24 قاراشادا قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعى اياسىندا جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى كۇنىنە وراي نۇر-سۇلتان قالاسىندا «تاۋەلسىزدىك ۇرپاقتارى» رەسپۋبليكالىق جاستار فورۋمى ءوتتى.

ءىس-شاراعا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعاسى ماۋلەن اشىمباەۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى ايدا بالاەۆا، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ جانە وبلىستىق ءماسليحاتتاردىڭ جاس دەپۋتاتتارى، «Nur Otan» پارتياسى جانىنداعى جاستاردى قولداۋ جونىندەگى رەسپۋبليكالىق قوعامدىق كەڭەستىڭ وكىلدەرى، قر پرەزيدەنتى جانىنداعى جاستار ساياساتى جونىندەگى كەڭەستىڭ، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جاستار قاناتىنىڭ، قر پارلامەنتى سەناتى جانىنداعى جاس ساراپشىلار كلۋبىنىڭ مۇشەلەرى، «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تۇلەكتەرى، ءتۇرلى سالاداعى جاس عالىمدار، وقىتۋشىلار، زەرتتەۋشىلەر، جاس كاسىپكەرلەر مەن ستارتاپەرلەر، رەسپۋبليكالىق جانە وڭىرلىك جاستار ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارى قاتىستى، سونداي-اق ونلاين-رەجيمدە ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىنەن بەلسەندى جاستار قوسىلدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى ن.ءا. نازارباەۆ فورۋم قاتىسۋشىلارىنا ارنايى ۆيدەوۇندەۋىن جولدادى، ونىڭ بارىسىندا تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ جاستار ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ ءوتتى. قازاقستاننىڭ جاس پاتريوتتارى تاۋەلسىز مەملەكەت قىزمەتىنىڭ بارلىق سالاسىنداعى جەتىستىكتەرىن نىعايتادى.

ايدا بالاەۆا ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلىنداعى جاستار ساياساتى سالاسىنداعى نەگىزگى جەتىستىكتەرى جونىندە ايتىپ بەردى. ەلباسى ن.ءا. نازارباەۆ پەن مەملەكەت باسشىسى ق.ك. توقاەۆتىڭ ەلىمىزدە جاستاردى قولداۋ جونىندەگى حالىقارالىق دەڭگەيدە لايىقتى باعالانعان ساياساتىنىڭ ارقاسىندا جاس قازاقستاندىقتاردىڭ دامۋى مەن ءوزىن-ءوزى دامىتۋى ءۇشىن بىرەگەي مۇمكىندىكتەر جاسالدى.

ەلباسى تاعايىنداعان «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياسىنىڭ ارقاسىندا 15 مىڭنان استام جاس قازاقستاندىق الەمنىڭ ۇزدىك وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك الدى.

جىل سايىن 1992 جىلدان باستاپ جاس تالانتتاردى قولداۋ ءۇشىن «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعى بەرىلەدى.

2000-شى جىلداردان باستاپ جاستار ساياساتىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى قىزمەت قوسىمشا قارقىن الدى. وسىلايشا، «قازاقستان جاستارى» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى، مەملەكەتتىك جاستار ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسى قابىلداندى، «جاسىل ەل»، «جاستار پراكتيكاسى»، «ديپلوممەن اۋىلعا»، «سەرپىن» جانە باسقا دا بىرقاتار جوبالار ىسكە قوسىلدى.

«جاسىل ەل» جوباسى بويىنشا 2005-2021 جىلدار ارالىعىندا جاستار ەڭبەك جاساقتارى 44,3 ميلليون اعاش وتىرعىزدى، بۇكىل ەل بويىنشا 180 مىڭ گەكتار جەردى وڭدەدى، وسى جىلدار ىشىندە جوبا شەڭبەرىندە 300 مىڭنان استام جاس جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى. قازىرگى ۋاقىتتا 2021 جىلدان باستاپ 2025 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە جىل سايىن 30 مىڭ ادامدى، ونىڭ ىشىندە اۋىلدىق جەرلەردەن 10 مىڭ ادامدى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ مىندەتى قويىلدى.
«سەرپىن» باعدارلاماسى بويىنشا 2014-2021 جىلدار ارالىعىندا 7,7 مىڭ ستۋدەنت وقۋىن اياقتاپ، 5,5 مىڭ ادام نەمەسە 71,7% جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى.

2010 جىلى قۇرىلعان ۇلتتىق ۆولونتەرلەر جەلىسى قازىرگى ۋاقىتتا 50 مىڭنان استام مۇشەدەن تۇراتىن 3,5 مىڭعا جۋىق ۆولونتەرلىك ۇيىمدى قامتيدى. بۇگىنگى تاڭدا ۆولونتەرلار 1 مىڭنان استام جوبانى، سونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك، ەكولوگيالىق، مادەني، مەديتسينالىق، سپورتتىق، وقيعالىق جوبالاردى ءساتتى جۇزەگە اسىردى.

2019 جىلدى جاستار جىلى دەپ جاريالاۋ جاستار ساياساتى سالاسىنداعى ماڭىزدى وقيعا بولدى، ول جاستار سالاسىن بۇرىن سوڭدى بولماعان قولداۋ جىلى بولدى. جۇمىسقا ورنالاستىرۋ، تۇرعىن ءۇي جاعدايلارىن جاقسارتۋ، كاسىپكەرلىككە وقىتۋ، عىلىمعا جانە بيزنەس-باستامالارعا گرانتتار - بۇل جاس قازاقستاندىقتارعا مەملەكەت تاراپىنان كومەك كورسەتىلگەن باعىتتاردىڭ تولىق ەمەس تىزبەسى.

ەلباسى جاستار جىلى اياسىندا نۇر-سۇلتان، الماتى جانە شىمكەنت قالالارىندا جۇمىس ىستەيتىن جاستاردى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىردى. 2019-2021 جىلدارى جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا ساتىپ الۋ قۇقىعىنسىز 9 مىڭ جالدامالى پاتەر بەرىلدى.

جاس عالىمداردىڭ ىرگەلى جانە قولدانبالى عىلىمي زەرتتەۋلەرىن گرانتتىق قارجىلاندىرۋ 9 ملرد. تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلدى. بيىلعى جىلى مەملەكەت باسشىسى ق.ق. توقاەۆ زەرتتەۋ جۇرگىزۋ مەرزىمىن 3 جىلدان 5 جىلعا دەيىن ۇلعايتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. اتالعان مەحانيزم 35 جاسقا دەيىنگى جاس عالىمدارعا وزدەرىنىڭ شىعارماشىلىق جانە زياتكەرلىك الەۋەتىن ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

جاستاردى قولداۋدىڭ 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارى بەكىتىلدى. جوسپار 10 باعىتتان تۇرادى، ولاردىڭ شەڭبەرىندە جاس قازاقستاندىقتاردى قولداۋدىڭ قولدانىستاعى شارالارىن جەتىلدىرۋ، قازىرگى زامانعى تەتىكتەردى ەنگىزۋ، قوعامدىق ورتاعا بەيىمدەۋ جانە باسقا دا جاڭالىقتار ارقىلى ولاردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ جوسپارلانۋدا.
جالپى، تاۋەلسىزدىك جىلدارى ەلىمىز مىناداي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزگەنىن اتاپ ءوتۋ قاجەت.

سوڭعى 20 جىلدا ەلدەگى NEET ساناتىنداعى جاستار ۇلەسىنىڭ كورسەتكىشى 18,6%-دان 7,1%-عا دەيىن ازايدى، ونىڭ ىشىندە سوڭعى 5 جىلدا جاستار اراسىنداعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 4,4%-دان 3,8%-عا دەيىن تومەندەگەنى بايقالادى.
سوڭعى 5 جىلدا ماگيستراتۋرادا جانە دوكتورانتۋرادا ءبىلىمىن جالعاستىرعىسى كەلەتىن جاستار سانىنىڭ ۇلعايۋ ءۇردىسى ءوسىپ كەلەدى. ماسەلەن، ەگەر 2015 جىلى 15 816 تۇلەك بولسا، 2020 جىلى - 20 249 ادام; 2015 جىلى - 533 ادام، 2020 جىلى - 905 ادام.

1991 جىلدان باستاپ 2021 جىلعا دەيىن تۋبەركۋلەزبەن اۋىرۋ 2,4 ەسەگە، 2012 جىلدان باستاپ 2021 جىلعا دەيىن جاستار اراسىندا ۆيرۋستىق گەپاتيتپەن اۋىرۋ 4,5 ەسەگە تومەندەدى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، ۆاكتسيناتسيالاۋدىڭ ارنايى باعدارلاماسىنىڭ ارقاسىندا جاستار اراسىندا ۆ ۆيرۋستىق گەپاتيتىنەن سىرقاتتانۋشىلىقتى 1998 جىلدان باستاپ 2021 جىلعا دەيىن 59,8 ەسەگە تومەندەتۋگە مۇمكىندىك تۋدى.

الەۋمەتتىك ينكليۋزيا سالاسىنداعى جاعدايدىڭ جاقسارعانىن اتاپ ءوتۋ قاجەت.
ورتا ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىنىڭ قولجەتىمدىلىگى بويىنشا جاعداي جاساۋدىڭ ارقاسىندا 2014-2021 جىلدار ارالىعىندا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى وقۋشىلار سانى 2 ەسەگە ۇلعايدى.

2010 جىلدان باستاپ جوو-دا كۆوتا بويىنشا وقيتىن مۇگەدەك ادامداردىڭ سانى 2,5 ەسەگە ارتتى. 2020-2021 وقۋ جىلىندا ولار 1 349 بولدى.
سوڭعى ءۇش جىلدا جاستاردى بۇقارالىق سپورتقا تارتۋ پروتسەسىندە وڭ ديناميكا بار، ول 2021 جىلى 2,5 ميلليوننان استام ادامعا جەتتى.
2023 جىلدان باستاپ جاستار سانىنىڭ ءوسۋى بويىنشا وڭ ديناميكا كۇتىلۋدە، ول 2030 جىلعا قاراي ەڭ جوعارى مانگە جەتەدى.

2015 جىلى جاستار رەسۋرستىق ورتالىقتارىنىڭ قىزمەتىنە جول اشقان «مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى تۋرالى» جاڭا زاڭ قابىلداندى. قازىرگى ۋاقىتتا ەل وڭىرلەرىندە 209 جاستار رەسۋرستىق ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. تەك وسى جىلدىڭ وزىندە عانا 800 مىڭنان استام جاستار جرو ارقىلى اتاۋلى كومەك الدى.

ەلباسى باعدارىنىڭ ساباقتاستىعىن ساقتاي وتىرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ جاستاردى قولداۋدى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ستراتەگيالىق باعىتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە بەلگىلەدى. مەملەكەت باسشىسى بىرقاتار اۋقىمدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدى ۇسىندى.

ولاردىڭ ىشىندە ءبىر ساياسي پارتيادان ءماجىلىس جانە ءماسليحات دەپۋتاتتىعىنا كانديداتتاردى تىركەۋ ءۇشىن تىزىمگە ەنگىزىلگەن ادامداردىڭ جالپى سانىنان جاستار مەن ايەلدەر ءۇشىن 30%-دان كەم ەمەس كۆوتا بار، سونىڭ ارقاسىندا وسى جىلى دەپۋتاتتىق كورپۋس، اسىرەسە وڭىرلەردە ايتارلىقتاي جاساردى.
تالانتتى جاستاردى قولداۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق شارالاردىڭ ءبىرى پرەزيدەنتتىك جاستار كادرلىق رەزەرۆى بولدى. بۇل جوبا جوعارى بىلىكتى جاس مامانداردى مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنە تارتۋعا مۇمكىندىك بەردى. كونكۋرسقا 13 212 كانديدات قاتىسىپ، ونىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا كادر رەزەرۆىنە 300 ادام كىردى. بۇگىندە پرەزيدەنتتىك رەزەرۆكە ىرىكتەۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭى ءجۇرىپ جاتىر، ونىڭ اياسىندا قوسىمشا 150 كاسىبي جاستى ىرىكتەۋ جوسپارلانۋدا.

جىل سايىن «عىلىم»، «مادەنيەت»، «اقپاراتتىق تەحنولوگيالار»، «بيزنەس»، «مەديا» باعىتتارى بويىنشا جاستاردىڭ 30 جوباسى مەن باستامالارىن قولداۋعا بەرىلەتىن «تاۋەلسىزدىك ۇرپاعى» گرانتى تاعايىندالدى. ونىڭ مولشەرى 3 ميلليون تەڭگەنى قۇرايدى. بيىلعى جىلى كونكۋرستىق كوميسسيا ساراپتامالىق تالقىلاۋلار ناتيجەسىندە ۇزدىك 30 جوبانى ىرىكتەپ الدى.
جاس مۇعالىم – «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تۇلەگى اسحات جۇمابەكوۆ قازاقستانداعى عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى، جاستاردىڭ ءوزىن-ءوزى دامىتۋىنىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى تۋرالى ايتىپ بەردى.

«سەرپىن» باعدارلاماسىنىڭ تۇلەگى ايدار كۇزەروۆ اۋىل جاستارىن قولداۋدىڭ ارتىقشىلىقتارى تۋرالى ايتىپ بەردى.

«ۆيتەبسكىدەگى سلاۆيان بازارى» حالىقارالىق ونەر فەستيۆالىنىڭ جەڭىمپازى رۋحيا بايدۋكەنوۆا مەملەكەتتىڭ شىعارماشىل جاستاردى قولداۋعا قوسقان ۇلەسىن اتاپ ءوتتى.

جاس ستارتاپەر تيمۋر رىسپەكوۆ مەملەكەتتىك تسيفرلاندىرۋدىڭ ماماندىق تاڭداۋعا اسەرى جانە قازاقستانداعى تەحنولوگيالىق دامۋ پروتسەستەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ايتىپ بەردى.

ەلباسى مەدالىنىڭ يەگەرى، ەكولوگ، پاۆلودار وبلىسىنىڭ «جاسىل ەل» شتابىنىڭ جەتەكشىسى رۋساننا سامەكوۆا جاستارعا ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى ايتىپ بەردى.

فورۋم بارىسىندا جاس بەلسەندىلەردىڭ باستاماشىل توبى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى ن.ءا. نازارباەۆقا «العىس كىتابىن» تابىس ەتۋدى ۇسىندى، وندا ەلباسىنىڭ قولداۋىمەن جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ ارقاسىندا تابىستى ىسكە اسىرىلعان ەلىمىزدىڭ ەڭ كورنەكتى جاستارىنىڭ العىس سوزدەرى جيناقتالعان.

سونداي-اق تاۋەلسىزدىكتىڭ جاس ۇرپاقتارى اتىنان ماتەماتيكا ءپانى بويىنشا حالىقارالىق وليمپيادا جەڭىمپازى سۇلتانبەك بايجانوۆ 2041 جىلعى بولاشاق ۇرپاققا ارنالعان كريپتوگرافيالى-كاپسۋلالى جولداۋدى ىسكە قوستى، ول ارنايى كريپتو-كىلتپەن شيفرلانعان جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 50 جىلدىعىنا وراي اشىلاتىن بولادى. كريپتو-حابارلامانى جاس ستارتاپەر تيمۋر رىسبەكوۆ ارنايى ازىرلەدى.

فورۋم جۇمىسى اياسىندا «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعى تابىس ەتىلدى، وعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتىنىڭ سپيكەرى ماۋلەن اشىمباەۆ قاتىستى.

ماراپاتتى تابىس ەتە وتىرىپ، ماۋلەن اشىمباەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى ن.ءا. نازارباەۆ پەن مەملەكەت باسشىسى ق.ك. توقاەۆتىڭ جاستاردى قولداۋداعى جوعارى ءرولىن اتاپ ءوتىپ، قازاقستاندىقتاردىڭ جاڭا ۇرپاعى، تاۋەلسىزدىك ۇرپاعى ەكونوميكالىق قۋاتتى، بەيبىتشىل جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت قۇرۋ باعىتىن جالعاستىراتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.

ءىس-شارا بارلىق سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق نورمالاردى ساقتاي وتىرىپ جانە «Ashyq» جۇيەسىن پايدالانۋ ارقىلى ءوتتى.

Abai.kz