التايدان اتىراۋعا، ءتاڭىرتاۋدان توبىلعا دەيىنگى كەڭ-بايتاق جەر - بۇگىنگى قازاقتىڭ جەرى. بۇل جەردە نە جوق دەيسىڭ؟! اسپانمەن تالاسقان قۇزار شىڭدار دا، ەسىلىپ اققان وزەن-كولدەر دە، داليعان دالا دا، ورمان-توعاي دا بار. ونىڭ تولىق كولەمى 2717,3 ميلليون شارشى شاقىرىم. كولەمى جاعىنان الەمدە 9 ورىن الادى. كەزىندە 4 ميلليون  شارشى شاقىرىمداي ەدى. قازىرگى قالعانى وسى. ءبىرىنشى ورىندا - رەسەي. جەر كولەمى - 17 ميلليون شارشى شاقىرىمنان استام. سودان كەيىن كانادا، قىتاي، اقش، اۆستراليا، برازيليا، ءۇندىستان، ارگەنتينا. كەلەسىسى - قازاقستان. نەگە ءبىز 9 ورىندامىز؟ ەگەر دە تاريحي ادىلەتتىلىك ساقتالعان بولسا قازاقتار 7  ورىندى الار ەدى. ويتكەنى كەشەگى رەسەي، ودان كەيىنگى كەڭەس وداعى كەزىندە ەركىنەن ايىرىلعان قازاقتىڭ جەرى تالان-تاراجعا ءتۇستى...

كەشەگى قازاقتىڭ جەرى بۇدان الدەقايدا كوپ ەدى...

ەڭ ءبىرىنشى رەت 1881 جىلى رەسەي مەن قىتاي شەكارا بولىسكەندە قازاق ەكىگە ءبولىندى. قىتايعا 300 مىڭ شارشى شاقىرىمداي جەرىمىز كەتتى. قازىر بۇل قازاقتار قىتايدىڭ ىلە-قازاق اۆتونوميالى وبلىسى بولىپ وتىر. ورتالىعى - قۇلجا قالاسى. سانى 2 ميلليونعا جەتىپ قالدى.

ەندى ءبىر بولىگى موڭعولداردىڭ قول استىندا قالدى. بايان-ولگي ايماعى. بۇندا 100 مىڭداي قازاق بار. جالپى، قازىرگى موڭعوليا كەشەگى قازاقتىڭ اتا جۇرتى ەكەنىن ۇمىتپايىق!

التايدان اتىراۋعا، ءتاڭىرتاۋدان توبىلعا دەيىنگى كەڭ-بايتاق جەر - بۇگىنگى قازاقتىڭ جەرى. بۇل جەردە نە جوق دەيسىڭ؟! اسپانمەن تالاسقان قۇزار شىڭدار دا، ەسىلىپ اققان وزەن-كولدەر دە، داليعان دالا دا، ورمان-توعاي دا بار. ونىڭ تولىق كولەمى 2717,3 ميلليون شارشى شاقىرىم. كولەمى جاعىنان الەمدە 9 ورىن الادى. كەزىندە 4 ميلليون  شارشى شاقىرىمداي ەدى. قازىرگى قالعانى وسى. ءبىرىنشى ورىندا - رەسەي. جەر كولەمى - 17 ميلليون شارشى شاقىرىمنان استام. سودان كەيىن كانادا، قىتاي، اقش، اۆستراليا، برازيليا، ءۇندىستان، ارگەنتينا. كەلەسىسى - قازاقستان. نەگە ءبىز 9 ورىندامىز؟ ەگەر دە تاريحي ادىلەتتىلىك ساقتالعان بولسا قازاقتار 7  ورىندى الار ەدى. ويتكەنى كەشەگى رەسەي، ودان كەيىنگى كەڭەس وداعى كەزىندە ەركىنەن ايىرىلعان قازاقتىڭ جەرى تالان-تاراجعا ءتۇستى...

كەشەگى قازاقتىڭ جەرى بۇدان الدەقايدا كوپ ەدى...

ەڭ ءبىرىنشى رەت 1881 جىلى رەسەي مەن قىتاي شەكارا بولىسكەندە قازاق ەكىگە ءبولىندى. قىتايعا 300 مىڭ شارشى شاقىرىمداي جەرىمىز كەتتى. قازىر بۇل قازاقتار قىتايدىڭ ىلە-قازاق اۆتونوميالى وبلىسى بولىپ وتىر. ورتالىعى - قۇلجا قالاسى. سانى 2 ميلليونعا جەتىپ قالدى.

ەندى ءبىر بولىگى موڭعولداردىڭ قول استىندا قالدى. بايان-ولگي ايماعى. بۇندا 100 مىڭداي قازاق بار. جالپى، قازىرگى موڭعوليا كەشەگى قازاقتىڭ اتا جۇرتى ەكەنىن ۇمىتپايىق!

قالعان جەرلەر كەڭەستەر وداعى كەزىندە ماسكەۋدىڭ قۇيتىرقى ساياساتىنىڭ كەسىرىنەن رەسەيگە، وزبەكستانعا قاراپ كەتتى. ورىنبور،  قورعان، ومبى، استراحان... اتتارىنىڭ ءوزى-اق ايتىپ تۇر ەمەس پە؟ قىرعىزدار دا، قاراقالپاقتار دا  قازاقتىڭ قۇرامىندا ەدى، ءبولىپ جىبەردى.

بۇنداعى نەگىزگى ماقسات - قازاقتاردى بارىنشا السىرەتە ءتۇسۋ بولاتىن. كەشەگى شىڭعىس حان زامانىندا موڭعولدار مەن قازاق رۋلارىنان كورگەن قورلىعىنىڭ ەسەسىن قايتارماق بولعاندىقتارىنىڭ سيقى. سول سەبەپتەن اشارشىلىق تا قولدان ۇيىمداستىرىلدى. سودان كەيىنگى سوعىس... بۇل زۇلماتتار بولماعاندا قازاقتار قازىر قىرىق ميلليونعا جەتىپ، ىرعالىپ-جىرعالىپ وتىرار ەدى.

قازىرگى قازاقستاننىڭ كارتاسىنا كوز سالساڭىز، ۇلتتىق شەكارانىڭ قالىپتاسپاعانىن بايقايسىز. شەكارانىڭ ار جاعىندا 5 ميلليون قازاق قالىپ قويعان. ەگەر دە قازاقستاندا قازاقتار بارلىق جەردە بىرىڭعاي ورنالاسقاندىعىن بايقاساق، بۇل دەگەنىمىز ءار قازاقتىڭ ۇشتەن ءبىرى، جەرىنىڭ دە ۇشتەن ءبىرى جات جۇرتتا قالعانىن كورۋگە بولادى. بۇل دەگەنىمىز، 1 ميلليون شارشى شاقىرىمداي جەر!!!

قايران اتامەكەندەرىندە وتىرعان قازاقتار-اي! سەندەردىڭ كۇندەرىڭ قاشان تۋادى ەكەن؟...

شۇكىر، قازىرگى جەرىمىز دە از ەمەس. تەك سانىمىز از. ءۇندىستان قازاقستاننان ءسال عانا ۇلكەن بولعانىمەن وندا 1 ميللياردتان استام حالىق ءومىر ءسۇرىپ وتىر. قازاق 40 ميلليونعا جەتسە، ءتىل، ءدىن، ءدىل ماسەلەسى وزىنەن ءوزى-اق شەشىلەر ەدى. سانىمىزدىڭ از بولعاندىعىنان كورشى جۇرتتاردىڭ ىقپالىنان شىعا الماي وتىرعانىمىز راس. ودان قۇتىلۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى -  حالىقتىڭ سانىن كوبەيتۋ. ەڭ از دەگەندە 40 ميلليون بولۋىمىز كەرەك. سوندا الەمدەگى الىپ جۇرتتارمەن تەڭ سويلەسۋگە جاراپ قالامىز.

قازىرگىدەي عالامداستىرۋ زامانىندا سانى از ۇلتتار تىلىنەن، دىنىنەن ايىرىلىپ جۇتىلىپ كەتىپ جاتىر. تاتار، باشقۇرت، التاي، نوعاي، حاكاس، قاراشاي-بالقار، قىرىم تاتارلارى، ساحا ت.ب. سەكىلدى تۇركى ەلدەرى  ورىستاردىڭ ىقپالىنا مىقتاپ تۇسكەن. ۇيعىرلار قىتايلاردىڭ تۇزاعىندا وتىر. بۇلار تۇركى جۇرتتارىنان عانا. الەمدە قانشاما حالىقتار وتارشىلدىقتىڭ قامىتىنان قۇتىلا الماي جاتىر.

شۇكىر، قازاقتىڭ كۇنى تۋدى. تاۋەلسىزدىگىمىز ماڭگىلىك بولسىن دەپ جاراتقان يەمىزدەن تىلەيمىز.

استانا قالاسى

«اباي-اقپارات»