حح عاسىر باسىندا الاشتىڭ ەلدىك جۇگىن، بار اۋىرتپالىعىن مويماي كوتەرگەن ۇركەردەي عانا وقىعان زيالىلاردىڭ قاتارىندا ومبى ۋەزىندە دۇنيەگە كەلسە دە، ورىستىڭ «وۆ» جالعاۋىن جالعاتپاعان قوشكە كەمەڭگەرۇلىنىڭ الار ورنى ەرەكشە. جان-جاقتى دارىن يەسى 1915 جىلدان باستاپ ءوزى ۇستالىپ كەتكەن 1937 جىلعا دەيىن قازاق تىلىنە، ادەبيەتىنە، پۋبليتسيستيكا، دراماتۋرگياسىنا، وسىنىڭ بارلىعىن جيناقتاي كەلگەندە قازاق عىلىمىنا ايتۋلى ەڭبەكتەر جازۋمەن ۇلكەن ۇلەس قوستى. قايتالانباس قولتاڭباسىن قالدىردى. سونداي-اق ول ءوز جۇرتىنىڭ پاتشالىق رەسەيگە بودان بولعانىنا جايباراقات قاراپ وتىرا الماي، قازاقتىڭ تۇڭعىش جاستار ۇيىمى – «بىرلىككە» مۇشە بولىپ، ونىڭ «بالاپان» اتتى جۋرنالىنا رەداكتورلىق ەتتى. 1917 جىلى الاشوردانىڭ اقمولا وبلىستىق كوميتەتىن قۇرۋعا ات سالىستى. بۇل از دەسەڭىز، دارىگەر رەتىندە دە تالاي جانداردى ءولىم اۋزىنان اراشالاپ الىپ قالعان قوشكە، قازاقتىڭ كوشكەسى ۇلتىنىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاعانى ءۇشىن باسقا دا الاش زيالىلارى سەكىلدى «كەڭەس ۇكىمەتىنە قارسى ارەكەت ەتۋشى» دەگەن ايىپپەن وتىزىنشى جىلداردان باستاپ اباقتىدان اباقتىعا قامالىپ، جەر اۋدارىلىپ، اقىرىندا اتۋ جازاسىنا كەسىلدى. قازاق ۇلتى اياۋلى ۇلسىز، قالامى يەسىز، جارى جەسىر، بالالارى جەتىم قالدى.

حح عاسىر باسىندا الاشتىڭ ەلدىك جۇگىن، بار اۋىرتپالىعىن مويماي كوتەرگەن ۇركەردەي عانا وقىعان زيالىلاردىڭ قاتارىندا ومبى ۋەزىندە دۇنيەگە كەلسە دە، ورىستىڭ «وۆ» جالعاۋىن جالعاتپاعان قوشكە كەمەڭگەرۇلىنىڭ الار ورنى ەرەكشە. جان-جاقتى دارىن يەسى 1915 جىلدان باستاپ ءوزى ۇستالىپ كەتكەن 1937 جىلعا دەيىن قازاق تىلىنە، ادەبيەتىنە، پۋبليتسيستيكا، دراماتۋرگياسىنا، وسىنىڭ بارلىعىن جيناقتاي كەلگەندە قازاق عىلىمىنا ايتۋلى ەڭبەكتەر جازۋمەن ۇلكەن ۇلەس قوستى. قايتالانباس قولتاڭباسىن قالدىردى. سونداي-اق ول ءوز جۇرتىنىڭ پاتشالىق رەسەيگە بودان بولعانىنا جايباراقات قاراپ وتىرا الماي، قازاقتىڭ تۇڭعىش جاستار ۇيىمى – «بىرلىككە» مۇشە بولىپ، ونىڭ «بالاپان» اتتى جۋرنالىنا رەداكتورلىق ەتتى. 1917 جىلى الاشوردانىڭ اقمولا وبلىستىق كوميتەتىن قۇرۋعا ات سالىستى. بۇل از دەسەڭىز، دارىگەر رەتىندە دە تالاي جانداردى ءولىم اۋزىنان اراشالاپ الىپ قالعان قوشكە، قازاقتىڭ كوشكەسى ۇلتىنىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاعانى ءۇشىن باسقا دا الاش زيالىلارى سەكىلدى «كەڭەس ۇكىمەتىنە قارسى ارەكەت ەتۋشى» دەگەن ايىپپەن وتىزىنشى جىلداردان باستاپ اباقتىدان اباقتىعا قامالىپ، جەر اۋدارىلىپ، اقىرىندا اتۋ جازاسىنا كەسىلدى. قازاق ۇلتى اياۋلى ۇلسىز، قالامى يەسىز، جارى جەسىر، بالالارى جەتىم قالدى.

قاشاندا شۇكىر ەتىپ قاناعاتىن،

التىننىڭ سىنىعى بوپ سانالاتىن.

قازاقتىڭ قوشكەسىنىڭ قىزى زايرا

اكەنىڭ ارقالاعان اماناتىن،

- دەگەن جىر جولدارىنداعى زايرا قوشكەقىزىنىڭ بۇگىندە جاسى سەكسەننەن اسقان. الماتىدا تۇراتىن اسىل اجەنىڭ اكەسى جايلى اڭگىمەسىن تىڭداۋعا ارنايى ىزدەپ باردىق. قانشا دەگەنمەن، كارىلىكتىڭ ات كارىلىك، زايرا اپا ازداپ اۋىرىڭقىراپ قالسا كەرەك. دەگەنمەن، ءبىر عاجابى، اكەسى جايلى ايتا باستاپ ەدى، اۋرۋىنان ايىعىپ كەتكەندەي، جادىراپ سالا بەردى:

«ءتورتىنشى سىنىپتا نەمىس ءتىلىن،

بەسىنشى سىنىپتا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتەم»

- اكەم – مەن ءۇشىن دۇنيەدەگى ەڭ جاقسى ادام. بىراق، وكىنىشتىسى، سونداي جاقسى اداممەن از عانا جىل بىرگە تۇردىق. ءىنىم، ءسىڭلىم ۇشەۋمىزدەن اكەمىزدىڭ جانىندا كوبىرەك بولعان مەن. تۇڭعىشى بولعان سوڭ دا شىعار، ماعان سونداي باقىتتىڭ بۇيىرعانى، - دەپ باستادى اڭگىمەسىن زايرا قوشكەقىزى. – ولاي دەيتىنىم، اكەمىز سول كەزدەگى ساياساتتىڭ كەسىرىنەن ءجيى-ءجيى جەر اۋدارىلدى عوي. انامىز دا اكەم قايدا جەر اۋدارىلسا، سوندا بىرگە ەرىپ جۇرگەن. العاش تاشكەنتكە، كەيىن ۋكراينانىڭ ۆورنەج قالاسىنىڭ ماڭىنداعى ۆالۋيكي دەگەن شاعىن قالاشىققا جىبەردى. سوندا تەمىرجول اۋرۋحاناسىندا دارىگەر بولىپ قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن اكەم اناما «بالالاردىڭ ءبىرىن الىپ كەلشى» دەپ ءوتىنىپتى. سوندا انام بالالاردىڭ ىشىندە ەستيارى دەپ مەنى الىپ بارعان عوي. سول جەردە مەن ءبىرىنشى سىنىپتى ءبىتىردىم. كىشكەنتاي بولسام دا، سول شاقتا اكەمنىڭ ۆورونەج قالاسىنا ءجيى بارىپ، ءوزى سياقتى جەر اۋدارىلعان قازاقتارمەن كەزدەسىپ تۇرعاندىعى ەسىمدە قالىپتى. ودان كەيىن اكەم الماتىنىڭ تۇرمەسىندە وتىرعاندا دا، انام مەنى ارقالاپ اپاردى. جازىقسىزدان جازىقسىز ءبىر جىل قاماۋداجاتىپ، سودان سوڭ اشتىق جاريالاعان اكەمىزگە نكۆد تۇرمەنىڭ اۋرۋحاناسىندا جۇمىس ىستەۋگە رۇقسات بەرىپتى. سول كەزدە ول كىسىنىڭ ارتىنان ىزدەپ بارعان ءبىزدى اق حالاتپەن قارسى الىپ، قۇشاقتاپ سۇيگەنى ءالى كۇنگە كوز الدىمدا.

اباقتىدا جاتقانداعى ءوزىنىڭ كوڭىل-كۇيىن، باسىنان وتكىزىپ جاتقان قياناتتى قوشكە بىلاي سۋرەتتەيدى:

اشىعىپ ءۇش كۇن بولدى اباقتى ۇيدە،

جاتىرمىن دىم سىزباستان ءحالسىز كۇيدە.

وسىدان ولاي-بۇلاي بولىپ كەتسەم،

جەتكىزەر كىم سالەمدى ءبىزدىڭ ۇيگە؟

اشىعىپ ءۇش كۇن بولدى كەتتى شاما،

اۋىر وي بويدى بيلەپ، جۇرەك جارا.

وسىدان ولاي-بۇلاي بولىپ كەتسەم،

جەتكىزەر كىم سالەمدى مۇڭلى اناما...

قوشكە ۋكراينا جەرىندەگى مەرزىمى بىتۋگە تاياۋ قالعاندا اناسىنىڭ اۋىر ناۋقاسقا ۇشىراعاندىعى جونىندە قارالى حابار ەستيدى. سوندىقتان قالايدا كوزى جۇمىلماي تۇرىپ، اناسىن ءبىر كورىپ قالۋعا ۇمتىلادى. نكۆد-عا قايتا-قايتا سۇرانىپ، ازەر دەگەندە قالعان مەرزىمىن ومبى جەرىندە وتەۋگە رۇقسات الىپ بارسا، سودان ەكى اي بۇرىن اناسى و دۇنيەگە اتتانىپ كەتكەن ەكەن.

سودان تۋعان جەرى – ومبىنىڭ شارباقكول اۋداندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ بولىمىندەگى قاراپايىم نۇسقاۋشىلىق قىزمەتتى تاڭداعان قوشكە حالىققا قولىنان كەلگەنشە كومەگىن ايامادى. ونىڭ جەڭىل قولى تالايعا شيپا بولدى. باسى اۋىرىپ، بالتىرى سىزداعاندار كۇن-ءتۇن دەمەي اقكوڭىل، ادال ازاماتتىڭ ەسىگىن قاعادى ەكەن. دارىگەردىڭ كۇيبەڭ تىرشىلكتەن قولى قالت ەتكەندە ءۇش قۇلىنىن ويناتىپ، ال ءتۇن تىلسىمىندا قاعاز بەن قالامدى سەرىك قىلعان كورىنەدى.

- اكەم سونداي جىبەك مىنەزدى ادام ەدى. بىزگە نە انامىزعا ءبىر رەت تە بولسا داۋىس كوتەرىپ ايعايلاعانىن ەستىمەپپىن. ۇنەمى اقىل ايتىپ، ساباعىمىزدى قاداعالاپ وتىراتىن. ماعان كوبەيتۋ كەستەسىن ۇيرەتكەن كەزى، وقىعان كىتاپتارىنىڭ مازمۇنىن ايتىپ وتىراتىن كەزى ءبارى-ءبارى كەشەگىدەي كوز الدىمدا. ءتىپتى بۇكىر بولىپ قالماۋ ءۇشىن ورىندىققا قالاي دۇرىس وتىرۋ كەرەكتىگىن كورسەتەتىن. ۇستالىپ كەتەتىن جىلى، ءۇشىنشى سىنىپتى وقىپ جۇرگەن ماعان «ءتورتىنشى سىنىپقا بارعانىڭدا، قۇلىنىم، نەمىس ءتىلىن، بەسىنشى سىنىپتا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتەم» دەيتىن. نەمىس، اعىلشىن، ورىس ءتىلىن بىلاي قويعاندا، اراب، پارسى سەكىلدى بىرنەشە ءتىل بىلەتىن. امال نەشىك، ول ايتقاندارى ارمان كۇيىندە قالدى، ءوزىمىز بولساق جەتىم-جەسىر بوپ قالدىق، - وسىلاي دەپ ەستەلىك ايتىپ وتىرعان زايرا قوشكەقىزىنىڭ جانارىنان جاس ءۇزىلىپ جاتتى.

ايان ءتۇس – الاساپىران

قوشكە 1937 جىلدىڭ ورتاسىندا سوناۋ تاشكەنتتە جۇرگەن كەزىنەن باستاپ جازعان زامانداستارى تۋرالى روماندى اياقتاپ، سونى الماتى باسپالارىنا جەتكىزۋدىڭ جولىن ويلاستىرىپ ءجۇر ەكەن. سول كەزدە قىزى زايراعا دا الماتىنى كورسەتپەك ويى بولىپتى. ورىندالماعان ارمان-اي، سول كىتاپ كەيىن قولجازبا كۇيىندە نكۆد قاراماعىنا ءتۇسىپ، جوق بولعان.

قوشكە سولاقاي ساياساتتىڭ ءوزىن جاي تاپتىرمايتىنىن، تۇبىندە ءبىر جالماماي تىنبايتىنىن سەزگەندەي، بالالارىن سول شاقتا تاپ كەلەتىن تاعدىر قيىندىقتارىنا دايىنداي باستاپتى.

- مەن ون بىردە، ءىنىم نارمانبەت ون جاستا، ءسىڭلىم ودان دا كىشى. مەنى ەڭ ۇلكەن دەپ كورسەتە مە، بىردە اكەم ءبىر ءتىلىم ناندى ۇستاپ وتىرىپ: «مەن تۇرمەدە جاتقاندا وسى ناندى تەز تاۋىسىپ قويماۋ ءۇشىن ۇساق-ۇساق بىرنەشە بولىككە ءبولىپ ساقتايتىنبىز»، - دەسە، ەندى تاعى بىردە ءۇيدىڭ قابىرعاسىن تاقىلداتىپ «العاشقى تۇتقىندالعاندا تۇتقىندار بىرىمىزبەن-ءبىرىمىز وسىلاي سويلەسەتىنبىز» دەدى. ءاربىر دىبىستىڭ ماعىناسى بولادى ەكەن.

وتىز جەتىنشى جىلدىڭ ءبىرىنشى تامىزى. مەنىڭ تۋعان كۇنىم بولاتىن. اكەم ەمەنى جەتەلەپ، اۋىل سىرتىنداعى ورمانعا اپارىپ، ءوز قولىمەن جيدە تەرىپ جەگىزدى. سونىڭ بارلىعىن قازىر ويلاسام، اكەم كەلەشەكتە بىزبەن تۇرمايتىنىن سەزگەن سياقتى, - دەيدى زايرا اپا.

الدارىنان الاساپىران زامان كۇتىپ تۇرعانىن قياداعىنى كوزى شالاتىن قىراعى ازاماتتار سەزبەدى دەۋ سەنىمسىز سياقتى. 1937 جىل بولماي-اق، 1931 جىلى بولشەۆيزمنىڭ قۇربانى بولعان ايماۋىتتىڭ جۇسىپبەگى ەمەس پە ەدى؟ «عاجاپ ءىس: ءار كەز ءار ادام ويانىپ، ىلگەرى قادام باسايىن دەسە، وڭكەي جالقاۋ ونداي ادامدى «كەرى كەتكەلى ءجۇر، ءولتىرۋ كەرەك» دەپ دۋ ەتە تۇسەدى. الگىلەر ول ادامدى تاس اتىپ ءولتىرىپ، اقىرىندا وزدەرى اقىماق بولىپ قالادى» دەپ دجەك لوندوننان ءتارجىما جاساعان جازۋشىنىڭ ءوزى ەدى عوي. دەمەك، سەزگەن. ونىسىن كەيىنگىگە وسىلاي جازىپ قالدىرۋدى ماقسات تا تۇتقان. سول سياقتى قوشكە دە كەتەرىنەن ءبىراز بۇرىن ءتۇس كورىپتى. تۇسىندە ءبىر قاريا قوشكەنى جامان لاشىققا كىرگىزىپ، «ەندى سەن وسىندا تۇراسىڭ» دەپتى. تار، قاراڭعى ءارى سىزدىڭ ءيسى مۇڭكىپ تۇرعان لاشىقتىڭ توبەسىنە كوزى تۇسكەن قوشكە ءۇش تەرەزە كورىپتى. ويانا سالا جۇبايى گۇلسىمگە ءتۇسىن ايتىپ، ونىسىن ءوزى جورىپ، «كوپ ۇزاماي ءبىر زاۋال تونەتىن سياقتى، بەكەم بول. بىراق تۇسىمدە كورگەن لاشىقتىڭ ءۇش تەرەزەسى مەنىڭ ءۇمىت نۇرىم – بالالارىم بولار، ءسىرا. سەن سولاردى كوزىڭنىڭ قاراشىعىنداي قورعا» دەپ تابىستاپتى.

- 1937 جىلى تامىزدىڭ 7-سىندە ۇستالدى اكەمىز. ۇشتىكتىڭ «قارا قارعاسىنا» مىنگىزىپ الىپ، اكەتىپ بارا جاتقان جولدا قاتتى نوسەر قۇيىپ، كولىك جۇرە الماي قالادى. سودان تۇتقىندار اۋداندىق تۇرمەدە قالادى. سول كەزدە انامىز اكەمدى ىزدەپ بارادى. سوڭعى كەزدەسۋلەرى ەكەۋىنىڭ. سوندا انامىزعا: «جانىم، ەندى مەن رۇقسات بەرەم، باسىڭ جاس، قيدىم سەنى باسقاعا، قيدىم. بالالاردى الىپ ەلگە كوش. ەل ىشىندە اشتان ولمەيسىڭدەر. ماعان بۇل جولدان قايتۋ جوق ەندى. بالالارىمىز جاس، تۇرمىسىمىز ناشار. ايتپەسە، شەتەلگە كەتكەندە بولار ەد...»، - دەپتى.

راسىندا ءاۋ باستان-اق بولشەۆيكتەردەن بەزىنگەن مۇستافا شوقاي سەكىلدى ەلدى ءبىر قۇدايعا تاپسىرىپ، كوممۋنيزم ەلەسى بۇلىڭعىر شەت جەرگە قاشىپ كەتۋ كەرەك پە ەدى؟ سوندا اقىلدىلارىن اسقان، اقىندارىن اتقان، وزىقتارىن وتقا سالعان، قادىرلىلەرىن قۇربان ەتكەن قوعامنان قۇتىلار ما ەدى؟ وسىلاي ەتسە، مۇمكىن ميللەتكە كوپ پايدا كەلتىرەر مە ەدى؟ دەگەنمەن، ءىسىڭ ءادىل، ماقساتىڭ حالىق مۇددەسىنە ورايلى بولسا، نەگە وتاننان جىراق كەتۋگە ءتيىسسىڭ؟ ەلدەن كەتۋ ادىلەت كۇشىنەن تايساقتاعاندىقتى كورسەتپەي مە؟ نامىس قايدا؟ الاش زيالىلارىنىڭ كوبى وسى نامىستان اتتاي الماي، امالسىز اجالعا باسىن تىكتى. سونىڭ ءبىرى قوشكە دە كەلمەسكە كەتە باردى.

اماناتقا – قيانات

ال ارتىندا قالعان جارى مەن بالالارىنىڭ جايى نە بولدى؟ بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن زايرا اجەي بىلايشا قايىردى:

- ءبىزدى اۋىلدان اعايىندار كەلىپ، تۇندەلەتىپ ەلگە كوشىرىپ اكەتتى. كوشىرىپ اكەتەرىن اكەتكەنمەن، بارعان سوڭ قيىندىققا تاپ بولدىق. ەشكىم ۇيىنە تۇرعىزۋعا باتا المايدى. وزدەرىنە زيانى ءتيىپ كەتەدى دەپ قورقادى عوي. قاڭعىپ كەلگەن «حالىق جاۋىنىڭ وتباسى قايدا بارارىمىزدى، كىمنەن پانا تابارىمىزدى بىلمەي تۇرمىز. سوندا جالعىز الكەي ءتاشىموۆ دەگەن اعايىنىمىز عانا سۋىرىلىپ شىعىپ، «مەنىڭ جانىم قوشكەدەن ارتىق ەمەس، قوشكەنىڭ بالالارىن دالادا قالدىرىپ، تىنىش جاتا المايمىن» دەپ ەكى-ءۇش بولمەلى ءۇيىنىڭ ءبىر بولمەسىن بىزگە بوساتىپ بەردى. سول كىسىنىڭ ۇيىندە تۇردىق، قاشان ءوزىمىز جەتىلگەنشە. انام بىلەگىن سىبانىپ، كولحوز جۇمىسىنا كىرىستى. اعايىندار كومەك بەرىپ وتىردى. ءبىرى كارتوبىن، ءبىرى ۇنى مەن بيدايىن بەردى دەگەندەي. ايتەۋىر يتشىلەپ كۇنىمىزدى كوردىك قوي.

قاتىگەز تاعدىر اسقار تاۋداي اكەدەن ايىرعاننان كوپ ۇزاماي زايرا، نارمانبەت، ساۋلەنى انانىڭ ايالى الاقانىنان دا ايىردى. العاشىندا قوشكەنىڭ ءوزىن ۇستاعانىمەن، جۇبايىنا تيمەگەن جاندايشاپتار سوعىس باستالعان تۇستا بار ۋاقىتى مەن كۇش-جىگەرىن كولحوز جۇمىسىنا ارناپ جۇرگەن جەرىنەن گۇلسىمدى تۇتقىنعا الدى. ءسويتىپ، بەس جىلعا سۆەردلوۆ جەرىنە ايداپ جىبەردى. اناسى تۇتقىنعا الىنعاننان ەكى كۇن وتكەندە ون التى جاسار زايرا «اناعا ارناۋ» اتتى ولەڭ جازادى:

قۇلىپتاۋلى قاماۋدا

جاتىرسىڭ با جابىعىپ؟

قايعىمەنەن وتكەن سوڭ

ومىرىڭە قامىعىپ.

كەلەشەك شىركىن بەلگىسىز،

بۇلدىرايدى ساعىمداي

اق كوڭىلىڭ ەش كىرسىز

بولدى ما ۋلى جىلانداي؟

كەڭ جايلاۋدا ىشكەن سۋ

قازى-قارتا ول بولار.

تاس قاماۋدا وتكەن كۇن،

قارا تۇنگە تەڭ بولار.

وسىلاي بالالار ەكى كوزدەرى ءتورت بولىپ انالارىن كۇتتى، تىقىر ەتكەن دىبىس ەستىلسە، ەسىككە جۇگىردى. وزدەرىنىڭ اۋىزدارىنان جىرىپ، جىراقتا ءجۇر عوي دەپ، انالارىنا سالىپ تۇردى. بىراق ول ورتان جولدا قولدى بولىپ، سارى ماي مەن ازىق-تۇلىكتىڭ ورنىنا تاس تولتىرىلعان كەزى بولىپتى. بالالارىنىڭ وزىنە دەپ ساقتاعانىنىڭ تونالعانىنا ەمەس، «انامىز وسىنى العاندا قالاي قۋانار ەكەن» دەگەن بالالىق ۇمىتتەرىنە قول سالىنعانىنا شىداي الماي، وكسىپ-وكسىپ جىلاپ الادى. بىراق بالالار ودان بەيحابار ەدى. ول تۇگىلى انالارىنان حات-حابار الۋعا زار بولدى. سودان سوڭ تۇتقىندالعان اكەسىنىڭ قايتىپ ورالماعانىن كورگەن قارشاداي قىز ەندى اناسىمەن دە كورىسەمىز بە، جوق پا دەپ ويلاعان بولۋى كەرەك، «اجال» اتتى ولەڭىندە سۇم اجالعا ءزىلدى سۇراق قويادى:

ىزعارلى اجداھاداي اجال شىركىن،

كەلەرسىڭ بارىمىزگە ءالى ءبىر كۇن.

جاستى الىپ، جارلىنى الىپ، جالعىزدى الىپ،

ايتساڭشى، نەگە جەتتىڭ سوندا سەن سۇم؟

كىرشىكسىز كوڭىلدەن شىققان وسىنداي جان كۇيزەلىسى پەرىشتەنىڭ قۇلاعىنا شالىندى ما، بالالاردىڭ اناسى اراعا بەس جىل سالىپ ورتالارىنا ورالادى.

- انالارىڭىز كەلگەن كۇن ەسىڭىزدە مە؟ ساعىنا دا سارىلا كۇتكەن اياۋلى جان ەسىكتەن كىرىپ كەلگەندە، قانداي كۇيدە بولدىڭىزدار؟

- ول ساتتەگى كوڭىل-كۇيدى تىلمەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىر قىزىعى، انام وتە نامىسقوي جان ەدى. سۆەردلوۆ جەرىندە اعاش كەسۋشى بولىپ ىستەگەن جۇمىستارىنا از دا بولسا ەڭبەكاقى الىپ تۇرىپتى. سونىسىن جيناپ، وزىنە ءبىرسىپىرا جاڭا كيىم الىپ، تۇتقىندا بولعان ادام سياقتى جۇنجىمەي، كەرىسىنشە، الىستاعى كۋرورتتان ورالعانداي ادەمى بولىپ كەلدى. ونداعىسى دوسقا كۇلكى، دۇشپانعا تابا بولماۋ عوي. قوشكەنىڭ جارى ءجۇنجىپ، توزىپ كەتىپتى دەپ ەل-جۇرت تابالاماسىن دەگەنى عوي.

اقتالۋ، «التىن ساقينا»

ءيا، سولاي زامان العا وزا بەردى. كەشەگى وتپەستەي بولعان قارالى كۇندەر، ازالى جىلدار دا ءوتتى. ءبىر كەزدەرى جازىقسىز جازالانعاندار ەندى بىرتىندەپ اقتالا باستادى. ارادان جيىرما جىل وتكەندە 1957 جىلى 17 تامىزدا ءسىبىر اسكەري وكرۋگىنىڭ اسكەري تريبۋنالى اكەلەرىن رەسمي تۇردە اقتاعاندا، زايرا، نارمانبەت، ساۋلە ءتوتاليتاريزمنىڭ ءجون-جوسىعىن بىلەتىن سانالى ازاماتتار ەدى. سوندىقتان ولار بۇل حاباردى ەستىگەندە قۋانسا دا، باقيعا كەتكەن اكەنى جوقتاپ جىلاپ تۇردى.

قوشكەنىڭ الدى وزىنە، ارتى ۇرپاقتارىنا جارىق ەكەن. ءبىر كەزدەرى قاجى ۇرپاعى اتانعان اۋلەت ءۇبىرلى-ءشۇبىرلى بولدى. گۇلسىم انا ۇلىن ۇياعا، قىزىن قياعا قوندىردى. ەرى اقتالعان سوڭ، ومبىنىڭ شارباقكولىنەن شىندىق ىزدەپ الماتىعا كەلدى. سول كەزدە گۇلسىم اجەسىنىڭ قانداي قيىندىقتارعا تاپ بولعانىن، سوعان بەرىلمەي، ءوز ماقساتى ءۇشىن تاباندى تۇردە كۇرەسكەن ەرلىگىن نەمەرەسى گۇلنار بىلايشا دارىپتەيدى:

- گۇلسىم اجەمىز قوشكە اتاممىزدىڭ اقتالعاندىعى جونىندەگى قاعاز قولىنا تيىسىمەن، بىردەن ونىڭ شىعارمالارىن جيناقتاۋ ىسىنە ككىرىسىپ، سول ءۇشىن سولناۋ ومبىدان الماتىعا كوشىپ كەلدى. ءسويتىپ، ۇلت رۋحانياتىنا بەي-جاي قارامايدى-اۋ دەگەن مۇحتار اۋەزوۆتەن باستاپ، الكەي مارعۇلان، قانىش ساتباەۆ، ءىلياس وماروۆ سىندى ازاماتتاردىڭ الدىنا كىرەدى. سونداي كەزدىڭ بىرىندە قوشكەمەن كوزى تىرىسىندە سىيلاسىپ تۇرعان مۇحتار اۋەزوۆ گۇلسىمگە: «سەن مۇنداي ىسكە بالالارىڭدى جۇمساما، ولار ەشكىمنىڭ الدىنا كىرمەسىن، ساعى سىنادى» دەسە كەرەك. سولايشا سەگىز جىل تابانىنان توزىپ، اجەم اتامنىڭ «التىن ساقينا» اتتى جيناعىن شىعارادى. كىتاپقا العىسوز جازىپ، شىعارۋعا قولۇشىن بەرگەن دە مۇحاڭ ەدى. قازىر ول جاعىنان شۇكىرشىلىك ەتەمىز. 2006 جىلى اتامىزدىڭ 110 جىلدىق مەرەيتويىندا تولىق شىعارمالار جيناعى جارىققا شىقتى.

قوشكە راسىندا دا، تەگىنە ساي قازاقتىڭ كوگىنەن كۇن بولىپ نۇرىن توگە الاتىن كەمەڭگەر ۇل ەدى. ونىڭ ءتىل، ادەبيەت، پۋبليتسيستيكا، دراماتۋرگيا سالاسىندا، اگرونوميا، مەديتسينا سەكىلدى جان-جاقتى سالالارداعى ۇشان-تەڭىز ەڭبەگى وزىمەن بىرگە ولگەن جوق. سوندىقتان دا، ءتانى ولگەنمەن، قوشكەنىڭ رۋحى ءتىرى. ول رۋح ۇرپاعىنىڭ بويىنان نە بولماسا قازاقتىڭ كەز-كەلگەن ءبىر بالاسىنىڭ بويىنان كۇندەردىڭ كۇنىندە جارقىراي كورىنەتىنى حاق.

ءماريام ءابساتتار