ناۆانەتحەم پيللەي: «جاڭاوزەن وقيعاسى بويىنشا حالىقارالىق تاۋەلسىز تەكسەرۋ جۇرگىزىلسە»
رەسمي ساپارمەن ورتا ازيا ەلدەرىن ارالاپ جۇرگەن بۇۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى جوعارعى كوميسسارى ناۆانەتحەم پيللەي قازاقستانعا كەلىپ جەتتى. ناۆانەتحەم حانىم اۋەلى الماتىدا ۇكىمەتتىك ەمەس جانە تاۋەلسىز ۇيىمداردىڭ جەتەكشىلەرىمەن اڭگىمە وتكىزىپ، ولاردىڭ مۇڭ-زارىن مۇقيات تىڭداعان سوڭ، اتىنىڭ باسىن استاناعا بۇرىپ، بىرنەشە مينيسترمەن جانە كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ توراعاسى يگور روگوۆپەن كەزدەسىپ، ەلدەگى ادام قۇقىعى، دەموكراتيا، زاڭ، سوت ماسەلەلەرى جونىندە پىكىرىن ايتتى.
تومەندە ناۆانەتحەم پيللەيدىڭ استاناداعى كەزدەسۋلەرى مەن جۋرناليستەرگە بەرگەن ءماسليحاتى كەزىندە ايتقان ويلارىن بەرىپ وتىرمىز.
«ەگەر قازاقستان دەموكراتيالىق ەل بولعىسى كەلسە، وندا سوت رەفورماسىن جاساۋى كەرەك. مەن بيلىكتىڭ ءارتۇرلى بۇتاقتارى اراسىنداعى ءادىل تەڭدىكتى قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، سوت بيلىگىنىڭ سالماعىن ارتتىراتىن قۇقىقتىق تۇزەتۋلەردىڭ ەنگىزىلۋىنە كەڭەس بەرەر ەدى».
«مەنى كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ پرەزيدەنت جارلىعىن قايتا قاراۋعا قۇقىعىنىڭ جوقتىعى جانە كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ شەشىمدەرىنە پرەزيدەنتتىڭ ۆەتو قويا الاتىندىعى الاڭداتادى»
«جاڭاوزەن وقيعاسى بويىنشا تەرگەۋ-تەكسەرۋگە رۇقسات بەرىڭىزدەر دەپ ءوتىنىش ايتامىن. سوت ءىسى بارىسىندا ادام قۇقىقتارى سالاسىنداعى حالىقارالىق نورمالار قاتاڭ ساقتالىپ، حالىقارالىق ازاماتتىق جانە ساياسي قۇقىقتار پاكتىسىنىڭ 14-ءنشى تارماعىنا سايكەس، ءادىل سوت قامتاماسىز ەتىلۋىن قالايمىن».
رەسمي ساپارمەن ورتا ازيا ەلدەرىن ارالاپ جۇرگەن بۇۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى جوعارعى كوميسسارى ناۆانەتحەم پيللەي قازاقستانعا كەلىپ جەتتى. ناۆانەتحەم حانىم اۋەلى الماتىدا ۇكىمەتتىك ەمەس جانە تاۋەلسىز ۇيىمداردىڭ جەتەكشىلەرىمەن اڭگىمە وتكىزىپ، ولاردىڭ مۇڭ-زارىن مۇقيات تىڭداعان سوڭ، اتىنىڭ باسىن استاناعا بۇرىپ، بىرنەشە مينيسترمەن جانە كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ توراعاسى يگور روگوۆپەن كەزدەسىپ، ەلدەگى ادام قۇقىعى، دەموكراتيا، زاڭ، سوت ماسەلەلەرى جونىندە پىكىرىن ايتتى.
تومەندە ناۆانەتحەم پيللەيدىڭ استاناداعى كەزدەسۋلەرى مەن جۋرناليستەرگە بەرگەن ءماسليحاتى كەزىندە ايتقان ويلارىن بەرىپ وتىرمىز.
«ەگەر قازاقستان دەموكراتيالىق ەل بولعىسى كەلسە، وندا سوت رەفورماسىن جاساۋى كەرەك. مەن بيلىكتىڭ ءارتۇرلى بۇتاقتارى اراسىنداعى ءادىل تەڭدىكتى قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، سوت بيلىگىنىڭ سالماعىن ارتتىراتىن قۇقىقتىق تۇزەتۋلەردىڭ ەنگىزىلۋىنە كەڭەس بەرەر ەدى».
«مەنى كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ پرەزيدەنت جارلىعىن قايتا قاراۋعا قۇقىعىنىڭ جوقتىعى جانە كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ شەشىمدەرىنە پرەزيدەنتتىڭ ۆەتو قويا الاتىندىعى الاڭداتادى»
«جاڭاوزەن وقيعاسى بويىنشا تەرگەۋ-تەكسەرۋگە رۇقسات بەرىڭىزدەر دەپ ءوتىنىش ايتامىن. سوت ءىسى بارىسىندا ادام قۇقىقتارى سالاسىنداعى حالىقارالىق نورمالار قاتاڭ ساقتالىپ، حالىقارالىق ازاماتتىق جانە ساياسي قۇقىقتار پاكتىسىنىڭ 14-ءنشى تارماعىنا سايكەس، ءادىل سوت قامتاماسىز ەتىلۋىن قالايمىن».
«قازاقستاندا دەموكراتيالىق پروتسەستىڭ ماڭىزدى ءبىر بولىگى بولىپ تابىلاتىن قوعامدىق سىن الاڭى كەڭەيمەي، كەرىسىنشە، بارىنشا تارىلىپ بارا جاتقانىنا قاۋىپتەنگەن پىكىرلەردى كوپ ەستىدىم»
«جاڭاوزەن وقيعاسىندا وق اتۋعا بۇيرىق بەرگەن ادام كىم ەكەنى تۇسىنىكسىز. جانە ول بۇيرىق نەگە ورىندالدى؟ پوليتسيا جينالعان ادامداردى قارۋ قولدانباي-اق، باقىلاۋ تاسىلىنە ۇيرەتىلمەگەن دەگەن كۇدىك بار»
«قازاقستاندا اشىق نارازىلىق تانىتقىسى كەلەتىندەر توتەنشە قيىن سونىمەن بىرگە، بۇزىلۋى وپ-وڭاي بيۋروكراتيالىق تالاپتار مەن كەدەرگىلەرگە تاپ بولادى»
«مەن كەزدەسكەندەدىڭ بارلىعى، سونىڭ ىشىدە پرەمەر-مينيستر، سىرتقى ىستەر ءمينيسترى، ادىلەت ءمينيسترى ءبارى دە قازاقستان ءوزىنىڭ حالىقارالىق مىندەتتەمەلەرىنە باسا نازار اۋداراتىنىنا سەندىردى. جانە كەزدەسۋ بارىسىندا ءوز تاراپىمنان ايتىلعان ەلدەگى ادام قۇقىقتارى مەن دەموكراتيا توڭىرەگىندەگى قاۋىپ ەتەتىن ماسەلەلەردى ءارى قارايدا بىرلەسىپ تالقىلاۋعا شاقىردى».
ءباسپاسوز ءماسليحاتى بارىسىندا جۋرناليستتەر بۇۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى جوعارعى كوميسسارى ناۆانەتحەم پيللەيدەن قازاقستاننىڭ ەقىۇ-نا توراعالىعى مەن قازاقستاندىق ۇلتارالىق تاتۋلىق مودەلى جانە پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ انتيادرولىق باستاماسىنا قاتىستى پىكىرىن ايتۋىن سۇراپتى.
«اباي-اقپارات»
