بۇل اۋىل احمەر ەلدى مەكەنىنىڭ ىرگەسىندەگى مۇسىلماندار زيراتىنىڭ تاۋ جاق قارسىسىنا ورنالاسقان. ءبىر شەتى «مەتاللۋرگ-5» ساياجايىنا ۇلاسىپ جاتىر. 2006 جىلعا دەيىن نەبارى ون شاقتى ءۇيلى وسى جازىق سوڭعى ءۇش جىلدا زايسان، كاتونقاراعاي، كۇرشىم، تارباعاتاي سياقتى قازاق اۋداندارىنان، ءتىپتى، وزبەكستاننان، موڭعوليادان كوشىپ كەلگەندەرگە لىق تولدى.
سەمەي تراسساسىنا بۇيرەگى ءتيىپ تۇرعان اۋىلدىڭ ارعى شەتى ەكى شاقىرىمعا سوزىلىپ جاتىر. قازىر 50-60 وتباسى، 200-دەي جان سانى بولسا دا ءالى كۇنگە اۋىلدا دا، كوشەلەرىندە دە اتاۋ جوق. بۇدان ەكى جىلداي بۇرىن تەلەارنادان بەرىلگەن تۇركيانىڭ وقشاۋلانىپ قالعان ءبىر اۋىلىنداعى وقيعا جايلى «قىنالى قار» اتتى سەريالدان كەيىن تۇرعىندار وزدەرىن سوعان ۇقساتىپ، «قىنالى قارلىقتار» دەپ اتاپ كەتكەن.
جارىق پەن سۋ - جارىم جارتىلاي. جول اتىمەن جوق. تۇرعىندار قالا ورتالىعىنا بارۋ ءۇشىن قىس بويى اشاسىنان قار كەشىپ، جاز بويى تولارساقتان ساز كەشىپ يت تىرلىك كەشۋدە. اسىرەسە، مەكتەپ وقۋشىلارىنا وبال-اق. اق قار، كوك مۇزدا ءبىر قيىرداعى اسكەري قالاشىقتاعى مەكتەپكە بارۋ ءۇشىن قارعا ومبىلاپ، جول بويىنا ارەڭ جەتەدى. تۇرعىندار قار قالىڭ تۇسكەن كەزدەرى قاتىناسسىز قالىپ، ءوز كۇشتەرىمەن قار كۇرەيتىن ماشينا جالدايدى. ويتكەنى، بۇل اۋىلعا باراتىن جولدى كۇرەۋگە قارجى بولىنبەگەن. تەك وتكەن قىستا مەنوۆنوە اۋىلىنا جاڭا اكىم كەلگەننەن سوڭ باسقا جولدارعا بولىنگەن قارجىدان اۋىستىرىپ، بىرنەشە رەت كۇرەتىپ بەردى.

بۇل اۋىل احمەر ەلدى مەكەنىنىڭ ىرگەسىندەگى مۇسىلماندار زيراتىنىڭ تاۋ جاق قارسىسىنا ورنالاسقان. ءبىر شەتى «مەتاللۋرگ-5» ساياجايىنا ۇلاسىپ جاتىر. 2006 جىلعا دەيىن نەبارى ون شاقتى ءۇيلى وسى جازىق سوڭعى ءۇش جىلدا زايسان، كاتونقاراعاي، كۇرشىم، تارباعاتاي سياقتى قازاق اۋداندارىنان، ءتىپتى، وزبەكستاننان، موڭعوليادان كوشىپ كەلگەندەرگە لىق تولدى.
سەمەي تراسساسىنا بۇيرەگى ءتيىپ تۇرعان اۋىلدىڭ ارعى شەتى ەكى شاقىرىمعا سوزىلىپ جاتىر. قازىر 50-60 وتباسى، 200-دەي جان سانى بولسا دا ءالى كۇنگە اۋىلدا دا، كوشەلەرىندە دە اتاۋ جوق. بۇدان ەكى جىلداي بۇرىن تەلەارنادان بەرىلگەن تۇركيانىڭ وقشاۋلانىپ قالعان ءبىر اۋىلىنداعى وقيعا جايلى «قىنالى قار» اتتى سەريالدان كەيىن تۇرعىندار وزدەرىن سوعان ۇقساتىپ، «قىنالى قارلىقتار» دەپ اتاپ كەتكەن.
جارىق پەن سۋ - جارىم جارتىلاي. جول اتىمەن جوق. تۇرعىندار قالا ورتالىعىنا بارۋ ءۇشىن قىس بويى اشاسىنان قار كەشىپ، جاز بويى تولارساقتان ساز كەشىپ يت تىرلىك كەشۋدە. اسىرەسە، مەكتەپ وقۋشىلارىنا وبال-اق. اق قار، كوك مۇزدا ءبىر قيىرداعى اسكەري قالاشىقتاعى مەكتەپكە بارۋ ءۇشىن قارعا ومبىلاپ، جول بويىنا ارەڭ جەتەدى. تۇرعىندار قار قالىڭ تۇسكەن كەزدەرى قاتىناسسىز قالىپ، ءوز كۇشتەرىمەن قار كۇرەيتىن ماشينا جالدايدى. ويتكەنى، بۇل اۋىلعا باراتىن جولدى كۇرەۋگە قارجى بولىنبەگەن. تەك وتكەن قىستا مەنوۆنوە اۋىلىنا جاڭا اكىم كەلگەننەن سوڭ باسقا جولدارعا بولىنگەن قارجىدان اۋىستىرىپ، بىرنەشە رەت كۇرەتىپ بەردى.
ەل كولەمىندە قالا تۇرعىندارىنا ءۇي سالۋعا ارناپ جەر تەلىمىن بەرۋدەگى بىلىق-شىلىقتاردىڭ بەتى اشىلىپ، بۇل كەمشىلىكتى رەتكە كەلتىرۋ ماسەلەسى وتكىر قويىلعان وتكەن جىلى پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ تۇرعىندارعا جەر تەلىمىن بەرمەس بۇرىن ول جەردىڭ اۋىز سۋ، جول، جارىق سياقتى ينفراقۇرىلىمىن تولىق شەشۋ جونىندە قالا باسشىلارىنا، قاتىستى مەكەمەلەرگە قاتاڭ تاپسىرما بەرگەن كەزدە وسى اۋىل تۇرعىندارى دا، بارەكەلدى، كوزىمىز ەندى اشىلار دەپ ءبىر قۋانىپ قالعان-دى. بىراق، بۇل تاپسىرماعا قۇلاق اسقان باسشىنى وسكەمەننەن كورگەن جوقپىز. جەكەلەگەن ادامدار باسشىلارعا تىكەلەي جولىعىپ، ءوتىنىش ءبىلدىردى، اۋىل اكىمى دە از جۇگىرگەن جوق. جىل سايىنعى اكىمدەردىڭ ەسەپ بەرۋ جينالىستارىندا دا ۇنەمى ايتىلىپ كەلەدى.
- مەن بار عۇمىرىمدى جول، كوپىر سالاسىندا وتكىزگەن ادام تۇرعىسىندا كۇرە جولعا ءتيىپ تۇرعان، باس-اياعى ەكى شاقىرىمنان اسپايتىن وسى جولعا جان اۋىراتىنداي قارجى كەتپەيتىنىن ايتىپ، وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى الەكساندر شيرشوۆ مىرزاعا دا كىردىم، - دەيدى كالەنىپ ىبىراي اقساقال، - ول كىسى مەنى جىلى قابىلداپ، «ءىستى وسكەمەن قالاسى تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى مەكەمەسىنىڭ جولاۋشى كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى بولىمىنە تاپسىرما بەرىلدى، سول ۇيىم شەشەدى» دەگەن جاۋاپ بەردى. بۇل بولىمشەنىڭ باسشىلارى دا مەنى قابىلداپ، سۋرەت-جوباممەن تانىسىپ، بيىلعى جىلى بولماعاندا تاس جول توسەلەتىنىن ايتتى. ءوتىنىشىمنىڭ ەلەۋسىز قالماعانىنا رازى بولدىم. ءبىر ناتيجە شىعار دەپ سەنىپ وتىرمىن، - دەيدى.
اقساقالدىڭ سوزىنەن سوڭ ءبىزدىڭ كوڭىلىمىزدە دە ءۇمىت وتى جانىپ، ءدال قاشان، قانداي شارا قولدانىلاتىنىن بىلمەككە اتالمىش ءبولىمنىڭ باسشىلارىنا حابارلاستىق.
- ول كىسىنىڭ ءوتىنىشى جايلى بىلمەيمىز، ءبىز جوسپار بويىنشا بيىل قالا شەتىندەگى ءبىراز اۋىلدارعا تاس جول توسەيمىز، بىراق بۇل جوسپاردا سىزدەر ايتقان اۋىل جوق، - دەيدى وسى وسكەمەن قالاسى تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى مەكەمەسىنىڭ جولاۋشى كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى ءبولىمى باستىعىنىڭ ورىنباسارى ەرنار ماۋلەتحانوۆ.
تىرشىلىك كوزى - سۋ مەن جارىق ماسەلەسى دە وڭىپ تۇرعان جوق. اۋىلدىڭ اسكەري قالاشىققا تارتىلعان كاناليزاتسيا جۇيەسىنە جاقىن ورنالاسقان بولىگى اۋلالارىنا ءوز كۇشتەرىمەن اۋىز سۋ ەنگىزىپ العان، شالعايداعىلارى سۋ ازابىن ءالى تارتىپ وتىر. ال، تۇرعىنداردىڭ ءبىر جارتىسى باسپانالارىنا جارىق جەتكىزە الماي ەكى جىل بويى ساندالىپ ءجۇر. اركىم پايدا ءۇشىن جۇگىرەتىن نارىق زامانىندا بۇل اۋىلداردى جارىقپەن قامتاماسىز ەتەتىن “ۆك رەك” اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ كورسەتىپ وتىرعان قىزمەتى كوڭىلدەن شىقپايدى. ەكى جىل ارتتارىنان ەرگەن تۇرعىنداردىڭ تىلەگىن ءالى دە تولىق قاناعاتتاندىرا الماي وتىر. جارىقسىز وتىرعاندار جەتەرلىك. ولاردىڭ ءۋاجى: بۇرىنعى شاعىن اۋىلعا ارنالعان ترانسفورماتوردىڭ كۇشى جەتپەيدى. رۇقسات العاندارىنىڭ ءوزى ءبىرىنىڭ باعاسى 10 مىڭ تەڭگە تۇراتىن بەتون باعانالاردى وسى كومپانيادان ساتىپ الۋعا قالتالارى كوتەرمەي دال بولىپ ءجۇر.
مىنە، احمەر اۋىلىنىڭ ءبىر بۇيرەگىندەگى كوزگە شىققان سۇيەلدەي شاعىن اۋىلدىڭ، شاعىن اۋىل ەمەس، قورالى قاۋىمنىڭ كۇللى الەم وركەنيەت ورىنە وزعان XXI عاسىرداعى كورىپ وتىرعان كۇنى وسى.
مۇنداي جاداۋ تىرلىك وسكەمەندە تەك وسى اۋىلدا عانا ەكەن دەپ ويلاماڭىز. 250-دەي ءتۇتىن سانى بار 23-ىقشام اۋدان، ونىڭ قارسىسىنداعى اشىلۋى وتكەن جىلى سالتاناتپەن تويلانعان 22-ىقشام اۋدان، اسكەري قالاشىقتان بەرگى اۋىلدار دەگەندەي، ءبىر مەنوۆنوە اۋىلىنا قاراستى بىرنەشە ەلدى مەكەننىڭ ينفراقۇرىلىمى تولىق شەشىمىن تاپپاي، تالاي جىلداردى ارتقا تاستادى.
وسى تۇستا، شىركىن، باسشىلار قالامىزدا ازشىلىق بولىپ وتىرعان قازاعىمىزدىڭ سانىن مولايتۋدىڭ ءبىر جولى - كەلگەندەردى كەۋدەسىنەن يتەرىپ، كەدەرگى جاساماي، قۇشاق جايا قارسى الىپ، ورنىعۋىنا وڭتايلى جاعداي جاساۋ ەكەندىگىن نەگە ەسكەرمەسكە دەگەن ويعا قالاسىز. ءتىپتى، ولاردىڭ وسىلايشا شەتقاقپاي كورىپ وتىرۋىنىڭ استارىندا اۋىلدان كەلدىڭ دەپ الالاۋشىلىق جاتقان سياقتى سەزىلەدى. ايتپەگەندە، بۇل سونشالىقتى شەشىمى تابىلمايتىن، قىرۋار قارجى تىلەيتىن ماسەلە ەمەس ەكەنى بەلگىلى. ونىڭ سىرتىندا ەلباسىنىڭ ءوزى ءۇي سالۋعا جەر تەلىمىن بەرسەڭ اۋەلى ينفراقۇرىلىم ماسەلەسىن شەشۋ جونىندە شەنەۋنىكتەرگە شەگەلەپ تۇرىپ تاپسىرما بەردى ەمەس پە!
پرەزيدەنت تاپسىرماسى قاشان ورىندالماق؟

بوداۋحان توقانۇلى، وسكەمەن
“ديدار” وبلىستىق گازەتى (وسكەمەن)