مەن جەلىدەگى الىمجەتتىلىك، بۋللينگ جونىندە، الەۋمەتتىك جەلىنىڭ مادەنيەتى جونىندە جۇيەلى تۇردە جازىپ ءجۇرمىن.

كەشە ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە بالانىڭ قۇقىقتارىن قوعاۋ ماسەلەسى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قر زاڭ جوباسى ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلداندى.

اتالعان زاڭدى قاراستىرۋ اياسىندا كيبەربۋللينگە قارسى تۇرۋ ماسەلەسى دە قاراستىرىلعان. كيبەربۋللينگتىڭ بالالارعا عانا ەمەس، ەرەسەكتەرگە دە قاتىستى ەكەندىگىن بارلىعىمىز جاقسى بىلەمىز. قانشاما وكىنىشتى، جازاتايىم جاعدايدار ءبىزدىڭ كوزىمىزشە بولىپ جاتىر!

بالالارعا قاتىستى ناقتى تسيفرلاردى كەلتىرگەن دۇرىس:

- 2020 جىلى بالا مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىندا 143 سۋيتسيد تىركەلسە، 193 سۋيتسيدكە تالپىنۋ تىركەلگەن.

- 2021 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا 105 سۋيتسيد، 105 تالپىنۋ تىركەلگەن.

ساراپشىلاردىڭ ەسەبىنە جۇگىنسەك، 2018 جىلى عانا:

- بالالاردىڭ 60 پايىزى ومىرىندە ءبىر رەت /كيبەر/ بۋللينگكە ۇشىراعان;

- 17 پايىزى /كيبەر/ بۋللينگە بىرنەشە رەت ۇشىراعان.

كيبەربۋللينگپەن كۇرەسۋ الەۋمەتتىك جەلىنى رەتتەۋمەن تىكەلەي بايلانىستى.

ەلىمىزدە تەك 2021 جىلى عانا جەلىدە 140 مىڭ زاڭ بۇزۋ /فەيك، كيبەربۋللينگ، ەكسترەميزم/ فاكتىسى تىركەلگەن!

اقپارات مينيسترلىگى جەلى پلاتفورمالارىنا 1700 حات جازىلعان، سونىڭ 20-30 پايىزى عانا قاناعاتتاندىرىلعان، ياعني الىپ تاستالعان.

وسى سالانى رەتتەۋدىڭ حالىقارالىق تاجىريبەسىن قاراستىرايىق.

1. 2017 جىلى گەرمانيانىڭ بۋندەستاگى «الەۋمەتتىك جەلى جونىندە» زاڭ قابىلدادى. بۇل زاڭ بويىنشا، 2 ملن قولداۋشىسى بار الەۋمەتتىك جەلى پلاتفورمالارى گەرمانيادا ازاماتتىق ىستەر مەن ايىپپۇلمەن اينالىساتىن وكىلدى تاعايىنداۋى كەرەك.

الەۋمەتتىك جەلى پلاتفورماسى تۇسكەن ارىز-شاعىمداردى 24 ساعاتتىڭ ىشىندە قاراپ، كونتەنتتى تەكسەرىپ، ادامدى بالاعاتتاۋ، جەك كورۋ ەكسترەميستىك باعىتتاعى جازبا بولسا شاعىم تۇسكەننەن كەيىن ءبىر جەتىنىڭ ىشىندە الىپ تاستاۋى كەرەك.

زاڭدى بۇزعانى ءۇشىن 50 ملن ەۆرو ايىپپۇل قاراستىرىلعان!

2. فرانتسيانىڭ ۇلتتىق جينالىسى دا وسىنداي زاڭ قابىلداعان. بۇل زاڭ بويىنشا، ونلاين-پلاتفورما فرانتسيا تەرريتورياسىندا زاڭدى وكىلىن تاعايىنداۋى ءتيىس. ونلاين-پلاتفورما ارىز-شاعىم جاساۋدىڭ ەلەكتروندى ءتۇرىن ەنگىزۋى ءتيىس.

زاڭدى ورىنداماعانى ءۇشىن 112 500 ەۆرو ايىپپۇل قاراستىرىلعان.

3. وڭتۇستىك كورەيا، سينگاپۋر، رەسەي، تۇركيا، ەو باسقا دا ەلدەرى ءوزىنىڭ زاڭدارىن وسى ماسەلە بويىنشا كۇشەيتىپ جاتىر.

4. جاڭا زەللانديا، اقش-تىڭ 50 شتاتىنىڭ 44 شتاتىندا كيبەربۋللينگە قىلمىستىق قاتاڭ جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان.

بۇگىندە، الەۋمەتتىك پلاتفورمالاردى رەتتەۋدىڭ حالىقارالىق تاجىريبەسى وسىنداي.

امەريكا قۇراما شتاتتارى، ازىرشە، كيبەربۋللينگە قارسى زاڭ قابىلداعان گەرمانيا، فرانتسيا، سينگاپۋر، باسقا دا ەلدەرگە، ءوزىنىڭ شتاتتارىنا ەشقانداي سانكتسيا قابىلداعان جوق.

ويتكەنى، الەۋمەتتىك جەلىنىڭ ىشىندەگى فەيك، بۋللينگ، ەكسترەميزم پروبلەماسى اقش تىڭ قوعامىن دا تولعاندىرىپ وتىر. وزدەرى دە الەۋمەتتىك پلاتفورمانى رەتتەپ وتىراتىن زاڭداردى ويلاستىرىپ جاتىر.

قازاقستانداعى كيبەربۋللينگ ماسەلەسىنىڭ «كۇيىپ» تۇرعانىن ەسەپكە الساق، اۋعانستانعا بايلانىستى ءدىني ەكسترەميزم ماسەلەسىنىڭ وزەكتى ەكەندىگىن ەسكەرسەك، وسى پروبلەمامەن اينالىساتىن مەملەكەتتىك وكىلەتتى ورگاننىڭ بولعانى دۇرىس.

مەملەكەت بۇگىندە ەكونوميكا، الەۋمەتتىك قورعاۋ، قارجى سالالارىن كۇندەلىكتى رەتتەپ وتىرادى.

وعان ءبىزدىڭ كوزىمىز ۇيرەنىپ كەتكەن. سوندىقتان نازار اۋدارمايمىز.

ال ەندى، الەۋمەتتىك پلاتفورمالارمەن قارىم-قاتىناس ماسەلەسىنە كەلەتىن بولساق، بۇل جونىندە ءالى تالقىلاۋلار بولارى ءسوزسىز.

مەنىڭ ويىمشا، الەۋمەتتىك پلاتفورمالاردىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى وكىلەتتىلىگى «ۆيرتۋالدى» تۇردە دە بولۋى ىقتيمال. ياعني، سول پلاتفورمالاردىڭ شتاب-كۆارتيراسىندا قازاق-ورىس ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەن ءبىزدىڭ جاستار «الەۋمەتتىك جەلىنىڭ ۇلتتىق مودەراتورى» ءرولىن اتقارىپ، ءبىزدىڭ مەلمەكەتتىك وكىلەتتى ورگانمەن الەۋمەتتىك پلاتفورما اراسىندا «دانەكەر» ءرولىن اتقارسا دا ارتىق-كەمى بولماۋى ىقتيمال.

ەركىندىك، تاۋەلسىزدىك پەن باسبۇزارلىق، زورلىق-زومبىلىقتى شاتاستىرۋعا بولمايدى. دەموكراتيا دەگەنىمىز نورما، پروتسەدۋرا، ەتيكا جانە مورال!

ادامنىڭ ار-ۇجدانىن سىيلايتىن، زاڭنىڭ الا ءجىبىن اتتامايتىن، مادەنيەتى جوعارى، پاراساتى بيىك ازاماتتارعا بۇل وزگەرىستەردەن قورقاتىن، ۇركەتىن ەشتەڭە جوق.

كەرىسىنشە، بۇل وزگەرىستەر سونداي ازاماتتاردى باسبۇزار، ەكسترەميستتەردەن قورعايتىن نورما جانە پروتسەدۋرا.

ەرلان سايروۆ،

ءماجىلىس دەپۋتاتى

Abai.kz