قازاقستان كوپتىلدى ءبىلىم جۇيەسىن دامىتپاق. بۇگىن ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ توراعالىعىمەن العاش رەت «قازاقستانداعى كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى: دامۋ ستراتەگياسى» اتتى جيىن وتپەك.

ءبىلىم جانە عىلىم مي­نيستر­لىگىنىڭ مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، «پرەزيدەنتتىڭ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى وتىرىسىندا ايت­قان تەزيسى بويىنشا ءاربىر ازامات مەملەكەتتىك ءتىلدى، ۇلتارالىق قاتىناس ءتىلى - ورىس ءتىلىن جانە اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرۋگە ۇم­تىلۋى ءتيىس. قازاقستاندا تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارىن دامىتۋ بويىنشا جۇمىس باستالعان. ەلدەگى 33 مەكتەپ ءۇش تىلدە ساباق بەرەدى. جەكەلەگەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋدى ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىسقا كىرىسكەن». كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋعا ارنالعان جيىندا قازاقستاننىڭ باسىم سالالارى بويىنشا كوپتىلدى مامانداردى ازىرلەۋ ماسەلەسى تالقىلانادى. كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋدى ەنگىزۋ قازاقستاندىق ءتۇ­لەكتەردىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە باسەكەگە قابىلەتتىگىن ارتتىرۋعا جاعداي جاساماق دەپ ەسەپتەيدى مينيسترلىك.

قازاقستان كوپتىلدى ءبىلىم جۇيەسىن دامىتپاق. بۇگىن ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ توراعالىعىمەن العاش رەت «قازاقستانداعى كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى: دامۋ ستراتەگياسى» اتتى جيىن وتپەك.

ءبىلىم جانە عىلىم مي­نيستر­لىگىنىڭ مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، «پرەزيدەنتتىڭ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى وتىرىسىندا ايت­قان تەزيسى بويىنشا ءاربىر ازامات مەملەكەتتىك ءتىلدى، ۇلتارالىق قاتىناس ءتىلى - ورىس ءتىلىن جانە اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرۋگە ۇم­تىلۋى ءتيىس. قازاقستاندا تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارىن دامىتۋ بويىنشا جۇمىس باستالعان. ەلدەگى 33 مەكتەپ ءۇش تىلدە ساباق بەرەدى. جەكەلەگەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋدى ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىسقا كىرىسكەن». كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋعا ارنالعان جيىندا قازاقستاننىڭ باسىم سالالارى بويىنشا كوپتىلدى مامانداردى ازىرلەۋ ماسەلەسى تالقىلانادى. كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋدى ەنگىزۋ قازاقستاندىق ءتۇ­لەكتەردىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە باسەكەگە قابىلەتتىگىن ارتتىرۋعا جاعداي جاساماق دەپ ەسەپتەيدى مينيسترلىك.

روزاقۇل حالمۇرادوۆ، پار­لامەنت دەپۋتاتى:
- قازاقستاندا بىردە-ءبىر قا­زاقشا مەكتەبى جوق قالالار بار. پاۆلودار، قوستاناي، قاراعاندى سياقتى وبلىستاردا قازاق مەك­تەپتەرىنىڭ تاپشىلىعى ايتىلعان. قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ماسەلەلەرى شەشىلمەي تۇرىپ، ءۇش ءتىلدى قاتار وقىتۋ دۇرىس پا؟
- قازاق تىلىندە مەكتەپتەر بار. قازاقشا وقيمىن دەگەن بالا جوق شىعار؟ جاقىندا اقمولا وبلىسىنىڭ ءبىر اۋىلىندا بول­دىق. سوندا ءبىر كىسىلەر قازاق مەك­تەبىن وزدەرى قالاي اش­قان­دارىن ايتىپ بەردى. قازاق سى­نىبىنا بارۋ ءۇشىن 4-5 بالا عانا جينالىپتى. سونان كەيىن 5-6 كىسى ءوزارا كەلىسىپ، 2-ورىس سىنى­بىندا وقيتىن بالالاردى قايتا قازاق تىلىندە وقىتاتىن 1- سىنىپقا اكەلىپتى. وسىلاي ولار قازاق سىنىبىن قۇرىپ، اقىرى قازاق مەكتەبىنىڭ اشىلۋىنا مۇرىندىق بولعان. ياعني، ەڭ ال­دىمەن اتا-انالارمەن جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. كەيبىر مەملە­كەتتەردە 4 جاسقا دەيىن بالاعا ءوزىنىڭ انا تىلىنەن وزگە تىلدەردى ەستىرتپەيدى. وتباسىنىڭ بارلىق مۇشەسى سابيگە تەك انا تىلىندە ءسوي­لەيدى. سونان كەيىن عانا باسقا تىلدەردى ۇيرەتە باستايدى. «انا ءتىلى انا سۇتىمەن ەنسە، ول ەشقاشان ەستەن كەتپەيدى» دەگەن ءسوز بار. وسى ماسەلەنى قولعا الۋىمىز كەرەك.
- ول ءۇشىن قازاقشا بالاباق­شالارى قاجەت بولار؟
- ەڭ الدىمەن، وتباسىندا قازاقشا سويلەۋ كەرەك. سونان كەيىن قازاقشا بالاباقشالار قاجەت. ەگەر بالاباقشالارىندا، بالكىم، 5 جاسقا دەيىن انا تىلىندە عانا سويلەسە، كەيىن ءۇندى تىلىندە سا­باق وقىتسا دا، بالا انا ءتىلىن ەس­تەن شىعارمايدى.
- ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ، ءۇش تىلدە ساباق وقىتۋ جۇيەسى ءتيىم­دى مە؟
-­ ازىرگە مينيسترلىك مۇنى جاپپاي ەنگىزىپ جاتقان جوق. جوبا رەتىندە ءار ايماقتان بىرەر مەكتەپتەن الىپ، بايقاپ كور­مەكشى. ازىرگە ونى جاقسى، جامان دەپ ايتۋ قيىن. بالا قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىندە بىردەي ءسوي­لەسە، ونىڭ ەش جامان جەرى جوق. وعان تەك قۋانۋىمىز كەرەك. ءبىز كەزىندە اعىلشىن ءتىلىن وقىمادىق. قازىر ىسساپارعا بارساق، مىلقاۋ ادامداي جۇرەمىز. سوندىقتان بالالارىمىز قازاق ءتىلىن، ورىس ءتىلىن، اعىلشىن تiلiن ءبىلىپ، بار­عان جە­رىندە سول تىلدەردە سايراپ جاتسا، بۇدان ەش جاماندىق كورمەيمىز. ازىرگە مەكتەپ ەمەس، قازاق ءتىلىن وتباسى مەن بالا-باقشادان كو­تەرۋ كەرەك.
مۇسىلمانداردا ءسابي تۋىل­عاندا قۇلاعىنا ازان ايتادى. اللانىڭ اتىن ەستىرتەدى. بۇل بالانىڭ ميىنا ەڭ ءبىرىنشى اللا كىرسىن دەگەن ماقساتتا جاسالادى. سول سياقتى 4-5 جاسقا كەلگەنشە، انا ءتىلى ءسابيدىڭ ساناسىنا ەنسە، ونداي بالا ەشقاشان انا ءتىلىن ۇمتىپايدى.

امانگەلدى ايتالى، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:
- جالپى، بۇل تىلدەردىڭ با­لانسى، تىلدەردىڭ تەڭدىگى تۋرالى وي تۋدىرادى. سوندىقتان كەيبىر ەلدەردە 2-3 ءتىل وقىتۋ ەتەك العان. بىراق ەكى-ءۇش تىلدە وقىتاتىن مەم­لەكەتتەردە انا ءتىلىنىڭ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مەڭگەرىلۋىنە كوپ ءمان بەرىلەدى. ەگەر مەملە­كەتتىك ءتىل ءالى دە ءالسىز، وسال، تۇ­عىرى بەرىك بولماسا، ءۇش ءتىلدى مەڭگەرۋ ماقسات ەتىپ قويىل­ماي­دى. سوندىقتان قازاقستاندا ءۇش ءتىلدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ەڭ ال­دىمەن، قازاق مەكتەپتەرىندە قا­زاق ءتىلىن تەرەڭ مەڭگەرگەن 10-11 سىنىپتارعا قولدانۋعا بولادى. مەكتەپكە دەيىنگى بۋىننان باس­تاپ ءۇش ءتىلدى ەنگىزۋ - مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ بولاشاعىنا ۇلكەن قاۋىپ توندىرەتىن ساياسات. ەگەر وقۋشىلار قازاق ءتىلىن مىقتاپ مەڭگەرسە، ون­دا باسقا تىلدەردى دە وقۋعا بو­لادى. جالپى، بۇل ساياساتتى قول­داي وتىرىپ، قوعامدا «ءۇش تۇ­عىرلى ءتىل ساياساتى قوعامدا مەم­لەكەتتىك ءتىلدى السىرەتۋى ءمۇم­كىن» دەگەن پىكىردىڭ تاراعانىن دا ەسكەرگەن ءجون.

ايجان كوشكەنوۆا

"ايقىن" گازەتى