16 قاراشا كۇنى ارمەنيا مەن ازەربايجان اسكەرلەرىنىڭ اراسىندا ەكى ەل شەكاراسىنىڭ ماڭىندا كەسكىلەسكەن شايقاستار باستالدى. ادەتتەگىدەي كىشىگىرىم اتىس ەمەس، ۇرىسقا اۋىر تەحنيكا مەن ارتيللەريا قوسىلدى. تاراپتار ءبىر-ءبىرىن اتالمىش شيەلەنىسكە جاۋاپتى دەپ اتادى. ارمەنيا تاراپى سوڭعى ۋاقىتتا ازەربايجانعا قاتىستى ارانداتۋدى جيىلەتكەن بولاتىن. 

8-15 قاراشا ارالىعىندا شەكارا ماڭىندا ارمەنيا تاراپى ونداعان ارانداتۋ ارەكەتتەرىنە باردى. ءتىپتى ازەربايجان ساربازدارى مەن رەسەيدىڭ بىتىمگەرلىك كۇشتەرى تۇرعان اسكەري بەكەتكە شابۋىل جاساپ، گراناتا لاقتىرعان كورىنىس تە بولدى.

16 قاراشا كۇنى ارميان جاساقتارى ازەربايجاننىڭ كەلباجار جانە لاشىن ايماعىنداعى بيىكتىكتەردى باسىپ الۋعا ارەكەتتەنىپ، شابۋىلعا شىقتى. ولار ارتيللەريالىق سوققى جاساپ، ارتىنشا اۋىر تەحنيكانى قولدانباق بولدى. الايدا ازەربايجان تاراپى قارسى جاۋاپ بەرىپ، جاۋ اسكەرىن شەگىندىرىپ، تەحنيكاسىن جويدى. اتىستا ەكى ازەربايجان ساربازى جارالاندى.

ساعات 15:00 شاماسىندا ۇرىس قارقىنى قىزىپ، شايقاس ۇدەي ءتۇستى. ازەربايجان اسكەرى ارمەنيانىڭ مينومەتتىك توپتارىن جويعانىن مالىمدەدى، ءوز كەزەگىندە ەرەۆان ادامي شىعىننىڭ بارىن مويىندادى. جەلىدە 12 ارميان ساربازىنىڭ تۇتقىنعا تۇسكەن ۆيدەوسى تاراپ كەتتى.

ۇرىس قيمىلدارىنىڭ قارقىنىنا بايلانىستى ارمەنيا تاراپى ماسكەۋدەن كومەك سۇرادى. ول تۋرالى ارمەنيانىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ حاتشىسى ارمەن گريگوريان تەلەەفيردە ايتتى.

«شابۋىلدىڭ ارمەنيانىڭ اۋماعىنا جاسالعانىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىز 1997 جىلعى كەلىسىمگە ساي ارمەنيا اۋماعىنىڭ تۇتاستىعىن قورعاۋدى رەسەيدەن سۇرايمىز. قازىرگى ۋاقىتتا حات تۇرىندەگى ۇندەۋ جاساۋعا دايىندالىپ جاتىرمىز», - دەدى ول.

ازەربايجان قورعانىس مينيسترلىگى باكۋدە حالىقارالىق ۇيىمدار مەن اسكەري مامانداردى ارمەنيانىڭ ارانداتۋ ارەكەتتەرىنە قاتىستى قۇلاعدار ەتىپ، ناقتى اقپاراتتاردى جەتكىزدى. بۇل 44 كۇندىك سوعىستان كەيىنگى ەڭ ءىرى اسكەري قاقتىعىس بولىپ وتىر. كەلباجار اۋدانىن ازەربايجان اسكەرى كەرى قايتارىپ العاننان كەيىن، ازەربايجان اسكەرى ارمەنيانىڭ سيۋنيك ايماعىمەن شەكتەسەتىن جەرگە ورنالاستى. ارميان سودىرلارى مەن ساربازدارى ارانداتۋ ماقساتىندا ازەربايجان اسكەري بەكەتتەرىنە ۇدايى شابۋىل جاساپ كەلەدى.

ارمەنيانىڭ ارانداتۋ ارەكەتى ىشكى ساياسي داعدارىسپەن دە تىكەلەي بايلانىستى. پاشينيان بيلىگى سايلاۋدا جەڭىسكە جەتكەنىمەن، ەل اراسىندا سوعىستاعى جەڭىلىستى مويىندامايتىن جانە كەلىسىمدى كاپيتۋلياتسيا دەپ سانايتىندار جەتەرلىك. ءتىپتى پاشينيان بيلىگىن قۇلاتىپ، سوعىستى قايتا باستاۋدى ماقسات ەتەتىن قوزعالىستار دا قۇرىلۋدا. ەرەۆان ۇشجاقتى كەلىسىمدى (ارمەنيا، ازەربايجان، رەسەي) بۇزىپ، كىنانى ازەربايجانعا ارتۋدى ويلايدى. ازەربايجان تەرريتوريامىزعا شابۋىل جاسادى دەگەن ۇندەۋدى تاستاپ، قاقتىعىسقا ۇقشۇ ەلدەرىن دە ارالاستىرۋ جوسپارىندا بار. الايدا ۇقشۇ بۇل قاقتىعىسقا ارالاسۋعا نيەتتى ەمەس. ونى 2020 جىلعى پوزيتسياسىنان دا، كەشەگى قاقتىعىستى «ديپلوماتيالىق جولمەن رەتتەۋ كەرەك» دەگەن ۇندەۋىنەن دە اڭعارۋعا بولادى.

ەكى تاراپ اراسىنداعى تاعى ءبىر داۋلى ماسەلە، شەكارانى زاڭداستىرۋ بولىپ وتىر. ارمەنيا ۇلتشىلدارى بۇل ماسەلەدە ءبىراز اۋماق ازەربايجانعا ءوتىپ كەتۋى مۇمكىن دەپ الاڭدايدى، ال رەسمي باكۋ دەماركاتسيانى تەز ارادا شەشكىسى كەلەدى.

ارمەنيا تاراپىن الاڭداتاتىن سۇراقتىڭ ءبىرى زانگەزۋر ءدالىزى بولىپ وتىر. ۇشجاقتى كەلىسىم بويىنشا ارمەنيا ءدالىزدىڭ اشىلۋىنا كەلىسىم بەرگەن، الايدا ونىڭ ىسكە اسۋىن كەشەۋىلدەتىپ كەلەدى. دالىزدە قاقتىعىس بولماۋى ءۇشىن ونى رەسەيلىك بىتىمگەرلىك كۇشتەر كۇزەتپەك. ناحچەۆان مەن زانگيلاندى 40 شاقىرىمعا ءبولىپ تۇرعان بۇل ءدالىز جاقىن ارادا اشىلماق. ول تۋرالى 11-12 قاراشادا تۇركيادا وتكەن «تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ» وتىرىسىندا دا ايتىلدى. ءدالىز تۇركى ەلدەرىن بىرىكتىرۋشى التىن كوپىر بولادى دەگەن بولجام بار. تۇركيادان ناحچەۆانعا، ارتىنشا زانگەزۋر ءدالىزى ارقىلى ازەربايجانعا، كەيىن كاسپي تەڭىزى ارقىلى ورتالىق ازياداعى تۇركى ەلدەرىنىڭ اراسىندا تاۋار اينالىمىنىڭ ەسەلەپ ارتۋىنا سەبەپكەر بولماق. سونىمەن قاتار «شىعىس-باتىس» ساۋدا جولىنىڭ دا دامۋىنا اسەر ەتپەك.

ازەربايجاننىڭ سوعىستاعى جەڭىسى رەسەي مەن يراندى الاڭداتىپ وتىر. رەسەي ءوز بىتىمگەرلىك كۇشتەرىن ورنالاستىرۋ ارقىلى ايماقتاعى ىقپالىن ساقتاپ قالسا، تەگەران كەرىسىنشە پوزيتسيالارىن السىرەتىپ الدى. ازەربايجان شەكاراسىنىڭ ماڭىندا تەگەراننىڭ ءىرى اسكەري جاتتىعۋلار وتكىزۋى كۇش بالانسىنا كوڭىلى تولمايتىنىن انىق كورسەتەدى. ماسكەۋ دە، تەگەران دا تۇركيانىڭ وڭتۇستىك كاۆكازعا جىل وتكەن سايىن ىقپالى ارتىپ بارا جاتقانىنا الاڭداۋلى. بىتىمگەرلىك كۇشتەرىن ايماقتا ۇزاق ۇستاۋ ءۇشىن ماسكەۋگە شەكارا ماڭىندا اتىس-شابىستىڭ بولىپ تۇرعانى دا كەرەك.

ارمەنيا تاراپى شەكارا ماڭىندا ارانداتۋ جاساپ، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ەسىگىن قاعىپ، ارىز تاسىپ جۇرگەن ساتتە، ازەربايجان باسقىنشىلاردان ازات ەتىلگەن قاراباقتا ەكونوميكالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋدا.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz