ەلىمىز ەگەمەندىك العاننان بەرى اتتارىن اتاۋعا تىيىم سالىنعان حاندارىمىز، بيلەرىمىز بەن باتىرلارىمىزدىڭ قاسيەتتى ەسىمدەرى قايتا ورالىپ، تاريحتاعى ءوز ورنىنا ساي لايىقتى باعاسىن الىپ جاتقاندىعى ءبارىمىزدىڭ رۋحىمىزدى ءبىر كوتەرىپ تاستاعاندىعى راس. وسىعان وراي جەر-جەردە ەڭسەلى ەكەرتكىشتەر بوي كوتەرىپ، قالامىزدىڭ ءسانىن كەلتىرۋمەن قاتار، وسكەلەڭ ۇرپاق عيبىرات الاتىن ورىندارعا اينالدى. مۇنىڭ، ارينە، قۇپتارلىق جايت ەكەندىگىنە ەشكىم دە كۇمان كەلتىرە قويماس.

الايدا، مۇنىڭ ءوزى دە كەزەكتى ناۋقانعا اينالىپ، بارا-بارا اسىراسىلتەۋشىلىك سەكىلدى سىرقاتقا بوي الدىرىپ كەتكەن سىڭايلى. قازىرگى تاڭدا كىم-كىمنىڭ حالىق الدىندا سىڭىرگەن ولشەۋسىز ەڭبەگىنە ەمەس، بيىك لاۋازىمدى قىزمەتى مەن بايلىعىنا قاراي وڭدى-سولدى ەسكەرتكىش قويۋ باسەكەسى باستالىپ كەتتى مە دەپ قالاسىڭ. ءتىپتى، ونداي جانداردىڭ وسىلايشا اتىن شىعارۋ سانگە اينالعانداي. ارينە، ەسكەرتكىش قويۋعا لايىقتى ەرەكشە ءىس تىندىرسا، ونداي باستاماعا كىم قارسى؟.. كالايدا، بۇل ماسەلەگە كوزقاراس كەيىنگى كەزدەرى تىم ۇساقتالىپ، ءتىپتى، باقىلاۋسىز كەتكەندەي اسەر قالدىرادى. مۇندايدا ءار نارسەنىڭ رەتى بولاتىندىعى، قانداي دا بەلگىلى جانعا بەرىلەتىن باعانىڭ ادىلەتتى بولۋى كەرەكتىگى مۇلدەم ەستەن شىعىپ كەتكەن سىڭايلى. بۇگىندەرى نە وزدەرى، نە بالاسى مينيستر بولعاندىعى ءۇشىن عانا ءزاۋلىم ەسكەرتكىش قويىلاتىندىعىنا ەشكىم دە تاڭ قالمايتىن بولدى. ورتاڭ قول جازۋشىلار مەن اقىنداردى دا وسىلايشا دارىپتەۋ، ءتىپتى، قالىپتى جاعدايعا اينالدى. مۇندايداعى باستى كريتەري - ارتىڭداعى ۇرپاقتارىڭ ۇلكەن لاۋازىمدى قىزمەت اتقارۋى نەمەسە قالتالارى قالىڭ بولىپ، ەسكەرتكىش ورناتۋ مەن سول جەردەگى كوشەنىڭ اتىن وزگەرتۋگە بايلانىستى شىعىنداردى ءوز قالتالارىنان كوتەرسە بولعانى. وزگەشە ەشبىر تالاپ جوق. مۇنداي جونسىزدىكتى جونگە سالاتىن رەسمي ورگانداردىڭ «سەن تيمەسەڭ، مەن تيمە» دەگەن ساياساتىن مۇلدەم ءتۇسىنۋ قيىن. الدە مىقتىلاردىڭ الدىندا ولدار دا دارمەنسىز بە؟ بولماسا، ونىڭ استارىندا وزگەشە ءبىر سىر بار ما ەكەن؟

ءتىپتى سول لايىقتى ادامدارعا قويىلاتىن ەسكەتكىشتەردىڭ وزىندىك ورنى بولاتىندىعى، ولاردى جاساعاندا ۇزاققا شىدايتىنداي ەتىپ، مۇقيات ىستەۋدىڭ ورنىنا جالعان باسەكەلەستىككە بوي ۇرىپ، ونداي باستاما كوتەرگەندەردىڭ وزدەرى اقىر اياعىندا ىڭعايسىز جاعدايعا ۇشىرايتىندىعى بار. ماسەلەن، اقتوبە وبلىسىنداعى بايعانين اۋدانى قاراۋىلكەلدى اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى وسىدان ەكى جىل بۇرىن اقىندار مەن جازۋشىلار اللەياسىن جاساپ، وندا ەسىمدەرى بۇكىل ەلگە بەلگىلى ءوز جەرلەستەرى - ساعي جيەنباەۆ، توبىق جارماعامبەتوۆ، ەسەنباي دۇيسەنبايۇلى، ءسابيت بايمولدين مەن وتەجان نۇرعاليەۆتەرگە ەسكەرتكىش ورناتقان. وعان جۇرت بولىپ 12 ميلليون تەڭگە جيناعان. الايدا اسىعىس-ۇسىگىس جاساي سالعان مۇسىندەردىڭ كوپ ۇزاماي سيقى كەتىپ، ادام قاراي المايتىن كۇيگە جەتكەن. بىرەۋىنىڭ سول قولى جوق، ەكىنشىسىنىڭ باسىنا زاقىم تۇسكەن، ءۇشىنشىسىنىڭ سىرى كەتكەن. اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ زايا كەتكەندەرىنە جانى اشىپ، جەرگىلىكتى اكىمدىكتەن كومەك سۇراعان. ولار، وبالى نە، قولدان كەلگەن كومەكتەرىن اياماي، ەسكەرتكىشتەردى بۇرىنعى قالپىنا كەلتىرىپ باققان. الايدا، ولاردىڭ عۇمىرلارىنىڭ قانشالىققا ۇزاققا سوزىلارىن ءبىر اللا بىلەدى.

وسى ورايدا، مۇنداي ەسكەرتكىشتەردىڭ شاعىن اۋىلدا، ەلەۋسىز جەردە تۇرعاننان گورى، وبلىس ورتالىعىندا نەمەسە ەلىمىزدىڭ استاناسىندا ورناتىلسا، الدەقايدا قيسىندى دا ادىلەتتى ەمەس پە ەدى دەگەن ساۋال ەشكىمدى دە الاڭداتپاعانى قالاي؟ قازاقتىڭ وسىندايدا ايتاتىن «بوياۋشى-بوياۋشى دەگەنگە ساقالىن بويايدى» دەگەن ماقالى ەسكە تۇسەدى. ارينە، «ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا جوق» جەردە مۇنان دا باسقا سوراقىلىقتاردى كەزدەستىرسەڭىز، تاڭ قالا قويماسسىز.

جالپى، مۇنداي «ءوزىم بىلەمىن» دەگەن ولەرمەندىككە سالىنىپ، وزگەلەرگە كۇلكى بولۋدا ءبىزدىڭ قوستانايعا ەشكىم جەتپەيدى. بۇل جەردە ەلىمىزدىڭ تاريحىنا دا، مادەنيەتىنە دە، ادەبيەتىنە دە ەش قاتىسى جوق ادامداردىڭ ەسكەرتكىشتەرى قاپتاپ كەتتى. مۇندا كىم جوق دەيسىڭ، تالتيگەن بوناپارت تا، نايزاسىن شوشاڭداتقان جاننا د.ارك تا، سايقىمازاق  چاپلين دە بار. جانە بۇلاردىڭ بارلىعى دا قالانىڭ ءدال ورتاسىندا، «سەندەر بىزگە نە ىستەي الاسىڭدار» دەگەندەي فرانتسۋز-قازاق ورتالىعى دەگەن ۇلكەن عيماراتتىڭ الدىندا قاسقايىپ قاراپ تۇر. ءتىپتى، باسقا ورىن جەتپەگەندەي ورىستاردىڭ اقىنى پۋشكينگە دەگەن ەسەكەرتكىشتى قالانىڭ ءدال ورتاسىندا، قالالىق اكىمدىكتىڭ قارسى الدىنا اكەلىپ قوندىردىق. ول پاقىرىڭ «سەندەردىڭ باس اقىندارىڭ مىنا مەنمىن» دەگەندەي وزگەلەرگە شالقاقتاي قارايدى. الايدا وزگەگە كولدەي بولعان كوڭىلىمىز وزىمىزگە كەلگەندە شولدەي بولا قالاتىندىعىن قايتەرسىز. باسقاسى-باسقا، وسى قوستاناي جەرىندە ەلىمىزدىڭ باس اقىنى اباي حاكىمگە ءبىر ەڭسەلى ەسكەرتكىش ورناتۋ ەشكىمنىڭ دە ويىنا كەلەر ەمەس. مۇنداعى جۇرتتىڭ وعان نامىستاناتىن دا ءتۇرى بايقالمايدى. الدە ۇلى اقىننىڭ قوستانايدا مۇلدەم ەسكەرىلمەۋىنىڭ استارىندا باسقاشا ءبىر سىر جاتقان شىعار. الدە وعان قۇنانبايۇلىنىڭ بۇل وڭىردە قالتاسى قالىڭ ءبىر تۋىسقانى نەمەسە ۇلكەن ءبىر باستىق ۇرپاقتارى جوقتىعى قول بايلاۋ بولىپ تۇر ما ەكەن؟

ايتپاقشى، «ەلباسىنا قالانىڭ ورتالىعىنان جاقسى كوشە بەرۋ كەرەك» دەگەن ناۋقانمەن كەزىندە وزگە جۇرتپەن تالاسا-تارماسا ەسىمى ازەر دەگەندە بەرىلگەن ابايدىڭ داڭعىلىنان دە ايىرىلىپ قالا جازداعانىمىز بار. ال ءبىز بولساق، «ابايعا نەگە ەسكەرتكىش جوق» دەپ قىزىل كەڭىردەك بولىپ جاتىرمىز. مۇنداي كوزقاراستاعى جەردە ونداي باستامانىڭ كوتەرلۋى دە، ونىڭ جۇزەگە اسۋكى دا ەكىتالاي.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz