ەل ءۇشىڭ ەڭ باستى ماسەلە بولىپ تۇرعان ول نيەتىنەن ابەڭ بۇگىن دە قايتقان جوق…

قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى اتاعى بار ەكى جازۋشىنىڭ ءبىرى (ەكىنشىسى ايگىلى اقيىق اقىنىمىز، ءتىل قورعانى مۇقتار شاحانوۆ), جازۋشىلاردان جالعىز كوزى ءتىرى كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى (بارلىعى ۇشەۋ-اق بولعان، ەكەۋى - م.اۋەزوۆ، ج.مولداعاليەۆ), قايسار قوعام قايراتكەرى ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆ بۇگىن 22 قازاندا 97 جاسقا تولدى! اللا جار بولسىن الاش ابىزىنا!

ايگىلى «قان مەن تەردىڭ»، «سەڭ» جانە «سوڭعى پارىز» روماندارىنىڭ اۆتورى ءالى تىڭ، قۇدايعا شۇكىر.

ەكى جىل بۇرىن تورقالى توقسان بەس جاسىن تويلادىق. توقسانىن تويلاتپاعان ەدى، توقسان بەسىن قالامگەر-قايراتكەرلەر بار، بيلىگى بار، جابىلىپ ءجۇرىپ سۇراعاسىن، زورعا كەلىسىم بەرگەن ەدى…

«اق جول» پارتياسىنىڭ اتىنان قۇتتىقتاپ باردىق. «قازاق حاندىعىنا 550 جىل» مەدالىمەن ماراپاتتاپ، ارناۋ جىر وقىدىق.

ابىز. ءابدى-ءجامىل نۇرپەيىسكە:

«قان مەن تەردى» الەم بۇگىن ءان عىلىپ،
جان مەن شەردى جىرلاپ جاتسا-زاڭدىلىق!
كەيىپكەرلەر اتىپ شىعىپ كىتاپتان،
كەتتى ومىرگە ارالاسىپ ماڭگىلىك!
تەربەلەسىڭ تەرەڭ تەڭىز زارىمەن،
ادىلدىكتى تالاپ ەتتىڭ بارىنەن.
ءومىر ءۇشىن كۇرەسۋدىڭ نە ەكەنىن،
مۇزعا جازدى ەل تىرناعىنىڭ قانىمەن...
تەڭىز بەتى قىزىل قانعا بويالىپ،
داۋىلداردان كەتتى قازاق ويانىپ...
ەلامانداي ەرگە ەلىكتەپ وستىك ءبىز،
اقبالاداي ارۋلاردى ايادىق...
قاباعىنا قاراتاتىن قوعامدى،
سۇيەۋ بولار سۇيەۋ قارتتار جوق الگى..
تاڭىربەرگەن كۇشىن ءالى كورسەتىپ،
ءبىزدىڭ بيلىك سۋدىر احمەت بوپ الدى...
ومىرگە بۇل وتە قاتال سۇراعى،
قالەندەيىن قارانارلار شىدادى...
ءتىلىمىز بەن دىلىمىزگە وبىر بوپ،
شودىر* بىتكەن شودىرايىپ ءجۇر ءالى...
مۇز ۇستىندە اجال بولىپ ءار ادىم،
بالىقشىلار اۋلاعاندا تاماعىن،
تولقىندارمەن الىسسا دا تاپپاعان،
التىن بالىق سىيلادى التىن قالامىڭ.
ۇلىقتاردىڭ ۇلتسىزدىعىن ۇقپادىڭ،
تىرەۋ بولدى ءتىلدى قورعاپ شىققانىڭ.
كەرى يتەرىپ كەشە كەڭەس كوسەمىن،
جەلتوقساننىڭ ىزعارىنان ىقپادىڭ.
ارىنىڭنان ارال تولقىپ ىرعالا،
تىلەۋىڭدى تىلەپ بۇكىل تۇر دالا.
«جۇزگە جەت!»-دەپ، جەلپىنسەم مەن، جەكيسىڭ،
«بەس-اق جىلدى بەردى عوي» دەپ «بۇل بالا....»
دۇنيەنى دۇبىرلەتىپ ءار ءىزىڭ،
ورىندادىڭ ۇلتتىڭ «سوڭعى پارىزىن».
ەل الدىندا ەندى جوق قوي قارىزىڭ.
«ەلامان» دەپ ەردىڭ اتىن قويعانداي،
ەل اماندا - سەن امانسىڭ، ابىزىم!

ابەڭ جىلى جىميىپ، قولىمدى قىسىپ، ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.

ابەڭنىڭ توقساننان اسسا دا قايراتى ءالى قايتپاعانىنا 2017 جىلى ءوزىم كۋا بولدىم. سول كەزدە ءبىز، ۇلت زيالىلارى مەملەكەتتىك ءتىلدى مىندەتتەيتىن زاڭ قابىلداۋ ءۇشىن قازاقستان پرەزيدەنتىنە اشىق حات جاريالاعان ەدىك.

سول اشىق حاتتىڭ ءماتىنىن كورسەتۋگە كورنەكتى جازۋشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى سماعۇل ەلۋباي ەكەۋمىز ابەڭە كەلگەنبىز.

ابەڭ جاسى توقساننىڭ بەسەۋىنە كەلسە دە ءبىز اپارعان حاتتى اسۇيىندە ءشاي ءىشىپ وتىرىپ، كوزىلدىرىكسىز وقىدى… ءبىراز جەرىن، تۇزەدى.

ەرتەڭىنە تاعى باردىق سماعۇل كوكەم ەكەۋمىز. تاعى تۇزەدى. اشىق حاتتاعى قالامگەرلەردىڭ رەتىن تۇزەدى. ءوزى قاتتى قۇرمەتتەيتىن دۋلات يسابەكوۆتى وزىنەن كەيىن ەكىنشى ەتىپ قويدى. «ءاسانالى نەگە جوق؟» - دەدى ماعان قادالا قاراپ. ول تىزىمدە ءاسانالى ءاشىموۆ اعامىزدىڭ بولماعانىنا تاپ ءبىر مەن كىنالى سەكىلدىمىن. «ءاسانالى اعامىز قول قويا ما ەكەن؟» - دەدىم مەن ءدۇدامال كۇيدە. «قويادى، «مەن ايتتى» دەگىن. اكادەميك كامال ورمانتاەۆقا دا قويدىرىڭدار» دەدى داۋىسىن نىقتاپ. سونىمەن، سول كۇنى تۇندە كامال اعامىزدىڭ ءۇيىن ىزدەپ ءجۇرىپ تاۋىپ الىپ، قولىن قويدىردىم. سوزگە كەلمەي بىردەن قولىن قويىپ بەردى ول كىسى. اكادەميك تورەگەلدى شارمانوۆ اعام قاتتى قولداپ، قۋاتتاپ تۇرىپ قول قويدى. اسانالى ءاشىموۆ اعامنىڭ دا قولىن قويدىردىق، ابەڭنىڭ سالەمىن سالماقتاپ جەتكىزىپ، «قازاقتىڭ ءتىلىن سىزدەر قورعاماساڭىزدار كىم قورعايدى؟!» دەپ ايتىپ، ءبىراز ەڭبەك ءسىڭىرىپ ءجۇرىپ…

ءۇشىنشى كۇنى سماعۇل اعام

«ەندى ءوزىڭ بارا بەر» دەدى. باردىم. تاعى تۇزەدى. ەسىمە ول كىسىنىڭ شىعارمالارىن تۇزەي بەرەتىنى تۋرالى اڭگىمەلەر ءتۇستى. قارا شال قاتايىپ العان. «مىنا جەرىن نەگە بىلقىلداتىپ، جۇمسارتىپ جىبەرگەسىڭدەر؟ سەنىڭ وندايىڭ جوق ەدى عوي؟ ونى كىم جازدى؟ سماعۇل ما؟» - دەيدى ماعان شانشىلا قاراپ. ويپىرماي، مەنىڭ جازعاندارىمدى وقىپ جۇرەدى ەكەن عوي دەپ قويامىن ىشىمنەن مارقايىپ.

«ابەڭ تۇزەي بەرەدى، «جوندەدىم» دەپ، ءوزىڭ دۇرىس دەپ تاپقانىڭدى جاريالاي بەر» - دەدى سماعۇل كوكەم كۇشتى كەڭەس بەرىپ.

ابەڭە بارىپ جۇرگەن سول كەزدە تارلان جازۋشىمىز وتكەندە سماعۇل اعامىز ايتقان ايگىلى ءسوزىن ايتقان ەدى. ءيا، ول ءسوز 2021 جىلى 17 شىلدەدە الماتىدا دەپۋتاتتىق جۇمىس جوسپارىما ساي قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا كورنەكتى جازۋشى-دراماتۋرگ دۋلات يسابەكوۆ باستاعان ءبىر توپ زيالى قاۋىممەن، شىعارماشىلىق وداق وكىلدەرىمەن كەزدەسۋدە ايتىلعان بولاتىن. ەندى سول كەزدە «قازاق ءۇنى» گازەتىندە جاريالانعان سماعۇل ەلۋباي اعامنىڭ ءوزىنىڭ ءسوزىن كەلتىرەيىن:

«بۇدان ءۇش جىلداي بۇرىن قازىبەك ءتىل ماسەلەسىن قولداۋعا بايلانىستى ءدۇبىرلى ءبىر قوزعالىستى باستادى. ول، شىنتۋايتىندا، ءتىل مايدانى ەدى. ءبارىمىز سول كۇرەسكە دايىنبىز دەپ جاپپاي قول قويدىق. تۋ ۇستاۋشىمىز قازىبەك يسانىڭ ماڭايىنا شوعىرلاندىق. قاجەت بولعان جاعدايدا، مەملەكەتتىك ءتىل ءۇشىن الاڭعا، كوشەگە شىعامىز دەپ شەشتىك. توقسان بەس جاستاعى حالىق جازۋشىسى ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆتىڭ ءوزى «ءتىل ءۇشىن الاڭعا شىققان ەلدىڭ ەڭ الدىندا مەن جۇرەتىن بولامىن» دەپ شيرىقتى. ءسويتىپ، الگى حاتقا بۇگىندە 126 مىڭ بەلسەندى ادام قول قويدى. ال ونىڭ سىرتىندا بەلسەندى ەمەس ميلليونداعان قازاق تۇر عوي!» - دەپ تولعاپ، تولعانىپ سويلەگەن ەدى سماعۇل اعامىز.

ءيا، مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتىپ، پرەزيدەنتكە جازىلعان اشىق حاتقا ەلىمىزدىڭ الەمگە ايگىلى تارلاندارى ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆ، دۋلات يسابەكوۆ، ءاسانالى ءاشىموۆ، قابدەش ءجۇمادىلوۆ، ومىرزاق ايتباەۆ، مەكەمتاس مىرزاحمەتوۆ، تورەگەلدى شارمانوۆ، كامال ورمانتاەۆ، نۇرعالي ءنۇسىپجانوۆ، تولەن ابدىك، امانگەلدى ايتالى، سماعۇل ەلۋباي، ءسابيت دوسانوۆ، عابباس قابىشەۆ، تەمىرحان مەدەتبەك، بەكسۇلتان نۇرجەكەەۆ، يسرايل ساپارباي، ۇلىقبەك ەسداۋلەت جانە ت.ب. باستاعان ۇلت زيالىلارى قول قويدى. كونستيتۋتسياداعى ورىس ءتىلى تۋرالى 7-باپتىڭ 2-ءشى تارماعىن الىپ تاستاپ، مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋدى تالاپ ەتكەن بۇل اشىق حاتقا «قازاق ءۇنى» ۇلتتىق پورتالىندا بۇگىندە 126 مىڭنان استام ادام قول قويىپ، قولداپ، بۇرىنعى مەجەلەردەن 1000 ەسەدەي كوپ تاريحي رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتىپ وتىر. ۇلت مۇددەسى ءۇشىن بۇرىن مۇنشالىقتى قالىڭ قول جينالعان ەمەس. بۇلار تەك ينتەرنەتكە قولى جەتكەندەر عانا. بۇل ءبىرجارىم ايدا عانا 125 مىڭنان اسقان ەل پاتريوتتارى ارتىندا سمارتفون پايدالانا المايتىن ميلليونداعان حالىق تۇرعانى ايقىن. بۇل قالىڭ قول ىشىندە تەك قازاقتار عانا ەمەس، ءارتۇرلى ۇلت وكىلدەرى دە (50-گە جۋىق) جەتكىلىكتى. بەلگىلى جۋرناليست، قوعام قايراتكەرى ماكسيم روجين باستاعان كوپتەگەن ورىس ۇلتى وكىلدەرى دە مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتكەن اشىق حاتتى قولداپ، قول قويىپ، ناعىز وتانشىل پاتريوتتىقتارىن كورسەتتى.

ياعني، مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ كۇن تارتىبىندەگى كۇننەن-كۇنگە كۇشەيىپ كەلە جاتقان ەڭ باستى وزەكتى ماسەلە بولىپ تۇر. سوندىقتان دا «قازاق ءۇنى» پورتالىندا بۇل اشىق حاتتى 1 ميلليونعا جۋىق ادام وقىپ، 2000-نان اسا پىكىر جازىلىپ، قولداۋ ءبىلدىردى.. الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى قاپتاعان قولداۋشىلاردىڭ سانىن ەسەپتەۋ مۇلدە مۇمكىن ەمەس.

126 مىڭ ادامنىڭ قولى قويىلعان اشىق حات پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە، اقورداداعى ساناۋلى ۇلت قايراتكەرىنىڭ بىرىنە ۇلتتىڭ اماناتى رەتىندە تاپسىرىلعان بولاتىن. ول قر پرەزيدەنتى ق.توقاەۆتىڭ قولىنا ءتيدى مە، تيمەدى مە بەلگىسىز.

ەگەر قولىنا تيسە، سول اشىق حاتقا ءوزى ءبىرىنشى بولىپ قول قويىپ، جاسى جۇزگە تاياعان شاعىندا قازاق ءتىلى ءۇشىن الاڭعا شىعۋعا دايىن وتىرعان ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆپەن بىرگە قان مايداندى كەشىپ كەلگەن، قازاق ادەبيەتىندە دەتەكتيۆ جانرىنىڭ نەگىزىن قالاعان قالامگەر، كەمەل جازۋشى كەمەل توقاەۆتىڭ پرەزيدەنت ۇلى ارتىندا ميلليوندار تۇرعان حالىقتىڭ اشىق حاتىنا نازار اۋدارماۋى جانە ناتيجە شىعارماۋى مۇمكىن ەمەس دەپ ويلايمىن.

بۇگىن 22 قازان -تولاعاي 97 جاسقا تولعان الاش ابىزى ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆتىڭ تۋعان كۇنى!

كەشەگى قازاق حالىق اسسامبلەياسى جيىنىنان كەيىن قازاق قايراڭداپ قالعاندا، ءدال بۇگىن تۋعانىڭىزعا ءدان ريزامىز ابە! ويتكەنى، قۇتتىقتايمىز دەپ، جىرىمىزدى، مۇڭىمىزدى ايتىپ قالدىق. «قان مەن تەردىڭ» اۆتورىنا جان مەن شەردى اعىتتىق.

قۇداي قالاسا، ەندى ەكى-ءۇش جىلدا جامبىلدىڭ جاسى، ءجۇز جاستىڭ ءجۇزى كورىنىپ قالار دەپ تىلەپ وتىر ەلىڭىز.

ۇلتتىڭ ۇلى مۇددەسى جولىندا توقسان بەسىندە دە توپ جارعان تولاعايىمىز، الاش اۋزىنا قاراعان ابىزىمىز ابە، قۇداي سىزگە قۋات بەرىپ، اللا جار بولسىن!

ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ پيعىلىنا قاراعاندا قايراتىڭىز قايتپاي، قازاق ءتىلىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن قاي كەزدە دە الاڭعا باستاپ شىعۋعا دايىن بولىڭىز!

ءبىز بارىنە دە دايىنبىز!

قازىبەك يسا

Abai.kz