رەسەي مەن ناتو اراسىنداعى شيەلەنىس بۇرىن-سوڭدى بولماعان دەڭگەيگە جەتتى. قازىرگى تاڭداعى قارسىلاس تاراپتار اراسىنداعى جاعدايدى ساراپشىلار «كاريب داعدارىسى» كەزەڭىمەن ۇقساس دەپ سيپاتتاۋدا. ءتىپتى, انە-مىنە قارۋلى قاقتىعىستار دا بولۋى ىقتيمال دەيدى. 

2014 جىلى رەسەي ۋكرايناعا قاتىستى اگرەسسيالىق ساياساتىن جۇزەگە اسىردى. ماسكەۋ «كيەۆ ناتو-عا كىرۋدى جوسپارلاپ وتىر جانە ەو-عا مۇشە بولماق» دەگەن پايىممەن باۋىر، دوس، ءتىلى مەن ءدىلى ۇقساس كورشىسىنە باسىپ كىردى. ارتىنشا قىرىمدى وتارلاپ، ەل شىعىسىندا سەپاراتيستىك كۇشتەردى قولدادى. مىنە، بۇل ارەكەتى باتىس تاراپىنان قاتاڭ رەاكتسيانى تۋىنداتتى. ەۋروپا ەلدەرى مەن اقش رەسەيدى قىسپاققا الۋدى باستادى. العاشىندا سانكتسيالار جاريالاپ، ارتىنشا ەكونوميكالىق قىسىمدى ارتتىرا ءتۇستى. رەسەيدىڭ ءۇمىتى بولعان «سولتۇستىك اعىم-2» گاز قۇبىرىنىڭ ىسكە قوسىلۋىن بىرنەشە جىلعا شەگەرىپ، قۇرىلىس جۇمىستارى سان مارتە توقتاپ قالدى.

رەسەيگە سالىنعان سانكتسيالار سىرت كوزگە قاراعاندا ءالسىز كورىنگەنىمەن، ونىڭ اسەرى پاندەميا كەزىندە ناقتى كورىندى. رەسەيدىڭ ءىجو تومەندەپ، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى ناشارلاي ءتۇستى، ال ماسكەۋ ءتۇرلى حالىقارالىق ۇيىمداردان شەتتەتىلىپ جاتىر. باتىس سانكتسيالارى رەسەيدى تىعىرىققا تىرەدى.

2020 جىلى بەلارۋس ەلىندە پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ءوتىپ، ارتى سايلاۋ ناتيجەسىنە قارسى حالىقتىق تولقۋلارعا ۇلاستى. مينسك ادەتتەگىدەي كومەكتى رەسەيدەن سۇرادى. باتىس ەندىگى تاڭدا رەسەيگە عانا ەمەس، بەلارۋسقا دا سانكتسيالاردى توپەلەتىپ جاتىر. بۇل ارەكەتتەرى لۋكاشەنكونى رەسەي قۇشاعىنا يتەرمەلەپ جاتىر، ال ەكىنشى جاعىنان ماسكەۋدەن مينسك نەسيەنى كوبىرەك سۇراۋعا ءماجبۇر بولۋدا. سانكتسيالار وسىلايشا «وداقتاس مەملەكەت» جوباسىن ىسكە اسىرىپ جاتقان ماسكەۋ-مينسك تاندەمىن اياماۋدا.

مينسك رەسەيدىڭ تىكەلەي نۇسقاۋى بويىنشا شىعىس ەۋروپادا جاڭا ويىندى باستادى. ول بوسقىندار ارقىلى بوپسا. لۋكاشەنكو بيلىگى تاياۋ شىعىس ەلدەرىنەن مىڭداعان بوسقىندى اكەلىپ، «ەو-عا كىرۋگە كومەكتەسەمىز» دەپ وتىرىك ۋادەنى ءۇيىپ-توكتى. مينسكتىڭ ماقساتى بوسقىندار ارقىلى بوپسالاپ، سانكتسيالاردى الدىرىپ تاستاۋ جانە كەلىسسوزدەرگە مانەۆر اشۋ بولاتىن. دەگەنمەن ەو ەلدەرى بۇل قۇرىعىنا تۇسپەدى. پولشا شەكاراشىلارى بوسقىنداردى وتكىزۋدەن باس تارتىپ، قاتاڭ كۇزەت قويدى، ال بالتىق ەلدەرى اسكەردى اياعىنان تىك تۇرعىزدى. ناتيجەسىندە مىڭداعان بوسقىن تاياۋ شىعىسقا كەرى قايتۋدا، قازىر بەلارۋس جەرىندە رەسمي دەرەك بويىنشا 5 مىڭنان استام بوسقىن بار.

ال رەسەي باتىسپەن ساياسي ساۋدانى ۋكراينا ماڭىنا اسكەر توپتاستىرۋ ارقىلى جۇرگىزۋگە تىرىسۋدا. ناقتىلاپ ايتقاندا، ۋكراينامەن شەكارالاس ايماققا ءجۇز مىڭعا جۋىق اسكەر توپتاستىرىپ، باسىپ كىرۋ قاۋپىن ارتتىردى. ساراپشىلار «رەسەي تىعىرىققا تىرەلگەن سوڭ، باسقا امالى قالماۋدا»، - دەيدى.

7 جەلتوقسان كۇنى رەسەي مەن اقش باسشىلارى اراسىندا ونلاين كەزدەسۋ ءوتتى. كەزدەسۋدىڭ باستى تاقىرىبى ۋكراينا بولدى جانە پۋتين بارلىق شيەلەنىسكە كيەۆتى كىنالاپ، ءوزىن سۇتتەن اق، سۋدان تازا ەتىپ كورسەتتى. ال وتكەن اپتادا ماسكەۋ اقش-قا «قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگى» تۋرالى ۇسىنىس جاسادى. قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگى دەگەنىمىز نە؟ رەسەي اقش ارقىلى ناتو ەلدەرىمەن كەلىسپەك. ماسكەۋدىڭ ۇسىنىسى كەلەسىدەي: ناتو شىعىسقا جىلجىمايدى جانە ءوز قۇرامىنا ۋكراينا مەن گرۋزيانى قابىلداماۋى ءتيىس. «ناتو پوستكەڭەستىك ەلدەردى قۇرامىنا قابىلدامايدى جانە تاراپتار ورتالىق ازيا، شىعىس ەۋروپا، ۋكراينا جانە كاۆكازدا قانداي دا ءبىر اسكەري ارەكەتكە كوشپەيدى. سونىمەن قاتار، كرەمل اقش ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن اسكەري ارىپتەستىك ورناتۋدان، ولاردىڭ اسكەري نىساندارىن قولدانۋدان، بىرلەسە جاتتىعۋ وتكىزۋدەن باس تارتۋى ءتيىس»، - دەيدى. رەسەيدىڭ بۇل ۇسىنىسىنا اقش ءالى جاۋاپ قاتپادى. ۆاشينگتون «وداقتاستارىمىزبەن كەڭەسەمىز»، - دەپ قىسقا قايىردى.

رەسەي «ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىزدى قابىلداماسا، وندا قارسى ارەكەتكە كوشەمىز»، - دەپ وتىر. ونىڭ ىشىندە اسكەري ارەكەتتى دە جوققا شىعارمايدى. ونى ساراپشىلار گرۋزياعا قىسىم مەن ۋكرايناعا قارسى اسكەري وپەراتسيا رەتىندە سيپاتتايدى.

اقش رەسەيدىڭ ۇسىنىسىن قابىلداۋى ەكىتالاي دەيدى ساراپشىلار. سوندىقتان، جاعدايدىڭ ۋشىعۋى ابدەن مۇمكىن. قازىرگى ۋاقىتتا تۇتاس شىعىس ەۋروپا كۇردەلى قاقتىعىس وشاعىنا اينالۋ الدىندا تۇر، ال ساياسي جانە ەكونوميكالىق قاقتىعىس باستالىپ تا كەتتى. رەسەي كيەۆكە باسىپ كىرۋ ارقىلى ۋكراينانى ءتيىمسىز شارتتارعا كوندىرىپ، باتىسپەن ساۋدا كوزىنە اينالدىرۋعا تىرىسادى دەگەن بولجام بار. ول ءۇشىن كرەمل بىرنەشە ستسەناريدى قولدانۋى مۇمكىن. ولاردىڭ ىشىندە مايدان جاساپ، بيلىكتى توڭكەرۋ، سەپاراتيستەر ارقىلى جاڭا ايماقتاردى باسىپ الۋعا تىرىسۋ نەمەسە جان-جاقتى سوعىس اشۋ نۇسقالارى دا جەتكىلىكتى.

ۋكراينا ماڭىندا توپتاسقان رەسەي اسكەرىنىڭ سانى قازىردىڭ وزىندە شابۋىلعا شىعۋعا جەتكىلىكتى. جاڭا ەشەلوندار كۇن سايىن كەلىپ جاتىر. سوندىقتان، قانداي دا ءبىر اگرەسسيا بولۋى ىقتيمال. ناتو بارلاۋشىلارى رەسەي قاڭتار ايىندا شابۋىلعا شىعادى دەيدى. قاقاعان قىستا اسكەري اگرەسسياعا كوشىپ، ەۋروپا ەلدەرىن گاز ارقىلى قىسىمعا الىپ، بەلسەندى ارەكەت ەتۋ جولىن كەسۋى مۇمكىن دەگەندى دە ايتادى.

ناتو مەن رەسەي قاقتىعىسى ۋشىعىپ كەتسە، ماسكەۋ ۇقشۇ (ودكب) ەلدەرىنە جۇگىنۋى ابدەن مۇمكىن دەگەن دە ايتىلۋدا. رەسەيدىڭ سەنىمدى سەرىكتەسى سانالاتىن بەلارۋس قازىردىڭ وزىندە ۇقشۇ ەلدەرىن قاقتىعىسقا تارتۋدى ۇسىنىپ ءجۇر. ال باتىستىڭ سانكتسيالارىنا «ەەو بىرلەسە جاۋاپ بەرۋى ءتيىس» دەگەندى لۋكاشەنكو ايتۋدان جالىققان ەمەس. ماسكەۋدىڭ اسكەري اۆانتيۋراسى ءبىزدىڭ ەلگە دە كەسىرى ءتيىپ، قوساق اراسىندا كەتپەيمىز با دەگەن قاۋىپ بار...

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz