا تارتىپكە ۇيرەنۋدىڭ وڭاي سوقپاعانى تۇسىنىكتى. مۇنىڭ بارلىعى تۇرعىنداردىڭ كەلىسسوزدەر بارىسىنا بەيجاي قاراي الماعانىن بىلدەردى.

سوندىقتان ۇكىمەتتىك دەلەگاتسيا مۇشەلەرى باق ارقىلى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى، سونداي-اق، شەكارالاس اۋداندارعا تىكەلەي بارىپ، تۇرعىندارمەن جۇزبە-ءجۇز كەزدەسۋلەر وتكىزىپ وتىردى. بۇل كاسىبي بىلىكتىلىكتى، كەڭ ءبىلىمدى، توزىمدىلىك پەن ادەپتى تالاپ ەتكەن قيىن جۇمىس ەدى.

قازاق-وزبەك مەملەكەتتىك شەكاراسىن زاڭدىق راسىمدەۋ جونىندەگى كەلىسسوزدەر ۇدەرىسى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءجىتى نازارىندا تۇرىپ، قوعامدىق بىرلەستىكتەر مەن ساياسي پارتيالاردىڭ بەلسەندى تالقىلاۋىنا اينالدى، قىزۋ ايتىستار مەن تارتىستار دا بولىپ جاتتى.

بيعالي  تۇراربەكوۆ شەكارالىق ماسەلەلەر بويىنشا 2001 جىلى شىلدەدە وتاندىق جانە شەتەلدىك مەديا وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن العاشقى كەڭەيتىلگەن ءباسپاسوز-كونفەرەنتسياسىندا بۇكىل جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە العانى ەسىمدە. قانداي قۇيتىرقى سۇراقتار بولماسىن توتەپ بەرىپ، قوعام مەن ساياسي پارتيالار وكىلدەرىنمەن اشىق تا ءادىل سۇحباتقا قۇرا ءبىلدى.

ونىڭ ءپاتريوتيزمى ءسوز جۇزىندە، بولماسا، جاساندى ەمەس-تۇعىن. كەلىسسوزدەردىڭ قازاقستان ءۇشىن تابىستى دا ءتيىمدى ناتيجەلى بولۋىن اردىڭ ءىسى دەپ قابىلداپ، جان-تانىمەن ادال ەڭبەك ەتتى. ب.تۇراربەكوۆ ەشقاشان ءوز ارىن ساۋداعا سالعان ەمەس، دەي تۇرا ۇلتتىق مۇددە جولىندا ىمىراعا بارا ءبىلىپ،  قانداي بولماسىن كۇرمەۋى قيىن تۇيىندەردى شەشۋدىڭ سىندارلى جولىن تاباتىن.

كاسىبيلىگى مەن جاۋاپكەرشىلىگى ءوز الدىنا، ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك قاسيەتتەرىمەن وزىنە تارتاتىن. بيعالي شارىپقاليۇلى دوستارى مەن ارىپتەستەرىنىڭ قانداي دا ءبىر قيىندىقتارىن ءاردايىم جۇرەگىنە جاقىن قابىلداۋشى ەدى، دەر كەزىندە جىلى سوزدەرىن ايتىپ، جىگەرلەندىرۋدى ۇمىتقان ەمەس.

كەزەكتى ءبىر كۇردەلى ءىسساپاردان ورالعان تۇستا ءاردايىم كابينەتىنە جيناپ شايعا شاقىراتىن، ءسويتىپ تاعى ءبىر مارتە پىكىر الماسىپ، اعا بۋىن ارىپتەستەردىڭ قازاق ديپلوماتياسىنىڭ ارداگەرلەرىنىڭ اقىل-كەڭەسىن تىڭداۋشى ەدىك. ولاردىڭ قاتارىندا يبراگيم امانعاليەۆ، قايىر وماروۆ، بولاتحان تايجان، بولات نۇرجانوۆ، سايلاۋ باتىرشا-ۇلى،  اۋەسحان قىرباسوۆ، سوۆەتقالي قارتباەۆ، قايرات يساعاليەۆ جانە باسقالار بولاتىن.

مەن سياقتى جاس ديپلوماتقا ولاردىڭ اراسىندا بولۋدىڭ ءوزى ءبىر عانيبەت، نەبىر قىزىقتى وقيعالار مەن اڭگىمەلەردى تىڭداۋدىڭ ءوزى ۇلكەن مەكتەپ دەر ەدىم. قاشان كورسەڭ دە تارتىمدى تۇلعاسىمەن مەنمۇندالاپ، قولىنان ترۋبكاسىن بولماسا سيگارىن تاستامايتىن يبراگيم اجەيۇلى جاس ديپلوماتتار ءۇشىن ءبىر قازىنا ەدى، ونىڭ ومىرلىك، كاسىبي باي تاجىريبەسىنە قىزىعا قارايتىنبىز.

سول جىلدارى ماعان تاعدىر مۇرات ماردانۇلى اتانوۆپەن قاتار قىزمەت ەتۋدى بۇيىردى، كەيىننەن ول دەلەگاتسيا باسشىلىعىندا ب.تۇراربەكوۆتىڭ ورىن باستى. ءبىلىمدى زاڭگەر، ديپلوماتيالىق شىڭدالعان، ءاردايىم تۋراشىل ازامات ۇجىمدا بىردەن قۇرمەت پەن سىيعا يە بولدى. م.اتانوۆتىڭ ءىس باسىنداعى كەزەڭگە قازاق-وزبەك شەكاراسىن دەليميتاتسيالاۋدىڭ كەزەكتى كۇردەلى شاعى، ءارى دەماركاتسيالاۋ بارىسى تاپ كەلدى. وسىناۋ ايتۋلى اعا ارىپتەس، تالانتتى ديپلومات تا قازاقستاننىڭ تۇرىكمەنستانداعى ەلشىسى قىزمەتىندە جۇرگەندە ومىردەن ەرتە وزدى.

ءيا، ي.امانعاليەۆ، ب.تايجان، س. قۇرمانعوجين، ب.تۇراربەكوۆ، م.اتانوۆ سىندى جانە باسقا دا اعا بۋىن ارىپتەستەرىمىزدىڭ ارامىزدان كەتۋىمەن ۇلتتىق ديپلوماتيامىزدىڭ ەلەۋلى ءبىر ءداۋىرى اياقتالعانىن وكىنىشپەن مويىنداۋىمىز لازىم.

كەلىسسوزدەر بارىسىنداعى حالىقارالىق-زاڭگەر، بۇگىندە قۇرىلىقتاعى جانە تەڭىزدەگى شەكارانى حالىقارالىق راسىمدەۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى وتاندىق ۇزدىك ساراپشى ءزۇلفيا التايقىز امانجولوۆانىڭ ورنى بولەك. شەكارا ماسەلەلەرىن تەرەڭ ءبىلۋى، تاعدىركەشتى جايتتار بويىنشا مىزعىماس ۇستامى، مىنەزدىلىگىنە شەبەر قالجىڭى جاراسىپ تۇراتىن ءزۇلفيا حانىمنىڭ قارسى جاقتاعى ارىپتەستەرمەن قالتارىسى مول ديپلوماتيالىق ويىن بارىسىندا تالاي تىعىرىقتان الىپ شىققانىنا كۋامىز. ز.امانجولوۆانىڭ قازىرگى ۋاقىتتاعى جاۋاپتى لاۋازىمى – قازاقستاننىڭ كاسپي تەڭىزى ماسەلەلەرى بويىنشا ارنايى ۋاكىلى – وسىناۋ ماڭىزدى باعىتتاعى ەرەن ەڭبەگىنىڭ زاڭدى ناتيجەسى.

بۇل ەپوپەيانىڭ تاعى ءبىر كەيىپكەرى  – دەليميتاتسيالاۋ جانە دەماركاتسيالاۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى سەرگەي ۆلاديميروۆيچ كيريللوۆ. اسكەري وقۋ ورنىنىڭ تۇلەگى، ارميالىق ءتارتىپ پەن تاكاپپارلىعى، قالجىڭباستىعى مەن ۇيىمداستىرۋشىلىعى ارقاسىندا كەز-كەلگەن كونترارىپتەستىڭ ءتىلىن تەز تاباتىن. سويتە تۇرا ەنتسيكلوپەديالىق ءبىلىمدار، ءتۇرلى حيكايالاردىڭ قويماسى دەرلىك. ونىڭ بولمىسىنا تۇبەگەيلى قايشى كەلەتىن دەلەگاتسيانىڭ تەحنيكالىق بولىگىندەگى  شەبەر كارتوگراف اندرەي ۆيكتوروۆيچ پاششەنكو ەدى، قاشان كورسەڭ بىرتوعا، ەڭبەكقور، كىپياز دا ءارى ەرۋديت. ءوز كاسىبىن ەرەكشە جاقسى كورەتىن جان، كارتوگرافيا، كارتانىڭ ولشەمدەرى، توپوگرافيا مەن گەودەزيا تۋرالى تاڭدى تاڭعا ۇرىپ اڭگىمەلەپ بەرۋدەن جالىققان ەمەس.

ارينە، گازەت بەتىندەگى ءبىر ماقالادا ەل تاريحىنداعى سول ءبىر ەلەۋلى كەزەڭنىڭ كەيىپكەرلەرىنىڭ بالىعىن اتاپ ءوتۋ مۇمكىن ەمەس.

«انا ءتىلى» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا مەملەكەت باسشىسى ق.توقاەۆ «ەڭ باستىسى – ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك شەكارامىزدىڭ مىزىعىماستىعى. قازاقستاننىڭ رەسەيمەن، قىتايمەن جانە ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىمەن شەكاراسىنىڭ زاڭدى تۇرعىدا راسىمدەلۋىنىڭ ناعىز تاريحي ماعىناسى بار»، - دەپ اتاپ وتكەنى ءمالىم.

بۇگىندە قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسىنىڭ زاڭدى تۇرعىدا راسىمدەلۋى بويىنشا كەلىسسوزدەر ۇدەرىسى بيىل 30 جىل تولاتىن تاۋەلسىزدىگىمىز  كەزەڭىندەگى قازاقستاندىق ديپلوماتيانىڭ ەڭ ايتۋلى جەڭىستەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە وتاندىق تاريحىمىزعا ەندى.

ءالمۇرات تۇرعانبەكوۆ،

ديپلومات، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
مەملەكەتتىك شەكاراسىن دەليميتاتسيالاۋ
جونىندەگى ۇكىمەتتىك كوميسسيانىڭ
2000-2002 جىلدارداعى مۇشەسى.

Abai.kz