بۇركىت نۇراسىل

كەشە قازاقستاننىڭ وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنداعى ەلشىلىگى قازاق-وزبەك شەكاراسىنداعى «جىبەك جولى» شەكارا بەكەتىندە «ەكسترەميستىك باعىتتاعى تاۋار الىپ وتپەك بولدى» دەگەن ايىپپەن قاماۋعا الىنعان قازاق جىگىتى ەرمەك قوسماعامبەتوۆكە قاتىستى ەكىنشى سوت وتىرىسى بولعانىن حابارلادى.

العاشقى سوت وتىرىسى وتكەن سارسەنبى كۇنى، ياعني 4 شىلدە كۇنى باستالعان بولاتىن. تاشكەنت وبلىسىنداعى كيبراي اۋداندىق قىلمىستىق ىستەر بويىنشا سوتىنا تاپسىرىلعان جەرلەسىمىزدىڭ ءىسى تانىستىرۋ سيپاتىندا وتكەندىكتەن بار-جوعى 10 مينۋتقا قانا سوزىلعان. كەشە ارنايى وسى ماسەلەگە قاتىستى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزگەن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى العاشقى وتىرىسقا قازاقستاننىڭ وزبەكستانداعى ەلشىسىنىڭ ءوزى بارىپ قاتىسقانىن «سۇيىنشىلەدى».

بۇركىت نۇراسىل

كەشە قازاقستاننىڭ وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنداعى ەلشىلىگى قازاق-وزبەك شەكاراسىنداعى «جىبەك جولى» شەكارا بەكەتىندە «ەكسترەميستىك باعىتتاعى تاۋار الىپ وتپەك بولدى» دەگەن ايىپپەن قاماۋعا الىنعان قازاق جىگىتى ەرمەك قوسماعامبەتوۆكە قاتىستى ەكىنشى سوت وتىرىسى بولعانىن حابارلادى.

العاشقى سوت وتىرىسى وتكەن سارسەنبى كۇنى، ياعني 4 شىلدە كۇنى باستالعان بولاتىن. تاشكەنت وبلىسىنداعى كيبراي اۋداندىق قىلمىستىق ىستەر بويىنشا سوتىنا تاپسىرىلعان جەرلەسىمىزدىڭ ءىسى تانىستىرۋ سيپاتىندا وتكەندىكتەن بار-جوعى 10 مينۋتقا قانا سوزىلعان. كەشە ارنايى وسى ماسەلەگە قاتىستى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزگەن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى العاشقى وتىرىسقا قازاقستاننىڭ وزبەكستانداعى ەلشىسىنىڭ ءوزى بارىپ قاتىسقانىن «سۇيىنشىلەدى».

ەرمەك قوسماعامبەتوۆ - 27 جاستا. قازاقستان ازاماتى. ول قۇربىسى اقمارال شاكىروۆامەن بىرگە بيىلعى جىلدىڭ 17 ناۋرىزى كۇنى وزبەكستانعا تۋريستىك ماقساتپەن بارماق بولادى. الايدا بۇقارانى كورمەك بولعان ويى ورىندالمايدى. قازاقستان مەن وزبەك شەكاراسى اراسىنداعى «مايسكايا» («جىبەك جولى»)  بەكەتىنەن وتپەك بولعان كەزدە تۇتقىنعا الىنادى. ەرمەكتىڭ قۇربىسى اقمارالدىڭ ايتۋىنشا، ولار وزدەرىمەن بىرگە نوۋتبۋك الا جۇرگەن كورىنەدى. بەكەتتەن وتكەن سوڭ بەكەت باستىعى نوۋتبۋكتى تەكسەرىپ، «كىمدىكى، ىشىندە نە بار؟» دەگەن سەكىلدى سۇراقتاردىڭ استىنا العان. ونىمەن تىنباي كومپيۋتەردىڭ ءىشىن تۇگەلدەي اقتارىپ شىققان وزبەك شەكارا قىزمەتكەرلەرى «ءدىني ەكسترەميزمدى ناسيحاتتايتىن بەينەماتەريالدار» تاۋىپ الادى-مىس. شاكىروۆانىڭ ايتۋىنشا، ەكەۋى نوۋتبۋكتىڭ ىشىندە مۇنداي فيلمدەردىڭ بار ەكەنىن بىلمەگەن. كەتەردە ونى تۋىستارىنان الىپتى. كومپيۋتەردى تەك فوتوسۋرەتتەردى قاراۋ ءۇشىن پايدالانباقشى بولعان ەدىك. وندا ەكسترەميزم دەيتىندەي ىلىك بولعان جوق. «يسلام» دەگەن پاپكانىڭ ىشىنەن اۋەزدى مۋزىكامەن كومكەرىلگەن كۇمبەزدەر تۋرالى سلايد تاۋىپ الدى. وندا يسلام ءدىنى تۋرالى تۇسىنىكتەمەلەر عانا بەرىلگەن. ەكىنشىسىنەن ماسكەۋدەگى مەشىتكە كەلىپ، ورىس ۇلتى وكىلدەرىنىڭ ءوز ەركىمەن يسلام ءدىنىن قابىلداپ جاتقانى تۋرالى جازبا بولدى. بار بولعانى وسى»، - دەيدى اقمارال.

وسى ەكى زاتتاي ايعاق بويىنشا ەكەۋى قاماۋعا الىنادى. ەكى-ءۇش كۇن وتكەن سوڭ وزبەك قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى اقمارالدى بوساتىپ، ەرمەكتى الىپ قالادى. كەيىن تۋىسقاندارى ايىپتالۋشىنى ناۋرىزدىڭ 26-سى كۇنى وزبەكستان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ وبلىستىق بولىمشەسىنە الىپ كەتكەنىن ەستىپ بىلەدى. ال 30 ناۋرىز كۇنى تاشكەنتتە جابىق وتكەن وبلىستىق سوتتىڭ شەشىمىمەن ەرمەك قوسماعامبەتوۆتى قاماۋعا الۋ تۋرالى شەشىم شىعادى. «كەدەندىك شەكارادان ءدىني ەكسترەميستىك جانە سەپاراتيستىك سونداي-اق، فۋندامەنتاليزمدى ناسيحاتتايتىن ماتەريالداردى الىپ وتبەك بولدى» دەگەن ايىپ بويىنشا جەرلەسىمىزگە وزبەكستان رەسپۋبليكاسى قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 246 بابىنىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى بويىنشا قىلمىستىق ءىز قوزعالادى. سودان بەرى جەرلەسىمىز تەرگەۋدە جاتتى. ەشكىم ەشتەڭە بىلمەدى. رەسمي ورىندار (سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى) «تىرىسىپ جاتىرمىز» دەگەننەن باسقا جارىتىپ ەشتەڭە ايتا العان جوق.

ەرمەكتىڭ تۋىسقاندارى بالالارى وزگە ەلدىڭ بوساعاسىندا قاماۋدا جاتقاندا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ەشقانداي قادامدارعا بارماعانىن ايتادى. «ءىس سوزباققا سالىنعاندىقتان اباقتىداعى جەرلەسىمىز تۋبەركۋلەز اۋرۋىن جۇقتىرعان. كۇننەن-كۇنگە جاعدايى ناشارلاپ بارا جاتىر. تۋبەركۋلەز جۇقتىرعانى ءوز الدىنا، ەندى تۋىستارى تەرگەۋ امالدارى دا بىرجاقتى جۇرگىزىلىپ جاتقانىنا الاڭدايمىز. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى شاراسىزدىق تانىتىپ وتىر. سەبەبى تۋرا وسى باپ بويىنشا ايىپتالعان رەسەيلىك زەينەتكەردىڭ ءىسى سوتقا دا جەتپەگەن. اباقتىعا دا توعىتىلماي، تۋعان جەرىنە قايتارىلىپ الىندى. ال قازاقستاندىق شەنەۋنىكتەر ەرمەكتى اقتاپ شىعۋعا قاجەتتى قۇجاتتاردى دا راسىمدەي الماي وتىر»، - دەيدى ەرمەكتىڭ اناسى نۇرسۇلۋ قوسماعامبەتوۆا.

بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا ءجيى شىعىپ، دوسىنىڭ جايىنان حاباردار قىلىپ وتىرعان اقمارال ەلشىلىككە حات جولداپ، قوعامنىڭ نازارىن اۋدارۋ تۋرالى ءوتىنىش تە جازعان ەدى. الايدا رەسمي ورگان «بۇگىنگى تاڭدا وزبەكستان تاراپىمەن كەلىسىمگە كەلۋگە تىرىسىپ جاتىرمىز»، - دەگەننەن باسقا ەشتەڭە ايتقان جوق.

جالپى وزبەكستان تاراپىنىڭ قازاققا قىر كورسەتۋى بۇل عانا ەمەس. «وزبەك - ءوز اعام» دەپ قازاق حالقى قانشا باۋىرىنا تارتقانىمەن، الا شاپاندى اعايىندار قانداي ماسەلە بولماسىن، بۇيرەكتەن سيراق شىعارىپ ىرىلىك كورسەتىپ قالۋعا تىرىسىپ جاتادى. وسىدان ءۇش جىل بۇرىن دا بوراندى كۇنى اداسىپ شەكاراسىنا كىرگەن قازاقستاندىق 27 جۇرگىزۋشىنى تۇتقىنعا العان بولاتىن. ولاردىڭ ۇستىنەن «مەملەكەت شەكاراسىن زاڭسىز كەسىپ ءوتتى» جانە «ۇرلىق جاساۋعا ارەكەتتەندى دەگەن» نەگىزسىز باپتار بويىنشا ايىپ تاعىپ، قىلمىستىق ءىس قوزعاعان-تىن. مەملەكەتتىك ايىپتاۋشىلار سوتتان كىنالى 27 ازاماتتىڭ ەكەۋىنە ۇيىمداستىرۋشىلار رەتىندە ارقايسىسىنا 15 جىل مەرزىم، ال قالعاندارىنا 13 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋدى تالاپ ەتىپ، قاتاڭ جازا تاعايىنداۋدى سۇرادى. الايدا سوت بارىسىندا ولاردىڭ  كورشىلەس مەملەكەتتىڭ شەكاراسىن قاساقانا بۇزباعانى انىقتالىپ، 270 مىڭ اقش دوللارى كولەمىندە ايىپپۇل تولەپ بوستاندىققا شىقتى.

بىرنەشە جىلدان بەرى ەكى ەلدىڭ اراسىندا ارا-تۇرا بولسا دا، شەكارا داۋى تۇتانىپ قالىپ ءجۇر. ونى جوعارى تاراپ قاراپايىم حالىقتان جاسىرىپ باققانىمەن، تالابى قاتال وزبەك اعايىن تالاي مارتە شەكارا ماڭىنداعى قازاق اۋىلدارىنىڭ مازاسىن العان بولاتىن. ەندى مىنە جوق جەردەن ىلىك تاۋىپ، تاعى قيعىلىق سالىپ وتىر. نوۋتبۋكتىڭ ىشىندەگى  بىرنەشە ءدىني بەينەروليك ءۇشىن «ەكسترەميستسىڭدەر» دەپ بىردەن قوس بىردەي قازاقتىڭ بالاسىن قۇرىقتاعان وزبەك جاعى اقىرى دەگەنىنە جەتىپ تىندى. 72 ساعات ىشىندە رەسمي جاۋاپ بەرۋى ءتيىس وزبەكستان تاراپى، حالىقارالىق زاڭ تالاپتارىن بەلدەن باسىپ، 30 ناۋرىز كۇنى جابىق سوت وتىرىسىن وتكىزىپ، قولدا بار ايعاقتار بويىنشا (نوۋتبۋكتەن تابىلعان «زوۆ ك يسلامسكوي ۋممە. كاك دولگو ەششە؟» اتتى دەرەكتى فيلمىندە ءدىني فۋندامەنتاليزم يدەيالارى بار كورىنەدى. اتالمىش ءفيلمدى وزبەستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا دايىنداۋعا جانە تاراتۋعا تىيىم سالىنعان) ەرمەكتى ۋاقىتشا تەرگەۋ اباقتىسىندا قالدىرۋ جايلى ۇكىم دە شىعارىپ ۇلگەرەدى. بۇنى ارينە، ساۋاتتى قادام دەۋگە كەلمەس. بىلگەن ادامعا مەملەكەتتىڭ يميدجىنە دە جاقسى ات ەمەس. الايدا، امال نە؟..

كەشە ەلىمىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، ەرمەك قوسماعامبەتوۆتىڭ ءىسىن نازاردا ۇستاپ وتىرعانىن ءمالىم ەتتى. «سوت وتىرىسىنىڭ وزبەك تىلىندە ءجۇرىپ جاتقاندىعىنا بايلانىستى ارنايى ديپلوماتيالىق ديپلومى بار اۋدارماشى بەكىتىلدى. جالپى ءىستى مۇقيات نازاردا ۇستاپ وتىرمىز. بارلىعىن ديپلوماتيالىق دەڭگەيدە شەشۋگە تىرىسىپ كەلەدى. ءىستىڭ ءمان-جايى كەلەسى سوت وترىسىندا بەلگىلى بولادى»، - دەيدى ءسىم-ءنىڭ رەسمي وكىلى التاي ابيبوللاەۆ

كەلەسى وتىرىس 11 شىلدە كۇنى وتەدى. رەسمي وكىل وعان ەرمەكتىڭ تۋىسقاندارىنا قاتىسۋعا مۇكىندىك تۋعانىن ءمالىم ەتتى. ەگەر ەرمەك كىنالى دەپ تانىلسا، 10-نان 15 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلۋى مۇمكىن.

«حالىق ءسوزى» گازەتى