رەسەي تاراپىنان قازاقستانعا قاتىستى شۇيلىگۋ توقتار ەمەس. اقپاراتتىق كەڭىستىكتە ءتىپتى ۇدەي ءتۇستى. 2019 جىلى اۋماقتىق تۇتاستىعىمىزعا كۇمان كەلتىرۋمەن باستالعان اقپاراتتىق شابۋىل، اقىرى قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا ۇلاسىپ، ورىس ءتىلى مارتەبەسى مەن ورىستىلدىلەر قۇقىعى دەگەن ويدان شىعارىلعان تاقىرىپتار اياسىنا اۋىستى. بۇل ماسكەۋدىڭ اقورداعا جاساعان ىمى بولسا كەرەك. سەبەبى ماسكەۋ الەمدىك گەوساياساتتا جالعىز قالدى جانە ول ءۇشىن ءار وداقتاسى مەن سەرىكتەسى ماڭىزدى. دەگەنمەن وداقتاستىقتى دوستىق ارقىلى ەمەس، سەس ارقىلى دامىتامىن، ۇستاپ قالامىن دەۋ ارينە اگرەسسيالىق ساياسات ۇستانۋشىلاردىڭ عانا ويىنا كەلسە كەرەك.

قازاقستان مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا قاتىستى ءتۇرلى زاڭدار قابىلداپ، جەر-سۋ اتتارىن اۋىستىرىپ، تاريحي اتاۋلارىن قايتارۋدا. بۇل ماسكەۋگە ۇنامايتىنى انىق. بۇعان دەيىن رەسەي مەمدۋما وكىلدەرىن، ساياساتكەرلەر مەن تاريحشىلارىن سايراتسا، وسى جولى ۋكراينا شىعىسىن قانعا بوياعان، بۇگىندە رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك دۋماسىندا دەپۋتات بولىپ وتىرعان، بۇعان دەيىن دونەتسك حالىق رەسپۋبليكاسى دەپ اتالاتىن سەپاراتيستىك ايماق مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولعان الەكساندر بوروداي قازاقستانعا قاتىستى كىجىنە سويلەپتى. سەپاراتيست بىلاي دەيدى.

«ماعان ازياتتاردىڭ مەنتاليتەتى وتە تانىس جانە وكىنىشكە وراي ولار تەك قانا كۇشتىڭ ءتىلىن تۇسىنەدى. ول كۇشتى قولدانۋ مىندەتتى ەمەس، دەگەنمەن ونى كورسەتىپ قويۋ ابزال. السىزدەردى ەشكىم قۇرمەتتەمەيدى. رەسەيدىڭ وداقتاستارى بولىپ الەكساندر III ايتقانداي تەڭىز فلوتى مەن اسكەرى عانا بار، وكىنىشكە وراي باسقا شىنايى وداقتاستارىمىز جوق»، - دەيدى بوروداي.

رەسەيلىك ساياساتكەرلەردىڭ تاعى دا ىشقىنا سويلەۋىنە سەبەپكەر بولعان قازاقستانداعى جاڭا زاڭ نورمالارىنىڭ تالقىلانۋى بولىپ وتىر. جاڭا زاڭ بويىنشا بارلىق نۇسقاۋلىقتار، جەر-سۋ اتاۋلارىنىڭ تاقتايشالارى، ءمازىر جانە باسقا دا جازبالار مەملەكەتتىك تىلدە بەرىلۋى مىندەتتى، ال ورىس تىلىندە جازىلۋ مىندەتتى ەمەس. تەك قاجەت بولعان جاعدايدا عانا جازىلۋى ءتيىس. بۇل رەسەي تاراپىنان ورىس تىلىنە دەگەن قىسىم رەتىندە قابىلدانۋدا.

«كەڭەس وداعىنان شىققان كوپتەگەن مەملەكەتتەر وركەنيەتتەن تىس باعىتتا كەتىپ بارادى. ولاردىڭ بارلىعى دا بۇگىندە رەسەي وتارىندا بولعان بودان ەدىك دەپ سانايدى. الايدا ءبىز رەسەي يمپەرياسى دا، كەڭەس وداعى دا ولارعا وركەنيەت اكەلۋ ءۇشىن قارجىسىن، ۇيىداستىرۋ قابىلەتىن، رەسۋرسىن اياماعانىن جاقسى بىلەمىز. بۇگىندە ونىڭ ءبارىن جوققا شىعارىپ، تۇككە تۇرعىسىز ەتىپ تاستادى. كوپتەگەن حالىقتار ەجەلدە قالاي تۇردى، سولاي تۇرعىسى كەلەدى. بىلايشا ايتقاندا تايپالىق جۇيەگە جاقىن، بىراق قولدارىندا زاماناۋي گادجەتتەرى بار. الايدا الەۋمەتتىك تۇرعىدان ولار XIV-XV عاسىرلاردا قانداي بولدى، سونداي بولىپ قالۋدى قالايدى»، - دەيدى رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى بوروداي.

ول ۋكراينادا ىزدەۋدە جۇرگەن سودىر، باسكەسەر ەكەنىن ەسكەرسەك، البەتتە ونىڭ سويلەۋ مانەرىنە تاڭدانۋدىڭ قاجەتى جوق ەكەنىن تۇسىنەمىز. ونىڭ ويىنشا قازاقستان ءدال سونداي مەملەكەتكە جاتادى. سەبەبى تەحنولوگيا تۇرعىسىنان دامۋ، العا جىلجۋ بار، بىراق قوعامدا سانالىق تۇرعىدان ارتقا كەتۋ كورىنەدى دەيدى ول.

«ورىس تىلىنەن باس تارتۋ مەن قازاق ۇلتشىلدىعىنىڭ ءار سالادا باس كوتەرۋى بايقالادى. مۇنىڭ بارلىعى جۇمساق تىلمەن ايتساق ءبىزدى الاڭداتادى. سونىمەن قاتار ورىس تىلىنەن بولەك، ونداعى ورىستاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن قاراساڭىز، قۇقىق قورعاۋشى ەرمەك تايچيبەكوۆ ءىسىن كورسەڭىز سۇمدىق فاكتىلەردى بايقايسىز», - دەيدى بوروداي.

ول قازاقستان 2000-جىلدىڭ باسىنداعى ۋكرايناعا ۇقسايدى دەگەن ويدا. وسى ارقىلى ۋكراينادا نە بولىپ جاتىر، كوردىڭدەر مە دەگەندەي ىم جاساپتى.

تايچيبەكوۆ قازاق حالقىن جانە قازاق ءتىلىن قورلاپ، سان مارتە كۇيە جاققان ارانداتۋشى جانە قازاقستان مەملەكەتتىگىن جوققا شىعارىپ، ونى رەسەيگە قوسۋ كەرەك دەگەن ۇران تاستاعان بۇلىكشى ەكەنىن بوروداي ايتپاي كەتىپتى. بالكي ءوزى دە سونداي سەپاراتيست بولعاندىعىنان شىعار. تاعى ءبىر دەپۋتات زاتۋلين بولسا، قازاقستاننىڭ مۇنداي زاڭ قابىلداۋىن ارينە الاڭداۋشىلىقپەن قابىلدايتىنىن جانە ونى ارنايى كوميسسيا تالقىلاۋىنا شىعاراتىنىن ايتىپتى.

رەسەي قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا ارالاسۋ قارقىنىن باسەڭدەتەر ەمەس. ارينە بۇل ەكى ەل اراسىنداعى كورىنبەس قايشىلىقتاردى ارتتىرىپ، قارىم-قاتىناسقا كەرى اسەر ەتەدى. دەگەنمەن رەسەي ءۇشىن وعان قاراعاندا سىرتقى اگرەسسيالىق ساياساتى مەن حالقىنىڭ نازارىن اۋدارۋ ماڭىزدى سياقتى.

كا مىرزا

Abai.kz