الاشتىڭ كينويندۋسترياسى
اۋدارما نۇسقا جىلى قابىلدانۋدا...
بىراق ودان وتاندىق مۋلتيپليكاتسيا سالاسى جاندانا ما؟
الەمدىك كلاسسيكانىڭ كوش باسىندا وزىق تۇرعان كينوتۋىندىلاردىڭ قازاق تىلىنە ءتارجىمالانىپ، قازاقستاندىق كينوتەاترلاردان كورسەتىلە باستاعانىنا ءبىراز ۋاقىت بولدى.
«مەلومان» دۇكەندەر جەلىسىنىڭ حابارلاۋىنشا، «قارا كيىمدىلەر-3»-ءتىڭ ءورىستىلدى نۇسقاسى قازاقستاندىق پروكاتتا 200 ميلليون تەڭگە جيناعان. بۇل ءفيلمنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى نۇسقاسىنان 70 ەسە كوپ بولىپ وتىر. قازاق تىلىندە سويلەگەن كينوفيلم پروكات بارىسىندا نەبارى 2,9 ميلليون تەڭگەگە جۋىق پايدا اكەلىپتى. «مەلومان» جەلىسىنىڭ مالىمەتىنشە، "قارا كيiمدiلەر-3»-ءتىڭ ءۇشىنشى اپتالىق جيناقتىق كورسەتكىشى نولگە تەڭەلگەن.
*****
21 -24 ماۋسىم كورسەتكىشى بويىنشا قازاقستاندىق كينوتەاترلار جەلىسىندە «باتىل جۇرەك» انيماتسيالىق ءفيلمى كوش باستاپ تۇر. «مەلومان» ساۋدا جەلىسىنىڭ سوڭعى ناتيجەسى بويىنشا، اتالمىش ءفيلمنىڭ جالپى تابىسى 38 997 383 تەڭگەنى قۇراپتى، قازاق تىلىندەگى نۇسقاسىنان - 617 180 تەڭگە تۇسكەن.
اۋدارما نۇسقا جىلى قابىلدانۋدا...
بىراق ودان وتاندىق مۋلتيپليكاتسيا سالاسى جاندانا ما؟
الەمدىك كلاسسيكانىڭ كوش باسىندا وزىق تۇرعان كينوتۋىندىلاردىڭ قازاق تىلىنە ءتارجىمالانىپ، قازاقستاندىق كينوتەاترلاردان كورسەتىلە باستاعانىنا ءبىراز ۋاقىت بولدى.
«مەلومان» دۇكەندەر جەلىسىنىڭ حابارلاۋىنشا، «قارا كيىمدىلەر-3»-ءتىڭ ءورىستىلدى نۇسقاسى قازاقستاندىق پروكاتتا 200 ميلليون تەڭگە جيناعان. بۇل ءفيلمنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى نۇسقاسىنان 70 ەسە كوپ بولىپ وتىر. قازاق تىلىندە سويلەگەن كينوفيلم پروكات بارىسىندا نەبارى 2,9 ميلليون تەڭگەگە جۋىق پايدا اكەلىپتى. «مەلومان» جەلىسىنىڭ مالىمەتىنشە، "قارا كيiمدiلەر-3»-ءتىڭ ءۇشىنشى اپتالىق جيناقتىق كورسەتكىشى نولگە تەڭەلگەن.
*****
21 -24 ماۋسىم كورسەتكىشى بويىنشا قازاقستاندىق كينوتەاترلار جەلىسىندە «باتىل جۇرەك» انيماتسيالىق ءفيلمى كوش باستاپ تۇر. «مەلومان» ساۋدا جەلىسىنىڭ سوڭعى ناتيجەسى بويىنشا، اتالمىش ءفيلمنىڭ جالپى تابىسى 38 997 383 تەڭگەنى قۇراپتى، قازاق تىلىندەگى نۇسقاسىنان - 617 180 تەڭگە تۇسكەن.
«كولىكتەر-2-دەن» باستالىپ، «قارا كيىمدىلەر-3»، «باتىل جۇرەك»، «جاڭا ءورمەكشى ادام» سەكىلدى انيماتسيالىق، بلوكباستەر فيلمدەردى كورەرمەننىڭ جىلى قابىلداۋى وتاندىق كينوتەاترلار جۇيەسىنىڭ جۇمىسىن جانداندىردى دەۋگە بولا ما؟ قازاق كورەرمەنى «كولىكتەردىڭ» كورىگىن قىزدىرىپ، «باتىل جۇرەكتىڭ» باتىل قادامدارىنا ءتانتى بولا باستادى. بۇكىل عالامشاردى قۇتقارعىسى كەلەتىن اگەنت دجەيگە (قارا كيىمدىلەر-3) نەمەسە ادىلەتتى «ءورمەكشى ادام» مەن «دجەيمس بوندتىڭ» (جوسپارلانىپ وتىرعان اۋدارما فيلم) ءوز تىلىندە سويلەي باستاعانىن جىلى قابىلداعان كورەرمەن ءۇشىن تىلەكشى - وتاندىق مۋلتيپليكاتسيا سالاسى دا بۇل باستاماعا قۋانا قول سوعۋدا.
«قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنىڭ باسشىلىعى بولسا، تالايدان بەرى «قازاقستاندىق كىشكەنتاي كورەرمەندەردى ءۇيىرىپ الىپ كەتەتىن قازاق ەرتەگىلەرىنىڭ كەيىپكەرلەرى ىزدەستىرىلىپ جاتىر، تولىقمەتراجدى انيماتسيالىق «ەر توستىك» وندىرىستە» دەۋمەن ءجۇر. بۇل ءبىزدىڭ انيماتسيالىق سالانىڭ الداعى ۋاقىتتا دا گولليۆۋد شەدەۆرلەرىنە تامسانا قول سوعۋمەن جۇرەتىنىن كورسەتەدى. Walt Disney-ءدىڭ مۋلتفيلمدەرى ونسىز دا بىزگە كوزىمىزدى تىرناپ اشقاننان بەرى بەلگىلى. قازىرگى بۋىندا توم مەن دجەرري نەمەسە نايزاعاي ماككۋيننىڭ نە ايتقانىن اۋدارماسىز-اق قاعىپ الادى. ەندەشە، دجەرري تىشقانعا جەتە الماي ءتىلى سالاقتاعان تومنىڭ تونىن ەندى ەل كۇتىپ جۇرگەن «ەر توستىكتىڭ» قانشا ۋاقىت كيەتىنى بەلگىسىز. دەگەنمەن اتالمىش جوبانىڭ بولاشاعىنا سەنەتىندەر كوپ. بۇل كينوتۋىندىلاردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋىنە، نەگىزىنەن، مۇرىندىق بولىپ وتىرعان «بولاشاق» قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى باۋىرجان بايبەكتىڭ ايتۋىنشا، الەمدىك شەدەۆرلەردىڭ قازاقستاندىق كينوتەاترلاردا مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋى - وراسان زور تابىس اكەلەتىن جوبا. ءار ءفيلمنىڭ دىبىستالۋىنا شامامەن 17-20 ملن تەڭگەنىڭ ۇستىندە قارجى جۇمسالىپ جاتقانىن العا تارتۋشىلار كورەرمەنگە اتاقتى Walt Disney-ءدىڭ كورەرمەننىڭ كوڭىلىنە مەيىرىمى مەن جىلىلىق سىيلايتىن تانىمال تۋىندىلارىنىڭ تانىمدىق جانە اعارتۋشىلىق باعىتتارى باسىم ەكەنىن دە ايتىسۋدا. «قازىر گولليۆۋد ونىمىنە تەڭ كەلەر فيلم جوقتىڭ قاسى، تەك قانا «جاڭا ورمەكشى ادام» ءفيلمىنىڭ وزىنە 215 ملن دوللار جۇمسالدى، بۇل - ەڭ وزىق تەحنولوگيالار قولدانىلعان ءونىم. ءبىز قازاق ءتىلىنىڭ وسىنداي وزىق تەحنولوگيالارمەن بايلانىستى بولعانىن قالايمىز، سوندا وعان دەگەن قىزىعۋشىلىق تا جوعارى بولادى. ياعني باتىستىڭ ستاندارتتارى مەن ءونىمى ارقىلى ءوزىمىزدىڭ مادەنيەتىمىز بەن ءتىلىمىزدى دامىتقىمىز كەلەدى» - دەيدى «بولاشاق» قاۋىمداستىعى كەڭەسىنىڭ توراعاسى باۋىرجان بايبەك.
انالىق سەزىمدى بايقادىم
«باتىل جۇرەك» - كەز كەلگەن جاستاعى كورەرمەندەرگە باعىتتالعان تۋىندى. اتا-انا مەن بالا اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى سۋرەتشىلەر تالانتىمەن، كومپوزيتوردىڭ ءساتتى ترەكتەرىمەن ءورىپ ۇسىنعان رەجيسسەر برەندا چەپمەن ادام سۇيسىنتەر فيلم تۇسىرگەن ەكەن.
«باتىل جۇرەك» بۇرىندارى ءبىز كورگەن پيكسارلىق «ۆالل-ي»، «جوعارى» سەكىلدى درامالىق نيۋانستارعا باسا ءمان بەرگەن تۋىندىلارعا ۇقسامايدى، مۇندا الدەبىر بالا مىنەزدىك، ەرتەگىلىك باسىم. بۇل قاسيەت ءفيلمدى كىشكەنتاي اۋديتوريانىڭ جەڭىل قابىلداۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. ەكشن-كادرلاردىڭ كوپ بولۋى، اشىق تۇستەردىڭ كەڭىنەن قولدانىلۋى، دەتالداردىڭ بارىنشا انىق كورسەتىلۋى، قالا-ورمان، كۇن مەن ءتۇن اۋىسىمىنىڭ ءساتتى بەرىلۋى پروكاتتا فيلم قورجىنىن قامپايتار قوسىمشا سەبەپتەر بولسا كەرەك.
فيلم ازىلدەرى جاڭاشىلدىعىمەن تاڭعالدىرمايدى، بىراق كەيىپكەرلەردىڭ قىلىق-تۇرىستارى مەن كەيىپ-قيمىلدارى كۇلمەسىڭە قويمايدى.
رەجيسسەر چەپمەن فيلم جاساۋ بارىسىندا اعايىندى گريممدەر مەن گانس حريستيان اندەرسەننىڭ ەرتەگىلەرىنە جانە قىزىنا دەگەن ماحابباتقا سۇيەنگەنىن ايتادى. كورەرمەن رەتىندە ءوزىم «باتىل جۇرەكتەن» اتالعان اۆتورلاردىڭ شىعارمالارىندا كەزدەسەتىن سيقىر مەن ماماننىڭ انالىق سەزىمىن انىق بايقادىم.
دىنمۇحامەد زيادين
بولات ءابدىلمانوۆ، اكتەر: اكتەر ەڭبەگى باعالانا باستادى
بولات ءابدىلمانوۆ - تەاتردا دا، كينودا دا وزىندىك قابىلەت-قارىمىمەن، تابيعي تالانتىمەن كورەرمەننىڭ كوڭىلىنە جول تاپقان ءارتىس. «كينو - تازا شىعارماشىلىق ادامىنا ارنالعان الاڭ، سوندىقتان ەركىن كەڭىستىكتى تاڭدادىم. مەن ۇنەمى ۇلكەن ىزدەنىس ۇستىندە ءجۇرۋدى قالايتىن اكتەرمىن» دەيتىن بولات ءابدىلمانوۆتىڭ كينو توڭىرەگىندەگى اڭگىمەسى بىلايشا ءوربىدى...
«ورىنبايىم - ءبىر توبە...»
- تەاتردا جۇرگەندە مەن ون شاقتى كينوعا ءتۇستىم. تەاتردان كەتكەلى بەرگى التى جىلدا 20 كينوعا ءتۇسىپپىن. ونىڭ ىشىندە «قوش بول، گۇلسارى!»، «ءبىرجان سال»، «افالينانىڭ سەكىرىسى»، «جەرۇيىق»، «ماحامبەت»، «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» سەكىلدى كوركەم فيلمدەر، «كرەستنايا دوچكا»، «اعايىندىلار»، «استانا - ارمان قالا» ءتارىزدى سەريالدار بار. «توعىز ۇلىم ءبىر توبە، ەر توستىگىم ءبىر توبە» دەمەكشى، وسى كينولارداعى بارلىق بەينەلەرىم ءبىر توبە دە، ماعان وبرازى ارنايى لايىقتالىپ جازىلعان «جەرۇيىق» فيلمىندەگى ورىنباي اقساقالىم - ءبىر توبە.
«ءبىزدىڭ كينونىڭ ءداۋىرى كەلگەندەي»
- وسى سالانىڭ ىشىندە جۇرگەن مامان رەتىندە قازاق كينوسى كەڭەستىك كەزەڭدە دە بۇلاي داۋىرلەگەن جوق بولاتىن قازىر ءبىزدىڭ كينونىڭ داۋرەنى كەلگەندەي دەر ەدىم. جىل سايىن كينوعا قوماقتى قارجى ءبولىنىپ، بۇل سالاعا ەرەكشە ءمان بەرىلۋدە. جاس رەجيسسەرلەر مەن تاجىريبەلى ماماندارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرى كوپتەگەن حالىقارالىق فەستيۆالدەرگە جول تارتىپ، جۇلدەلى ورالۋدا. ودان بولەك، ەڭ باستىسى، قازاق كورەرمەنى ءوز كينوسىنا قايتا ورالدى. وعان سوڭعى تۇسىرىلگەن «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» كينوسى دالەل. بىراق بۇل قازاق كينوسىنىڭ بار مۇمكىندىگىن كورسەتەتىن شىڭ ەمەس. ءبىزدىڭ كينومىزدىڭ الار اسۋى الدا.
«موڭعوليانىڭ اكتەرلەرىنەن ءتورت-بەس ەسە جوعارى قالاماقى الدىق»
- اكتەرلىك ونەر - قازاقتىڭ قانىندا بار قاسيەت. ول - تۋمىسىنان سەزىمتال، جۇرەگى ءان سالىپ تۇراتىن حالىق. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، قازاق اكتەرلەرى الەم اكتەرلەرىنەن وزىق. ەشكىمنەن كەم ەمەس، كەرىسىنشە كوپ ارتىقشىلىققا يە. كەڭەس وداعى كەزىندە شەتەلدىك رەجيسسەرلەر ءبىزدىڭ اكتەرلەرگە قىزىعىپ، كينوعا تارتاتىن. بۇل - شىعارماشىلىق تۇرعىداعى باعا.
قۇدايعا شۇكىر، قازىر قازاق اكتەرلەرىنىڭ كينوداعى ويىنى دا ماتەريالدىق جاعىنان تومەن باعالانىپ جۇرگەن جوق. مەن ءوزىم تەاتردان العاش كينوعا اۋىسقانداعى العان قالاماقىم مەن قازىرگى سوڭعى وبرازىمداعى قالاماقىمدى سالىستىرىپ ايتسام، اراسى جەر مەن كوكتەي. بىزگە پروديۋسەرلەر قالاماقىمىزدىڭ مولشەرىن جاريا ەتۋگە تىيىم سالعان، دەگەنمەن سالىستىرمالى تۇرعىدا ايتار بولسام، اكتەر ەڭبەگى دۇرىس باعالاناتىن دارەجەگە جەتە باستادىق. ماسەلەن، سوڭعى تۇسكەن فيلمدەردىڭ ءبىرى «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» دەسەك، وعان شەتەلدەن، موڭعوليادان دا ارتىستەر كەلدى. ءبىزدىڭ كۇندىك قالاماقىمىز ولاردان ءتورت-بەس ەسە جوعارى بولدى. ياعني ءبىز ءوز جەرىمىزدە ءجۇرمىز. ءبىزدىڭ باعامىز ولاردان ارتىق. بۇل باياعىدان وسىلاي بولۋى كەرەك نارسە ەدى. قازىر ءبىزدىڭ قالاماقىمىز رەسەيدىڭ ارتىستەرىمەن سالىستىرۋعا بولاتىن دارەجەگە جەتىپ قالدى.
«ۇلتتىڭ باتىرلارىن سول ۇلتتىڭ بالالارى عانا ويناي الادى»
- وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن كينوعا شەتەلدەن اكتەر شاقىرىپ قاتىستىرۋ سانگە اينالعان بولاتىن. مەن ونى رەجيسسەرلەردىڭ تايازدىعىنان دەر ەدىم. جۇتاڭ ستسەناريمەن جاقسى كينو شىعارا الماسىن سەزەدى دە، «ەڭ بولماسا بەتى جىلتىر شەتەلدىڭ وسى اكتەرىن كورسەتۋ ارقىلى كينونى تانىمال ەتەيىن» دەگەن ماقسات قويادى. بۇل قاتتى شاتاسۋ دەر ەدىم. كورەرمەن سولاردى قابىلداپ جاتىر ما؟ جوق، ءبارىبىر قابىلداي المايدى. امەريكالىق ءارتىستىڭ اتقا وتىرعانىن ەلەستەتىڭىزشى، ەسەكتىڭ ۇستىندە جۇرگەندەي اسەر بەرەدى. نە ۇستىندەگى شاپانى جاراسپايدى. ۇلتتىڭ باتىرلارىن تەك سول ۇلتتىڭ بالالارى عانا ويناي الادى. مۇستافا شوقايدى، مىسالى، قىرعىز ءارتىسى وينادى. سول بەينە حالىققا جەتتى دەپ ايتا الامىز با؟ ايتا المايمىز. ويتكەنى ول مۇستافانىڭ كىم ەكەنىن ستسەناريدى وقىعان كەزدە عانا ءبىلدى. مۇنداي شەشىمنىڭ قاتە ەكەنىن ۋاقىتتىڭ ءوزى دالەلدەپ بەردى.
«اكتەردىڭ ىزدەنىسى ماڭىزدى»
- سالىستىرمالى تۇردە العاندا سەريالدىڭ اقشاسى ازداۋ بولادى. بىراق اكتەر ول جەردە دە ءرول الار كەزدە ەكى نارسەگە كوڭىل بولەدى. ءبىرىنشىسى، سومدايتىن بەينەسىنىڭ قىزىقتىلىعى، جانىنا جاقىندىعى. ەگەر بەينە ۇناپ جاتسا، اكتەردى كەيدە ماتەريالدىق جاعى اسا قىزىقتىرمايدى. كەيدە سەريالداعى ەپيزودتىق قانا، ەلەۋسىز رولگە ءتۇسۋى مۇمكىن. بىراق اكتەردىڭ سالماعىنا قاراي رەجيسسەر وعان قوماقتى قارجى ۇسىناتىن كەزدەر بولادى. اكتەرلىك ءوزى - قۇدايدان كەلەتىن قابىلەت. ونىڭ كورەرمەن جۇرەگىنە جول تابۋى اكتەردىڭ ەڭبەگى مەن ىزدەنىسىنە بايلانىستى دۇنيە.
قۇرالاي گولليۆۋدتا مۋلتفيلم تۇسىرمەك
بەلگىلى ديزاينەر جانە مودەلەر قۇرالاي نۇرقادىلوۆا ۇسىنعان مۋلتفيلم يدەياسىنا رەجيسسەر تيمۋر بەكمامبەتوۆ قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، قۇرالايدىڭ مۋلتيپليكاتور بولسام دەگەن كوپتەن بەرگى ارمانى ورىندالۋعا جاقىن كورىنەدى.
ءمۋلتفيلمدى ەكشن جانرىندا گولليۆۋدتا ءتۇسىرۋ جوسپارلانۋدا. وقيعا جەلىسى قازىردىڭ وزىندە ويلاستىرىلىپ قويىلعان، بىراق ديزاينەر ونى ازىرگە قۇپيا ۇستاۋدى ءجون كورۋدە. الايدا ونى كوميكس تۇرىندەگى سەريالى جالعاسى بار مۋلتفيلمگە اينالدىرعىسى كەلەتىنىن، سوعان بايلانىستى ءتۇرلى ويىنشىقتار مەن قۋىرشاقتاردىڭ شىعارىلعانىن قالايتىنىن جاسىرمايدى.
ءۇندىستان «اققىزدى» اسىعا كۇتۋدە
جانىبەك جەتىرۋوۆتىڭ «اققىز» ءفيلمى ءحىى sian's-Cinefan كينوفەستيۆالىنە شاقىرتۋ الدى. ءۇندىستاننىڭ نيۋ-دەلي قالاسىندا 27 شىلدە - 5 تامىز ارالىعىندا وتەتىن بۇل شاراعا ءۇندى، ازيا جانە اراب ەلدەرىنىڭ كينوتۋىندىلارى قاتىسىپ، ءوزارا باق سىناسادى.
«اققىز» - قازاق حالقىنىڭ دۇنيەنىڭ پايدا بولۋى جونىندەگى ميفولوگيالىق كوزقاراسىنا نەگىزدەلگەن فيلم. فيلمدە ميفولوگيالىق، فيلوسوفيالىق دۇنيە وتە كوپ. مىسالى، ق.تاستانبەكوۆ قاريا بەينەسىمەن قاتار، قازاقتىڭ اڭىز-ادەبيەتىندەگى قورقىتاتا، اسانقايعى، قارلىعاشبيدىڭ ءرولىن الىپ شىعادى. وسى كەيىپكەر ارقىلى فيلمنىڭ بۇكىل ويى مەن ماعىناسى جەتكىزىلگەندەي بولادى. فيلم قاپشاعاي كولىنىڭ جاعاسىندا ءتۇسىرىلگەن.
«اكە پارىزى» وندىرىسكە جول تارتتى
قازاق كينو الەمى تاعى ءبىر تۋىندىمەن تولىقپاق. 3TA Pictures كومپانياسى «اكە پارىزى» دەگەن باستاپقى اتپەن جاڭا جوبانى قولعا الدى. «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەراديوكومپانياسىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا تۇسىرىلەتىن تەلەحيكايا ارقايسىسى 45 مينۋتتىق 16 بولىمگە نەگىزدەلگەن.
ءبىر وتباسىندا بولعان جايتتار توڭىرەگىندە ءوربيتىن تەلەحيكايا مازمۇنى وتباسى قۇندىلىقتارى مەن اتا-انا جانە بالا اراسىنداعى بايلانىستار بارىسىن بايانداماق. نەگىزگى شىعارماشىلىق قۇرام قازاق اكتەرلەرىنەن تۇرادى. ال تەحنيكالىق جاعىن رەتتەيتىن وپەراتورلار مەن دىبىس رەجيسسەرلەرى، كومپيۋتەرلىك گرافيكا ماماندارى تۇرىك ەلىنەن شاقىرىلماق. تەلەحيكايانىڭ قويۋشى رەجيسسەرى ءارى ستسەناري اۆتورى - بەلگىلى تۇرىك رەجيسسەرى نۋرەتتين وزەل. جاڭا جوباعا ساۋندترەك رەتىندە مۇحتار شاحانوۆتىڭ «اكە تۋرالى جىر» ولەڭىنە جازىلعان نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ ءانى الىندى.
بەتتى دايىنداعان شولپان قاراەۆا
«الاش ايناسى» گازەتى
