دۇيسەنبى, 23 جەلتوقسان 2024
جاڭالىقتار 6118 0 پىكىر 31 تامىز, 2012 ساعات 11:24

ءجۇرسىن ەرمان، اقىن: مەمسىيلىق سوڭعى ستانتسيا ەمەس قوي

 

 

سارسەنبى كۇنى «قازاقفيلمدە» رەجيسسەرلەر ەرلان نۇرمۇحامبەتوۆ پەن بەكارىس ەلۋبايدىڭ «اڭشى بالا»  ءفيلمىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. بۇل تۋىندى گولليۆۋدتا وتكەن «International Family Film Festival» كينوفەستيۆالىندە شەت ەلدىڭ «ەڭ ۇزدىك دراما» نوميناتسياسى بويىنشا باس بايگەنى جەڭىپ العان ەكەن. «بۇل  - كينو مەككەسى گولليۆۋدتىڭ قازاق كينوسىنا بەرىپ وتىرعان تاريحتاعى ءبىرىنشى بايگەسى»، - دەپ جارنامالانعان سوڭ باردىق.  كوردىك...  جالپىحالىق ءسۇيىپ كورەتىن كينو بولا الا ما، جوق پا، ونى ۋاقىت كورسەتەدى. ءفيلمنىڭ ستسەناريىن جازۋشى-كينودراماتۋرگ سماعۇل ەلۋباي  جازىپتى. كينودا ءجۇرسىن ەرماننىڭ ويناعانىن كورىپ، ءجۇرسىن اعامىز ەندى ءارتىس بولايىن دەگەن بە دەپ تاڭىرقادىق العاشىندا. پرەسس-كونفەرەنتسيادان كەيىن ءجۇرسىن ەرماندى ۇستاپ الىپ، فيلمگە تۇسكەنى بار، مەملەكەتتىك سىيلىققا تۇسكەنى بار، ءبىراز اڭگىمەنىڭ باسىن قايىردىق...

شامامنىڭ جەتكەنى وسى بولدى
- «اڭشى بالا» فيلمىنە تۇسۋگە سىزگە ارنايى ۇسىنىس ءتۇستى مە، بۇل رولگە قالاي باردىڭىز؟
- كينوعا قاتىسىم جوق اداممىن عوي. «قازاقفيلمنەن» تەلەفون شالىپ: «كاستينگ بولىپ جاتىر. شوقان شالدىڭ رولىنە ءاسانالى ءاشىموۆ، سايات مەرگەنوۆ سىندى اكتەرلەرمەن بىرگە ءسىزدى دە شاقىرامىز. كەلىپ كەتىڭىزشى»، - دەدى. اكتەر ەمەسپىن عوي دەپ ەدىم: «اسا قيىن ءرول ەمەس، اتا بولىپ وينايسىز. ومىردەگى ءوز ءرولىڭىز عوي»، - دەپ بولمادى ولار. بالا-شاعام دا  «مۇنداي مۇمكىندىكتى جىبەرمە، بارىپ قاتىسىپ كور» دەگەسىن باردىم. ستسەناريدى وقىسام، سويلەيتىن ءسوزىم دە كوپ ەمەس ەكەن. ايتپەسە كينوعا ءتۇسۋ تۇسىمە دە كىرىپ شىقپاعان.  ستسەناري اۆتورى سماعۇل ەلۋباي: «ءاسانالى ءاشىموۆ تە، سايات مەرگەنوۆ تە كوپ كينوعا ءتۇستى. كورەرمەن ءۇشىن ءجۇرسىننىڭ بەت-بەينەسى «سۆەجيلاۋ» عوي. كينوعا مۇلدە تۇسپەگەن، جاڭالىق بولسىن»، - دەپ  مەنى تاڭداپتى. وسىدان جيىرما جىل بۇرىن ساتىبالدى نارىمبەتوۆ: ««ماحامبەت» تۋرالى فيلم تۇسىرەمىن. ساعان ماحامبەتتى ويناتام»، - دەگەن-ءدى. سوندا: «ءاي، ساتىبالدى، مەن ماحامبەتتىڭ جاسىنان اسىپ كەتتىم. ماحامبەتتىڭ اكەسىن ويناتپاساڭ، باسقا جول جوق ماعان»، - دەپ كۇلگەنمىن. «اڭشى بالاداعى» شوقان شال جاسىما دا، بولمىسىما دا كەلەدى. ءوزىم دە شالدىڭ قولىندا وسكەنمىن. اكەدەن جاس قالدىم دا، اكەمنىڭ ءىنىسى تاربيەلەدى. ول كىسى دە اڭشى ەدى. ءبىر اۋىلعا جەتەرلىك ۇستالىعى، زەرگەرلىگى دە بولاتىن. شوقان شالدى ويناعاندا اتام كوز الدىمدا تۇردى. تاڭسىق ەشتەڭە بولعان جوق. نەمەرەسىن تاربيەلەپ جۇرگەن شالدىڭ ءرولى عوي. كينودا ءوزىمنىڭ ومىردەگى ءرولىمدى اتقاردىم دەپ
ويلايمىن. 
- اقىرى كينوعا تۇسكەن ەكەنسىز. نەگە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ، دۇرىستاپ وينامادىڭىز؟ كينوداعى ءجۇرسىن ەرماننان ايتىستى جۇرگىزەتىن ءجۇرسىن ەرماننىڭ تۇك ايىرماشىلىعى جوق. ءتىپتى ديكتسياڭىز دا ايتىستى جۇرگىزىپ وتىرعانداي. فيلمدە نەمەرەڭىز جوعالىپ كەتكەندە، نەمەرەسىن جانۇشىرا ىزدەپ، كۇيىنگەن اتانى سومداي المادىڭىز. ءتىپتى نەمەرەڭىز تابىلعاندا ءجاي عانا «قۇلىنىم-اۋ»، - دەپ ماڭدايدان يىسكەۋدەن ارى اسپايسىز. ەموتسيا جوق، نەمەرەسى ءۇشىن كۇيىپ-پىسكەن قازاقتىڭ شالىن كورە المادىق. سىزگە قاراعاندا كىشكەنتاي ابىلايدىڭ ءرولى جاندىلاۋ كورىندى بىزگە...
- جاۋاپكەرشىلىك بولمادى دەۋگە بولمايدى. شامامنىڭ جەتكەنى وسى بولدى، شىراعىم.  مەن كاسىبي اكتەر ەمەسپىن. شەبەرلىگىم دە جەتپەگەن شىعار.  ايتقان سىنىڭا تالاسىم جوق. وعان مەنى جازعىرماڭدار. «تىم بولماسا داۋىسىڭىزدى وزگەرتپەدىڭىز بە، ايتىستى جۇرگىزىپ وتىرعانداي سويلەپ وتىرسىز»، - دەيسىڭ. دايىندىعىم جەتپەسە، جەتپەگەن شىعار. ويتكەنى «التىنەمەلدەگى» «ايقاي قۇمعا» باردىق تا، نەبارى بەس كۇندە، ويپان-تويپان تۇسىردىك تە تاستادىق.  سەن ونى ايتاسىڭ، فيلمدە تۇيەگە ءمىنىپ ءجۇرمىز عوي. ءوزىم تۇيەلى اۋىلدىڭ بالاسى ەدىم. تۇيەلەرى ءجۇرىپ بولمايدى. وڭكەي جابايى تۇيەلەر. العا قاراي جۇرمەي، ارتقا شەگىنەدى. ابدەن ازاپتاندىق، تۇيەگە مىنگەنىمىزگە وكىندىك، ءتىپتى. مەن ءوزىمنىڭ داۋىسىمدى ايتپاي-اق قويايىن، بالالاردىڭ دا دۋبلياجى دۇرىس ەمەس. ءفيلمنىڭ دۋبلياجىن جاساعان لاتىش پا، ۇلتى باسقا بىرەۋ. بالالار «اق لاق» دەپ سويلەپ وتىر. قازاق سويلەگەندە «اق لاق» دەپ ايتپايدى، «اعلاق» دەيدى عوي. قازاق ءتىلىن بىلمەگەسىن، قاراپايىم ۇندەستىك زاڭىن ۇقپايدى.

مەنىڭ دە نەمەرەم شالاقازاق
- ايتقانىڭىز راس. «اڭشى بالانى» كورگەندە، فيلم قالاداعى قازاق بالالارىنا ارنالعان بولىپ كورىندى. اكتەرلەردىڭ ءتىلى سىنىق. ءفيلمنىڭ دۋبلياجىنا كوڭىلىمىز تولمادى. ءفيلمدى دە اۋىل بالالارىنا ارنالعان، قالا بالالارىنا ارنالعان دەپ ءبولىپ تۇسىرەتىن  بولدىق پا سوندا؟
- قازاقتىڭ 60 پايىزى قالادا تۇرادى. قالاداعىلاردىڭ كوبى، ءتىپتى ءوزىمنىڭ نەمەرەم دە «شالاقازاق». قالالىقتاردىڭ ساناسىنا بىردەڭە جەتسىن دەپ تۇسىرىلگەن دۇنيە عوي. كەمشىلىك ىزدەسەك، تابا بەرەمىز. فيلمدە قاسقىر ءۇرىپ ءجۇر اۋەلى. «ءاي، قاسقىردى نەگە ۇرگىزەسىڭ؟ قاسقىر ۇرمەيدى، ۇليدى» دەپ رەجيسسەرگە ايتتىم. مۇنداي جاساندىلىقتار تولىپ جاتىر. ول ءوزى شاعىن سيۋجەتتى فيلم. ونى سىناي بەرگەننىڭ ورنىنا، جۋرناليستەر قالا بالالارىنىڭ بەتىن قازاقىلىققا بۇرۋعا ارنالعان فيلم دەپ قاراساڭدار بولادى عوي. باق-قا ارنالعان كورسەتىلىمنەن بۇرىن ءفيلمدى جازدىرىپ الىپ، ۇيگە اپاردىم. ءوزىمنىڭ قامبارمەن جاستى ءتورت-بەس نەمەرەم بار. ورىسشا سويلەيتىن، قالادا وسكەن شالاقازاقتار عوي، شىنىن ايتقاندا. بىرەۋى قوزعالماي كوردى. نەگە بارلىق فيلمگە «كلاسسيكالىق» بولمادى دەپ جوعارىدان قاراي بەرەمىز؟  شالاقازاقتاردى تاربيەلەۋگە ارنالعان قۇرال بۇل كينو. قازاق بالالارىنىڭ كوڭىلىن قوزعايتىن، كوكەيىنە وي سالاتىن فيلم. باياعى «شوق پەن شەر»، «مەنىڭ اتىم قوجا»، «الپامىس مەكتەپكە بارادى» فيلمدەرىنىڭ دەڭگەيىنە جەتە قويماس. ول كينولاردىڭ ستسەناريىنىڭ جانىندا «اڭشى بالانىكى» بوساڭداۋ بولۋى مۇمكىن. بىراق بۇل قالا بالالارىن اۋىلعا قىزىقتىراتىن، قازاقتىڭ ءتۇپ-تامىرى اۋىلدا جاتقانىن تۇسىندىرەتىن فيلم. اتادان بالاعا ميراس بوپ كەلە جاتقان داستۇرلەرىمىزدى كورسەتەتىن «سوۆرەمەننىي» دۇنيە دەپ ويلايمىن ءوز باسىم.
- كينوعا ءتۇسۋىڭىز تۇسىنىكتى بولدى. ەندى مەملەكەتتىك سىيلىققا تۇسكەنىڭىز جايلى ايتايىقشى... بايگەدە  جاركەن بودەش، نەسىپبەك ايتۇلى، رافاەل نيازبەك سىندى اقىندار بار. سىزدە دە مەمسىيلىقتى الامىن دەگەن ءۇمىت باسىم با، الدە شاڭ قاۋىپ جولدا قالامىن-اۋ دەگەن قورقىنىشىڭىز بار ما؟
- نەسىپبەك ايتۇلى - ءبىر كۋرستا، ءبىر گرۋپپادا وقىعان، 45 جىلدان بەرى بىرگە كەلە جاتقان دوسىم. مەمسىيلىققا ءتورتىنشى رەت ءتۇسىپ جاتىر. مەن ءوزىمدى ۇسىنبايتىن ەدىم، اعا-دوس بولىپ سىيلاسقان تۇمانباي مولداعاليەۆ اعام ءتىرى كەزىندە: «ءاي، سەن، ابدەن كەمەلىڭە كەلدىڭ. مەمسىيلىققا ءوزىڭدى ۇسىنساڭشى، وبال بولادى»، - دەپ مازامدى الدى. سوندىقتان ءتۇستىم بايگەگە. ءوزىمدى ۇسىنعانىممەن، الا قويايىن دەپ تالپىنىپ، ەشبىر قادام جاساپ جاتقان جوقپىن. كىتابىمدى تاپسىرىپ قويىپ وتىرمىن. الا قويامىن دەپ ويلامايمىن. ويتكەنى نەسىپبەك ءوزىن ءتورت رەت ۇسىنىپ، بۇعان دەيىن ىلعي قۇلاعان جوق پا؟ ونىڭ جانىندا مەن بيىل عانا قاتىستىم.
ال مەنىمەن بىرگە ات قوسقان اقىندارعا كەلەر بولسام: جاركەن - قازاقتىڭ كوركەم اقىندارىنىڭ ءبىرى. پوەزياسى - قازاقى. نەسىپبەك پوەمالار جازىپ ءجۇر عوي. ءبىر كەزدەرى پوەمانىڭ كۇنى ءوتتى، پوەما جازاتىن ۋاقىت ءوتىپ كەتكەن دەپ ايتقانمىن. نەسىپبەكتى ماقتاپ، «قازاقتىڭ مىقتى اقىنى» دەپ كەلە جاتقان وسى كۇنگە دەيىن مەن عانامىن.  ناۋرىزباي باتىردان باستاپ قازاقتىڭ باتىرلارىن، استانانى، بايتەرەكتى جىرعا قوستى ول. كەشە قۇنىپيا الپىسباەۆ دەگەن ادەبيەتشى «بوستاندىقتىڭ بۇلبۇلى» دەگەن ماقالا جازىپتى نەسىپبەك جايلى. «بۇلبۇلىڭ نە سەنىڭ، ساراي اقىنى دەگەنىڭ بە؟»، - دەپ قالجىڭداپ، قاعىتتىم ونى. نەسىپبەك - دوسىم عوي. قالاي ايتسام دا جاراسادى. نەسىپبەكتىڭ مەمسىيلىق الۋىنا تىلەكتەسپىن. رافاەل نيازبەكوۆ تە قۋاتتى اقىنداردىڭ ءبىرى. بۇل اقىنداردىڭ بارىنەن ارتىقپىن دەمەي-اق قويايىن، بىراق ەشقايسىسىنان كەم ەمەسپىن. كورىپ ءجۇرمىز عوي، قاسىمداعى اقىنداردىڭ نە جازىپ جاتقانىن. بىراق سورلى اقىننىڭ ءبىرى ەمەسپىن. ابزالبەك بوكەنوۆ باسىلىمدارعا مەن تۋرالى: «ويباي، قاس اقىن، قىزىل ءسوزدىڭ شەبەرى، ۇستاسى»، - دەپ ماقالا جازىپتى. ابزالعا تەلەفون سوقتىم: «ەي، مىناۋىڭ نە؟ مەنى ابايدىڭ قاسىنا اپارىپ  قويىپسىڭ عوي»، - دەسەم، «كوڭىلىم عوي»، - دەيدى. مەن ونداي ۇلكەن دامەدەگى اقىن ەمەسپىن. الساق الدىق، الماساق قالدىق. ەشكىم تونىمىزدى شەشىپ المايدى. ءارى مەمسىيلىق سوڭعى ستانتسيا ەمەس قوي.

مەمسىيلىقتى الدىڭ با، مەملەكەتتىڭ قۇلىسىڭ
- مەملەكەتتىك سىيلىق اقىن-جازۋشىلار ءۇشىن ەڭ جوعارى ستاتۋس سانالادى بىزدە. ءبارى دە مەمسىيلىققا ۇمتىلادى. كەيبىر اقىندار جاسىراتىنى جوق، مەمسىيلىققا بەرىلەتىن اقشامەن جاعدايىن تۇزەپ الۋ ءۇشىن دە بايگەگە تۇسەدى. ءسىزدىڭ ماتەريالدىق جاعدايىڭىز كوپ اقىندارعا قاراعاندا الدەقايدا جاقسى. مەمسىيلىققا تالاسۋعا ءسىزدى نە يتەرمەلەدى؟ ەسىمىڭىزدى ايتىستىڭ اينالاسىنان الىپ شىعىپ، ادەبي ورتادا ءوزىڭىزدى مويىنداتقىڭىز كەلدى مە الدە؟
- ماتەريالدىق  جاعدايىمدى مەملەكەت جاساپ بەرىپ پە؟ ءوزىم جاسادىم، اينالايىن.  ءبىراز اقىندار مەمسىيلىقتى الىپ الدى دا، ەندى وپپوزيتسياعا ءوتىپ، مەملەكەتتىڭ شاڭىن قاعىپ جاتىر. كىمدەردى ايتىپ وتىرعانىمدى، ءبىلىپ وتىرسىڭ. سىيلىقتى الدىڭ با، مەملەكەتتىڭ قىزمەتشىسىسىڭ، قۇلىسىڭ دەگەن ءسوز. مەن ءوزىمدى اقشا ءۇشىن ۇسىنىپ جاتقان جوقپىن. بالا كەزدەن سەرىك ەتكەن ولەڭىڭ مەملەكەت تاراپىنان مويىندالىپ جاتسا، ونىڭ نەسى ايىپ؟! پريبالتيكا ەلدەرىندە اقىندار بىزدەگىدەي ءوزىن سىيلىققا ۇسىنبايدى. تۇراقتى كوميسسيا جىل سايىن اقىن-جازۋشىلاردىڭ كىتاپتارىن وقىپ وتىرىپ، لايىقتى دەگەن اۆتورعا وزدەرى بەرەدى. ال بىزدە مەمسىيلىقتى قارايتىن كوميسسيا كەرەك دەسەڭ كىتابىڭدى وقىمايدى.  قاشان دا قازاقى ادەتىمىزبەن اراعا كىسى سالۋ، ساقال بۇلداۋلار بولادى. ءارى فاميلياڭا قاراپ باعا بەرەدى. بىلتىر الپىسقا كەلگەنىمدە سەرىك قيراباەۆتان باستاپ، سىنشى قۇلبەك ەرگوبەك، اقىن ۇلىقبەك ەسداۋلەت، مەنىمەن بىرگە بايگەگە تۇسكەن رافاەل نيازبەكتەر شىعارماشىلىعىمدى تالداپ، كەمشىلىك جوق ەكەن دەپ قۇلاش-قۇلاش ماقالا جازدى. ەرتەڭ مەمسىيلىقتىڭ ءماجىلىسى بولعاندا،  مۇنىڭ ءبىرى دە ەسكەرىلمەيدى، بىلەم. ەكىنشىدەن، جەكە باستىڭ ارازدىعىن سالادى. مىسالى، دۋلات يسابەكوۆ اعام وسى كۇنگە دەيىن ايتىسپەن الىسىپ كەلە جاتىر. سول اعام: «ءجۇرسىن ەرماننىڭ ءبىر ولەڭى ەكىنشى كىتابىندا قايتالانىپ ءجۇر. ءبىر ولەڭىن ەكىنشىسىنە كوشىرگەن»، - دەپ سىن ايتىپتى.  وندا تۇرعان نە بار؟ قازىر ءبىر كىتاپ شىعارساڭ، ەكى-اق مىڭ دانامەن تارايتىنىن ول كىسى بىلەدى. ءتاۋىر ولەڭدەرىڭدى الدىڭعى كىتاپ قولىنا تيمەي وقىلماي قالعان شىعار دەپ قوساسىڭ عوي ەندى. ونى ءبىر ابەستىك كورىپ قاجەتى نە؟
- ءسىزدىڭ ەسىمىڭىز ادەبي اينالىستا اسا جوق. ءوزىڭىز دە اقىن-جازۋشىلاردىڭ اراسىنان تىسقارى جۇرەسىز. ءسىزدى حالىق ەڭ ءبىرىنشى اقىن رەتىندە  ەمەس، ايتىستىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى رەتىندە بىلەدى.  مەمسىيلىققا ۇسىنىلعانىڭىز كوپ ادامعا توسىنداۋ ەستىلگەنى سودان...
- مەنى كوپ ادام وقىمايدى. ايتىستىڭ اينالاسىندا جۇرگەسىن حالىق  ايتىستىڭ جۇرگىزۋشىسى دەپ قابىلداپ قالعان. مەنىڭ ءاۋ باستان نەگىزگى ميسسيام - پوەزيا. كوزىمدى اشىپ كورگەنىم - ولەڭ. ال ايتىس - مەنىڭ قوعامدىق جۇمىسىم. ايتىستى حالىق سۇيەدى. ايتىستى ۇيىمداستىرۋشى رەتىندەگى ابىرويىم جوعارى. سوندىقتان مەنىڭ اقىندىعىم ەلەنبەي قالا بەرەدى. اقىندىعىمدى تانۋ ءۇشىن حالىققا مەنىڭ جازعاندارىمدى وقۋ كەرەك.

دۋلات يسابەكوۆ ايتىستى جەك كورەدى
- ءجون ەكەن. «قۇستىڭ كولەڭكەسى»، «ىرعاي»، «ارنادىم سىزگە» اتتى ءۇش كىتابىڭىزدى مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىندىڭىز. «ارنادىم سىزگە» دەگەن كىلەڭ ارناۋ ولەڭدەرىڭىزدى توپتاستىرعان جيناق بايگەگە تۇسكەندەردىڭ اراسىندا سىزدە عانا بار. بىرەۋلەر: «ءجۇرسىن اركىمگە ارناعان ارناۋلارىن دا مەمسىيلىققا» ۇسىندى دەگەن سوزدەر ايتىپ ءجۇر. بۇعان نە دەيسىز؟
- كەز كەلگەن اقىننىڭ كىتابىن اشىپ قالساڭ ارناۋ ولەڭ بار. مىسالى، مەنىڭ قازاقتىڭ قابىرعالى ازاماتى مۇستافا شوقايدان باستاپ، ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆكە دەيىن جازعان ارناۋ ولەڭدەرىم بار.  ارناۋ ولەڭدى قۇر ماقتاۋ، كوپە-كورنەۋ كوپشىك قويۋ دەڭگەيىنەن كوركەمدىك پوەزيا دەڭگەيىنە جەتكىزە ءبىلۋ كەرەك.  پوەزيانىڭ تىلىمەن جازۋ كەرەك... ماسەلە سوندا... سەن ايتقان جاڭاعى پىكىردى مەمسىيلىقتى تالداعان كوميسسيانىڭ كىشى ماجىلىسىندە ءبىر اعالارىمىز دا ايتىپتى. ارناۋ ولەڭ قازاقتا جوق پا ەكەن، قازاقتىكى ەمەس پە ەكەن؟ مىسالى، دۋلات يسابەكوۆ ايتىستى جەك كورەدى.  انەۋ كۇنى ءبىر پىكىرىندە «ايتىس دەگەن - ونەر ەمەس» دەپتى. ساندالىپتى. ايتىس - قازاقتىڭ تولقۇجاتى. دۋلات يسابەكوۆ سىندى اقساقالدارىمىزدىڭ ايتىس جايلى ءار جەردە لاق ەتكىزگەن پىكىرلەرىنە بەكارىس شويبەكوۆ شىداماي كەتىپ، جاقىندا وتكەن ايتىستا: «كلاستاعى بالانىڭ ءسوزىن ايتىپ، كلاسسيكپىن دەپ جۇرگەن وسى عانا»، - دەدى.  وسىنداي سوزدەردى ايتقىزعانعا ۇيالماي ما اعالار؟! ايتىس - قازىرگى قوعامعا، حالىقتىڭ باسىن بىرىكتىرۋگە قىزمەت ەتىپ جاتقان ەڭ ۇتىمدى ونەر. دۋلات سياقتى اعالار ايتىسپەن نەگە الىسادى؟ قانشا جەردەن مەنى، ايتىستى جەك كورسىن، مەيلى. بىراق ءادىل بولۋ كەرەك قوي. «ولەڭدەرىنىڭ ءبارى اناعان-مىناعان ارناعان ارناۋ ولەڭ» دەپ كىنالاپتى. ابايدا دا ارناۋ ولەڭ بار. ابايدىڭ ەڭ العاش جازعان ولەڭى دە ارناۋ ولەڭ. بىلتىر ءبىر باسىلىمعا «كەلەسى پرەزيدەنتتىڭ كىم بولاتىنىن ەلباسى ەكەۋمىز عانا بىلەمىز» دەپ سۇحبات بەرىپتى دۋلات يسابەكوۆ. ارتىنان ونداي ءسوز ايتپاعانمىن دەپ اقتالىپتى تاعى. سوندا كەلەسى پرەزيدەنتتىڭ كىم بولاتىنىن ەلباسى يسابەكوۆكە ايتا ما ەكەن؟ بۇل اربىردەن سوڭ ارزان ۇپاي جيناۋ عوي. ونىسىن ايتپاي-اق قويايىن، جارايدى. مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ ماسەلەسىنە جەكە باستىڭ ارازدىعىن نەگە سالادى؟ سويتە تۇرا، مەملەكەتتىك كوميسسياعا مۇشە بولادى.
- مەمسىيلىقتىڭ بايگەسىندە كوميسسيا فاميلياڭا دا قاراپ باعا بەرەدى دەپ جاتىرسىز. تانىمالدىلىق جاعىنان ءسىزدىڭ ەسىمىڭىز، اتقارعان شارۋالارىڭىز الدىڭىزعا قارا تۇسىرە قويماس. ايتىستى ۇيىمداستىرىپ ءجۇرىپ، ءبىراز اداممەن تانىس-ءبىلىس، سىرالعى دا بولدىڭىز...
- ماسەلە تانىمالدىلىقتا ەمەس، مەنىڭ اتقارعان شارۋالارىمدا. كىتابىڭدى دا وقىماي داۋىس بەرەتىن قۋلار بولادى. مەنىڭ كىتابىمدى وقىپ، كەم-كەتىگىنە باعا بەرسە داۋلاسپايمىن. كەزىندە جازبا اقىنداردىڭ اراسىندا «ءبىر ولەڭ - ءبىر الەم» دەگەن ءمۇشايرا وتكىزدىم. ونداعى ماقساتىم «اقىندار دومبىراسىن اينالاسى ءبىر ساعات دىڭعىرلاتىپ ءبىر كولىك ءمىنىپ كەتەدى» دەيتىندەردىڭ اۋزىن تىيۋ، جازبا پوەزيانىڭ ەڭسەسىن تىكتەپ، تۇعىرىن كوتەرۋ بولاتىن. توعىز اي بويى توقسان مىڭ دوللار تىگىپ، قادىر،  تۇمانباي اعالارىمىزدان باستاپ، ساكەن يماناسوۆ بار، قازاقتىڭ ءبىراز اقىندارىنا بايگە بەردىم. بۇل جامان با؟ سول قارجىنى مەملەكەت بولگەن جوق. دەمەۋشى تاۋىپ، سولاردىڭ قالتاسىنان قاقتىم. مەنىڭ وسى ەڭبەگىمدى جازۋشىلار وداعىنىڭ نە سەزىندە، نە پلەنۋمىندە ءبىر ادام ايتقان جوق. «ءاي بارەكەلدى» دەگەن ەشكىم جوق. جاقىندا «قازاقتىڭ ايتىس اقىندارى مەن جىر-تەرمەشىلەرىنىڭ حالىقارالىق وداعىن» قۇردىم. ايتىستى «يۋنەسكو» قابىلدايىن دەپ جاتىر. سەن ايتىپ وتىرعان تانىمالدىلىق ماعان وسىنداي اتقارعان شارۋالارىم، جازعان كىتاپتارىم ارقىلى كەلگەن.
- ءجۇرسىن اعا، بۇل ساۋالدى سىزگە وسىدان بۇرىن سۇحبات العاندا قويعانمىن. «ماتەريالدىق جاعدايى جاقسارعان سايىن اقىن ولەڭدى قويادى» دەگەنىڭمەن كەلىسپەيمىن دەپ ەدىڭىز سوندا. جاعدايىڭىز بۇرىنعىدان كوش ىلگەرىلەمەسە، كەمىگەن جوق. ولەڭ جازباي، قالامىڭىزدى سۋىتىپ قويىپ جۇرگەن جوقسىز با سوڭعى كەزدە؟
- قايتالاپ ايتامىن، جاعدايىم جاقسى ەكەن دەپ، ولەڭ جازباي كەتكەن جەرىم جوق. اباي دا مىڭعىرعان جىلقىسى بار قۇنانبايدىڭ بالاسى عوي. جاعدايى جاقسى بولعان سوڭ ءتورت قاتىن العان. سويتە تۇرا اباي قالامدى تاستاپ،  بايلىعىنا مالدانعان جوق. ماتەريالدىق جاعدايى جاقسى دەپ ايتىستىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەسىن ايتىپ وتىرعان شىعارسىڭ. مەن دە ەل سياقتى ايلىقتان-ايلىققا ءىلىنىپ-سالىنىپ جۇرگەن اداممىن. سەنەسىڭ بە؟ شىعارماشىلىقتىڭ ماتەريالدىق جاعدايعا قاتىسى جوق. پوەزيا دەگەن - ادامنىڭ ىشكى قىجىلى.
- مەمسىيلىق العاندار وپپوزيتسياعا ءوتىپ، مەملەكەتتىڭ شاڭىن قاعىپ جاتىر دەدىڭىز جاڭا. مەمسىيلىق الا قالساڭىز، بۇعان دەيىنگى پىكىرىڭىزدى وزگەرتەسىز بە سوندا؟
- مەن ءاۋ باستان قوعامدىق جۇمىسپەن كەلە جاتىرمىن. سىيلىق الدىم دەپ بيلىكتىڭ ءار ءىسىن قولداپ، سۇيرەڭدەي كەتەتىن مەن ەمەسپىن. 
اڭگىمەلەسكەن - قارلىعا يبراگيموۆا

«حالىق ءسوزى» گازەتى

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

46 - ءسوز

تيبەت قالاي تاۋەلسىزدىگىنەن ايىرىلدى؟

بەيسەنعازى ۇلىقبەك 1969