الداعى وقۋ جىلىندا ءبىرىنشى سىنىپقا باراتىن بالدىرعاندار الىپپەمەن قاتار اعىلشىن ءتىلىن ءپان رەتىندە وقيتىن بولادى. بۇل ماسەلە ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ تۋرالى جيىنىندا ايتىلدى. جيىن بارىسىندا ەلىمىزدىڭ باس پەداگوگى باقىتجان جۇماعۇلوۆ 2012-2013 جىلدان باستاپ جوو-دا كوپتىلدى مۇعالىم مامانداردى دايارلاۋ ءۇشىن ناقتى شارالاردى قولعا الۋ قاجەتەكەندىگىن قاداپ ايتتى. ەلىمىزدە قازىر 33 مەكتەپتە اعىلشىن ءتىلى ءبىرىنشى سىنىپتا ءپان رەتىندە وقىتىلىپ كەلەدى ەكەن. ەندى اعىلشى ءتىلدى مامانداردى دايىندايتىن ارنايى بولىمدەر 20 ۇلتتىق جانە جەتەكشى ايماقتىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا اشىلماق كورىنەدى.

ال، استاناداعى ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەفەرەندۋمشىل رەكتورى ەرلان سىدىقوۆ كەلەسى جىلى اتالعان وقۋ ورنىنىڭ وقىتۋشىلارى اعلشىن ءتىلىن ەكىنشى ماماندىق رەتىندە يگەرە الاتىندىعىن ايتىپ وتىر.

الداعى وقۋ جىلىندا ءبىرىنشى سىنىپقا باراتىن بالدىرعاندار الىپپەمەن قاتار اعىلشىن ءتىلىن ءپان رەتىندە وقيتىن بولادى. بۇل ماسەلە ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ تۋرالى جيىنىندا ايتىلدى. جيىن بارىسىندا ەلىمىزدىڭ باس پەداگوگى باقىتجان جۇماعۇلوۆ 2012-2013 جىلدان باستاپ جوو-دا كوپتىلدى مۇعالىم مامانداردى دايارلاۋ ءۇشىن ناقتى شارالاردى قولعا الۋ قاجەتەكەندىگىن قاداپ ايتتى. ەلىمىزدە قازىر 33 مەكتەپتە اعىلشىن ءتىلى ءبىرىنشى سىنىپتا ءپان رەتىندە وقىتىلىپ كەلەدى ەكەن. ەندى اعىلشى ءتىلدى مامانداردى دايىندايتىن ارنايى بولىمدەر 20 ۇلتتىق جانە جەتەكشى ايماقتىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا اشىلماق كورىنەدى.

ال، استاناداعى ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەفەرەندۋمشىل رەكتورى ەرلان سىدىقوۆ كەلەسى جىلى اتالعان وقۋ ورنىنىڭ وقىتۋشىلارى اعلشىن ءتىلىن ەكىنشى ماماندىق رەتىندە يگەرە الاتىندىعىن ايتىپ وتىر.

ارينە، اعلشىن ءتىلىن بىلگەن وتە جاقسى. وسى كۇنى اعىلشىن ءتىلىن بىلگەن الەمنىڭ ءتىلىن بىلگەنگە ەسەپ. مەكتەپ باعدارلاماسىنا اعلشىن ءتىلىن ەنگىزۋ، اسىرەسە ىرگەلى عىلىمعا باستايتىن پاندەردى اعلشىن تىلىندە وقىتۋ - ۇلتتى قانداي باسەكەدە بولسىن ۇتىسقا جەتەلەيتىن ۇتىمدى نۇسقا بولۋى مۇمكىن. مىسالى، وڭتۇستىك ازيا ەلدەرىنىڭ، ناقتىلاي ايتساق، مالايزيا مەن سينگاپۋردىڭ تاجىريبەسى اعىلشىن ءتىلىن مەكتەپتەن مىقتاپ وقىتۋدىڭ ناقتى ۇلگىسىنە اينالىپ وتىر. وسىدان وتىز-قىرىق جىل بۇرىن قىتايشا سويلەگەندى ماقتان كورەتىن مالايلاردىڭ بۇگىنگى ۇرپاعى  اعىلشىن تىلىندە سۋداي توگىلەدى. اعىلشىن ءتىلى بىزدە دە سونداي ناتيجە بەرۋى مۇمكىن بە؟ بۇل سۇراققا ناقتى جاۋاپ بەرۋ قيىن.

وسى جولداردىڭ اۆتورى بىردە قوعامدىق كولىكتە كەلە جاتىپ مەكتەپ جاسىنداعى بوزبالالار مەن بويجەتىپ قالعان ورىمدەي قىزداردىڭ اڭگىمەلەرىنە كۋا بولعانى بار. بايقاعانىم بالالارادىڭ دەنى قاراكوزدەر ەكەن. ولار ءوزارا «رەسمي تىلدە» ءتىل قاتىسىپ تۇردى. سول كەزدە ءبىر قارا تورىلاۋ كەلگەن قازاق قىزى: «ماعان قازاق ءتىلىن ۇيرەنگەننەن گورى اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋ وڭاي. سەندەرگە شە؟»، - دەپ توسىننان ساۋال تاستادى. سول-اق ەكەن جانىنداعىلار تەگىس جاڭعاق شاققانداي جامىراي سويلەپ: «ماعان دا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋ وڭاي!»، «ماعان دا!» دەپ شۋلاپ قويا بەردى. مەنىڭ، مەن سياقتى تاعى بىرەۋلەردىڭ الگى بالالارعا بىردەڭە دەگىسى كەلدى. بىراق «بەسپولەزنو» بولعاندىقتان تىرس ەتىپ دىبىسىمىزدى شىعارا المادىق. سەبەبى قازىرگى قازاق اراسىنداعى ورىس ءتىلى مەن اعىلشىن ءتىلىنىڭ جاقتاستارى قىتايدى قىرىپ كەتە جازداعان حۋنبەيبيلەردەن دە جامان. ولاي بولاتىن سەبەبى، ۇشتۇعىرلى ءتىلدىڭ ناسيحاتىن سوعاتىن بيلىگىمىز نەگىزىنەن ءۇشتىلدىڭ بىردەي جىرىن جىرلاي بەرمەيدى: اعلىشىن مەن ورىس ءتىلىن ءبىل، قازاق ءتىلىن ءبىلۋ بىلمەۋ مىندەتىڭ دە، قاجەتىڭ دە ەمەس. ويتكەنى، قازاق ءتىلى دەگەنىمىز - ۇشتۇعىرلى ءتىلدىڭ قاجەتسىز ءبىر بولشەگى عانا. ونىڭ ۇستىنە قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسىن ايتۋ قازىر كەرتارتپالىقتىڭ كەرەمەت ءبىر مىسالىنا اينالدى. كىم قازاق ءتىلىنىڭ زار-مۇڭىن ايتادى - سول جاڭارىپ جاتقان قازاقستانعا قارسى ادام بولىپ شىعادى. شىندىعىندا سولاي ما؟ قازاق ءتىلىنىڭ جاناشىرلارى جاس ۇرپاق الدىمەن ءوز ءتىلىن ءبىلسىن، سودان سوڭ وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىلسىن دەيدى. بۇنى قازاق باياعىدا-اق، قادىر اقىننىڭ اۋزىمەن ايتىپ تا قويعان: «وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، وزگە ءتىلىڭدى قۇرمەتتە» دەپ. ءوز ءتىلىن بىلگەن، ءوزى ءتىلىن قۇرمەت تۇتقان ۇرپاق قانا - ۇرپاق. ءوز ءتىلىن بىلمەيتىن ۇرپاق سۇلتان بولسا دا - ۇلتان. باسقا ەشتەڭە دە ەمەس. مىسالى، جاپوندار 12 جاسقا دەيىن ۇرپاعىن جاپون تىلىندە وقىتادى ەكەن. سويتكەن جاپون جۇرتتا قالىپ جاتىر ما؟ جوق، ءوزىن ءوزى ۇمىتقان، ءوز قۇندىلىقتارىن ەلەپ-ەسكەرمەيتىن، ءوزىن سىيلاۋدى بىلمەيتىن ەلدەردى جۇرتىنا قالدىرىپ جاتىر. جۇرتتا قالىپ جاتقاننىڭ ءبىرى ءبىزبىز. بىراق، وسى شىندىقتى مويىنداعىسى كەلمەيتىن بيلىك ءوزىن بارلىق ماسەلەدە رەفورماشىل، باستاماشىل، جاڭاشىل ەتىپ كورسەتۋگە تىرىسۋدا. بۇل تىرىسۋلاردىڭ سوڭى نەمەن تىنارى ءالى بەلگىسىز.

«اباي-اقپارات»