رەسەيدىڭ قازاقستانعا قاتىستى ساياساتى ارىپتەستىك باعىتىنان وكتەمدىككە كوشىپ بارا جاتقانداي. مىنە، وعان بىرنەشە جىلدىڭ ءجۇزى بولدى.

رەسەي بيلىگى سوڭعى جىلدارى ءوزىنىڭ ىشكى ويىن سىرتقا انىق كورسەتۋمەن كەلەدى. ماقساتتارى قۇلاعان "حالىقتار تۇرمەسىن" قالپىنا كەلتىرۋ نەمەسە سوعان ۇقساس، جاڭا فورماتتاعى وداقتى جاساقتاماق سىڭايلى. رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك دۋماسىنان ءتىپتى كسرو-نىڭ قۇلاۋىن زەرتتەۋ كەرەك دەگەن دە ۇراندار ايتىلۋدا. كۇنى كەشە عانا پارلامەنت توراعاسى ۆياچەسلاۆ ۆولودين "مىنە، كسرو-نىڭ قۇلاعانىنا دا وتىز جىل بولدى. تاريحي داتاعاي جاقىنداپ قالدىق. قانەكەي، ول نەگە قۇلادى؟ نەگە تارادى؟ وسىنى مۇمكىن ناقتى ايتىپ، زەرتتەرمىز" دەدى. ول بۇل ءسوزى ارقىلى رەسەيدەگى مەملەكەتتىك ينستيتۋتتى نىعايتۋ كەرەكتىگىن مەڭزەدىم دەسە دە، تۇپكى ويى كسرو-نىڭ قۇلاۋىن ۇلكەن كۇيزەلىسپەن قابىلدادىم دەگەندەي.

جالپى كسرو-نىڭ قۇلاۋىن ۇلكەن تراگەديا دەپ تەك قانا رەسەي دەپۋتاتتارى ەمەس، ءپۋتيننىڭ ءوزى دە سولاي ويلايدى. 2005 جىلى ول بىلاي دەگەن ەدى: "مەن وزىمە قاتىستى ۇنەمى ءبىر تۇسىنىسپەۋشىلىكتى كورەمىن. حالىق مەنى كسرونىڭ قۇلاۋىنا وكىنەدى دەپ ايىپتايدى. تۇسىندىرەيىن. بىرىنشىدەن كەڭەس وداعى قۇلاعاننان كەيىن 25 ميلليون ورىس حالقى ءبىر ءتۇننىڭ ىشىندە وزگە ەلدەردە قالدى، مىنە بۇل ءسوزسىز XX عاسىرداعى ەڭ ۇلكەن اپات". وسى سوزىنەن باستاپ پۋتين ورىس الەمى دەگەن ۇراندى العا تارتىپ، باستى يدەولوگياسىنا اينالدىردى. 16 جىل ىشىندە ول بۇل يدەولوگياينى رەسەيدى بىرىكتىرۋشى جانە سىرتقى ساياساتتاعى نەگىزگى رىچاگ رەتىندە قولدانۋدا.

سوڭعى ۋاقىتتا ولار قازاقستانعا دا اتالمىش يدەولوگيا بويىنشا اقپاراتتىق شابۋىل جاساۋدى باستادى. قۋات احمەتوۆتىڭ ء"تىل مايدانى" قوزعالىسىنىڭ ارەكەتىن "ورىستىلدىلەرگە قىسىم جاساۋ، ۇلتشىلدىقتىڭ اسقىنعان سيپاتى" دەپ بايبالام سالىپ، شۋ شىعاردى. ول تۋرالى رەسەيدە جازباعان گازەت، كورسەتپەگەن ارنا قالمادى. رەسەي اۋديتورياسىن قازاقستانعا قارسى قويۋ جانە ىشكى ساياسي-ەكونوميكالىق ماسەلەدەن نازاردى سىرتقا بۇرۋ ماسكەۋ تاراپىنان ءساتتى ءجۇردى دەسەك تە بولادى. كامچاتكادا قارا نان جەپ، قارا سۋ ءىشىپ وتىرىپ، قىرىمدى تارتىپ الۋدى باقىت ساناعان رەسەي اۋديتورياسى بۇل جولعى بيلىك ۇسىنعان جالعان اقپارات پەن كەزەكتى ميشايۋ قادامىن شايناماي جۇتىپ الدى.

"ورىستىلدىلەرگە قىسىم" دەگەندى رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ "رەسەي مەن قازاقستان: شەكاراسىز ارىپتەستىك" اتتى ماقالاسىندا دا ايتىپ ءوتتى. بىلاي دەيدى ول: "قازاقستان مەن رەسەيدىڭ جاڭا تاريحىندا ەكى ەل ارىپتەستىك پەن ۇلتتىق قاتىناس ساياساتىندا قوعامدى بىرىكتىرۋ، حالىقتار اراسىنداعى گارمونيانى ساقتاۋدى ءساتتى ىسكە اسىرۋدا. وكىنىشكە وراي سوڭعى ۋاقىتتا ءبىز قازاقستانداعى ءورىستىلدى تۇرعىندارعا قاتىستى كسەنوفوبيالىق ارەكەتتەرگە كۋا بولدىق. جەكەلەگەن جاعدايلار سىرتتان ارنايى اقپاراتتىق ادىستەمە بەرۋ ارقىلى ىسكە اسىپ، رەسەيمەن قاتىناستى ناشارلاتۋ مەن جەرگىلىكتى ۇلتشىلدىقتى دارىپتەۋگە باعىتتالعان".

رەسەيدىڭ ءسىم بۇل ارەكەتتەردى تەز ارادا جويۋ ءۇشىن قازاقستان بيلىگىمەن تىعىز جۇمىس جاساپ جاتقانىن دا ايتتى. "نۇر-سۇلتانمەن ماسكەۋ اراسى ءاربىر جاعدايدى جىلدام رەتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى" دەيدى ول. "ول ءۇشىن بىردەن تىكەلەي بايلانىس ارنالارىن ىسكە قوسامىز، ءسىم، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن پرەزيدەنت اكىمشىلىكتەرى ارقىلى. ۇكىمەتتىك ەمەس الاڭدا دا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە، تىلشىلەرمەن دە بايلانىستامىز", - دەدى لاۆروۆ.

لاۆروۆ ورىس ءتىلىنىڭ "كۇشى" جايلى دا ايتا كەتتى. "مىقتى بىرىكتىرۋشى كۇش دەپ ءورىستىلدى قوعامنىڭ قازاقستان مەن رەسەيدە بولۋىن ايتساق بولادى. قوس تاراپ تا ورىس ءتىلىنىڭ بىرىكتىرۋشى ميسسياسىن وتە جاقسى تۇسىنەدى. قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسياسىندا ورىس ءتىلى رەسمي ءتىل ستاتۋسىنا يە بولىپ، قازاق تىلىمەن تەڭ دارەجەدە قولدانىلادى. بۇل قازاقستاندىق جاستار ءۇشىن ۇلكەن پليۋس، سەبەبى تمد مەن رەسەيدە جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا مۇمكىندىك", - دەيدى ول.

ءبىر اپتا بۇرىن قازاقستانداعى "ورىستىلدىلەرگە قىسىم" ەرتەگىسىن رەسەي ءسىم ارنايى وكىلى ماريا زاحاروۆا دا ايتقان. ول رەسەيدىڭ ورىستىلدىلەرگە قىسىم جاسالماۋىن مۇقيات قاراپ وتىرعانىن جەتكىزگەن ەدى.

بۇل رەتتە قازاق بيلىگىنىڭ رەاكتسياسى تاڭداندىرادى. ىشكى ىسىمىزگە ارالاسۋ رەتىندە باعالاۋدىڭ ورنىنا، انىق جاۋاپ قاتپادى. بۇققان سايىن، سۇعا بەرەتىن رەسەيدىڭ توقتايتىن ويى جوق. ءۇستى-ۇستىنە توپەلەپ جاتىر. لاۆروۆتىڭ ساندىراعىنا دەپۋتات سنەجاننا يماشەۆا "قازاقستاندا ەشقانداي كسەنوفوبيا جوق. مەن ءوزىم بەلارۋسپىن. ەشقاشان دا ءوزىم كسەنوفوبيانى، تەرىس قاراعاندى سەزىنگەن جوقپىن. باستى قاتىرماسىن" دەپ جاۋاپ قاتتى. دەپۋتاتتان بولەك، ءبىزدىڭ ءسىم-ءنىڭ جاۋابى قانداي بولماق؟ بولسا ارينە.

رەسەي "ورىستىلدىلەرگە قىسىم" مەن "ورىس الەمى" دەگەن جالعان اقپارات پەن اگرەسسورلىق يدەولوگيا ارقىلى كورشىلەس ەلدەرگە وكتەمدىك كورسەتىپ، ۇستەمدىك ورناتۋ ساياساتىنان باس تارتپاسى انىق. ءتىلى مەن ءتۇرى ۇقساس، باۋىرى ۋكرايناعا ءبىر مەزەتتە سوعىس اشىپ، شىرقىن بۇزعان ماسكەۋ ءۇشىن، ءتىلى دە، ءتۇرى دە، شىعۋ تەگى دە، ءدىنى دە قاراما-قايشى كەلەتىن مەملەكەتتەرگە اگرەسسيا جاساۋ تۇككە دە تۇرماس. ال ونىمەن جاسالعان كەلىسىمدەردىڭ قۇنى بەلگىلى، وتتا فون بيسماركشا ايتساق "رەسەيمەن جاسالعان كەز كەلگەن كەلىسىم، سول كەلىسىم جاسالعان قاعازدىڭ قۇنىنا دا تۇرمايدى".

كا مىرزا

Abai.kz