ءامىرجان قوسان: سۇيىتىلعان سەنىم
ءۇش كۇن بولدى، جاڭاوزەن جاق تاعى دا مىنەز تانىتىپ جاتىر. سۇيىتىلعان گازدىڭ باعاسى كۇرت ءوسىپ كەتىپ، ازاماتتار ونى تومەندەتۋدى تالاپ ەتىپ، كوشەگە شىقتى.
مەنىڭشە، بۇل باس كوتەرۋدىڭ سەبەبى سۇيىتىلعان گاز ەمەس، ەلدىڭ بيلىككە دەگەن سۇيىتىلعان سەنىمى!
وسى كۇنگە دەيىن ءار جولداۋ، ءار سايلاۋ سايىن «قاراپايىم حالىقتىڭ مۇددەسىن قورعاۋ – ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز!» دەپ جار سالىپ كەلگەن وكىمەت پەن ونىڭ پارتياسىنا سەنىم جوق!
جانە دە بۇگىندە كوكىرەگى وياۋ، كوزى اشىق ءاربىر ازامات گاز باعاسىنىڭ شارىقتاپ كەتۋىنىڭ باستى سەبەبى وسى سالانى ۋىسىنا باسىبايلى مونوپوليالاندىرىپ العان، شىق بەرمەس شىعايباي وليگارحتاردىڭ ابدەن اشىلىپ كەتكەن تابەتى ەكەنىن ءبىلىپ وتىر. ول توپ بيلىكتى دە «بيلەپ» العان، وزدەرىنىڭ بيلىكتەگى لوببيستەرى ارقىلى وزدەرىنە كەرەك شەشىمدەردى قالاۋىنشا قابىلداتىپ الادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، جۇيە جانە ونىڭ رەسمي ينستيتۋتتارى اشكوز الپاۋىتتاردىڭ اشسا الاقانىندا، جۇمسا، جۇدىرىعىندا! بيەنى بۇگىمەن، تۇيەنى تۇگىمەن جۇتقان ول توپتار بۇگىندە بيلىكتىڭ ءوزىن تۇگەلىمەن جۇتىپ قويعان! وسى كۇندەرى گاز باعاسىنا قاتىستى تۇسىنىكتەمە بەرگەن شەندىلەر «مۇنىڭ ءبارى نارىق زاڭدارىنا سايكەس، ولاي ەتپەسە بولمايدى» دەپ جاتىر. سوزدەرىنىڭ استارىندا وسى سالانى تولايىم يەمدەنىپ العان بايشىكەشتەردىڭ تۇپكى مۇددەسى جاتىر. مونوپوليا جاعدايىندا قايداعى نارىق؟! وليگارحتاردىڭ اۋزىنا قاراپ قالعان بيلىككە سەنىم قايدان بولسىن؟!
«گاز وندىرەتىن زاۋىت ابدەن ەسكىردى، وعان جوندەۋ كەرەك. جانە دە گازدىڭ ءبىراز بولىگىن سىرتتان الۋعا ءماجبۇرمىز» دەپ اقتالۋدا. اينالايىندار، وتىز جىل ىشىندە وسى سالاعا جاۋاپتى بولعان شەندىلەر مەن ناقتى قوجايىندار وسى كۇنگە دەيىن اي قاراپ ءجۇردى مە؟ نەلىكتەن سولاردىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەپ، ەل الدىنا شىعارماسقا؟!
وسى كۇنگى وقيعالاردىڭ ءبىر ساباعى مىناۋ: بيلىك ەسكى-قۇسقى يدەولوگيالىق جانە اقپاراتتىق ادەتتەرىنەن ءبىرجولاتا ارىلۋى ءتيىس! اشىنعان حالىقپەن جانسىز جازبالار، «بالاپان باسىنا، تۇرىمتاي تۇسىنا كەتكەن» ءباسپاسوز رەليزى نە تۆيتتەردەگى تۇرتپە ارقىلى تىلدەسۋگە بولمايدى!
وسى كۇنگە دەيىن «بىزدە ەلباسىنان باسقا ساياساتكەر جوق» دەپ، ءبىر عانا ادامعا بۇكىل قوعامدى تەلىپ قويعان، وزدەرى كولەڭكەدە ءجۇرۋدى داعدى ەتكەن بيلىكتىڭ يدەولوگتارى قايدا؟ وسىندايدا ەل الدىنا شىعىپ، قابىلداعان شەشىمدەرىن نەگىزدەپ بەرە الاتىن، ادامدارمەن ادام سياقتى سويلەسىپ، بەيرەسمي، جاندى بايلانىس ورناتا الاتىن كادرلاردىڭ جوقتىعى اپ-انىق سەزىلىپ وتىر! ءوز باسىم مۇنى وتىز جىلدىق كادر ساياساتىنىڭ ەڭ باستى جەڭىلىسى دەپ بىلەمىن!
بايقايسىزدار ما، بيلىككە قارسى ميتينگىلەرگە دەگەن قوعامنىڭ كوزقاراسى دا وزگەردى.
كەزىندە، وسىدان تۋرا 10 جىل بۇرىن جاڭاوزەن مۇنايشىلارى جەتى اي بويىنا الاڭدا تۇرعاندا، ءبىز، «ادىلەتتى قازاقستان قوزعالىسى» قۇرامىنداعى ازاماتتار مەن زيالى قاۋىمنىڭ بىرنەشە وكىلى عانا (قابدەش ءجۇمادىلوۆ، سوفى سماتاەۆ، مەرەكە قۇلكەنوۆ) اشىق قولداسا، بۇگىندە جاڭاوزەندىك اعايىننىڭ تالاپتارىن بارشا جۇرت، سونىڭ ىشىندە وپپوزيتسيالىق پيعىلىن وسى كۇنگە دەيىن تانىتا قويماعان، بيلىكتىڭ قولىنان قىزمەت پەن اتاق-ماداق الىپ جۇرگەن تۇلعالار جاريا تۇردە دۇرىس دەپ ساناپ، بيلىككە قاتتى-قاتتى سىن ايتىپ جاتىر. مەنىڭشە، بۇل - قوعامدىق ساناداعى تۇبەگەيلى دە تۇپكىلىكتى وزگەرىستىڭ بەلگىسى. جانە دە بولاشاقتا بيلىك وسى فاكتورمەن ساناسۋى شارت! ايتپەسە، قيىن بولادى.
ساياسي تۇرعىدان العاندا، بيلىكتىڭ الدىندا ءبىر ماڭىزدى تاڭداۋ تۇر: ەلباسى مەن پرەزيدەنت ميلليونداعان كەدەيلەردىڭ قامىن ويلاي ما، الدە وزدەرىنە تۋىستىق قاتىسى بار ات توبەلىندەي عانا شاعىن توپتىڭ سويىلىن سوعا ما؟ الدى كەزەكتى سايلاۋ، داۋىس تاعدىرىن شەشەتىن دە سول ميلليوندار ەمەس پە؟
2021 جىلعى جاڭاوزەن قىرعىنىنان كەيىن كەلەسى كۇنى سول جاقتىڭ احۋالىن ءوز كوزىمەن كورگەن ازامات رەتىندە الاڭدايتىن مىناداي دا ءبىر جايت بار.
حالىقتىڭ وسىناۋ اشىق شىعۋىن باسقا ءبىر كۇشتەر پايدالانىپ كەتپەسە ەكەن! وندايعا داپ-دايىن تۇرعان ىشكى جانە سىرتقى كۇشتەر بار ەكەنىن ءبارىمىز دە بىلەمىز.
ىشكى كۇشتەردىڭ ساناتىنا بيلىك ىشىندە ءجۇرىپ، قازىرگى جۇيەگە قارسى توپتار مەن تۇلعالاردى قوسار ەدىم. ءيا، «بەرسە قولىنان، بەرمەسە جولىنان» دەپ الاڭعا شىققان حالىقتىڭ ستيحيالىق كوتەرىلىسىنىڭ ارقاسىندا ولار ءوز ۇپايلارىن تۇگەندەپ، ۇناماعان ادامدارىن قىزمەتتەرىنەن كەتىرىپ، كەرەك دەسەڭىز، بيلىككە كەلۋى مۇمكىن. بىراق ءبىر ءمونوپوليستتى ەكىنشىسىمەن اۋىستىرعاننان قوعام، مەملەكەت نە ۇتادى؟
وسىنداي جاعدايدا بيلىك الدىنا جان-جاقتى ويلاستىرىلعان، مەملەكەتتىك جانە ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان ءتيىستى تالاپ قويا الاتىن ساياسي كۇش بار ما؟ ءوزارا ىردۋ-دىردۋ بوپ، ءارتۇرلى كوسەمدەر مەن يدەيالارعا تابىنىپ جۇرگەن وپپوزيتسيا وسىندايدا بىرىگە الا ما؟
تاۋەلسىزدىگىمىز بەن كەڭ بايتاق جەرىمىزگە كوز الارتقان سىرتقى كۇشتەردىڭ پيعىلى بەسەنەدەن بەلگىلى. ونى ءبىز ۋكرايناداعى مايدان كەزىندە كوردىك: ەلدەگى دۇربەلەڭدى پايدالانىپ، رەسەي قىرىمدى تارتىپ الدى، دونباسس پەن لۋگانسكىگە قول سالدى. بىزدە دە سولتۇستىك فاكتورى بار.
پرەزيدەنت تە «ميتينگىگە شىققاندار زاڭدى بۇزباۋى ءتيىس» دەگەن سىڭايدا تۆيتتەردە پىكىر قالدىرىپتى. بارار جەرى، باسار تاۋى جوق جۇرت الاڭعا شىقپاعاندا، قايدا شىعادى؟! مەنىڭشە، وسى كۇنگى وقيعالاردىڭ ەڭ قاۋىپتى تۇسى وسى جەر، ويتكەنى كونستيتۋتسيادا جازىلعان بەيبىت ميتينگىگە شىعۋ قۇقىمىز بەن قازىرگى زاڭناما مەن ناقتى تاجىريبەنىڭ اراسى - جەر مەن كوكتەي! سونىڭ كەسىرىنەن الاڭعا شىققان اعايىن ەرتەڭگى كۇنى «باسبۇزار، بۇلىكشىل» بوپ شىعا كەلەدى.
ونىڭ قانداي ەكەنىن ءبىز وسى جاڭاوزەندە وسىدان ون جىل بۇرىن كورگەنبىز. جانە دە جوعارىدا ايتقان ءارتۇرلى كۇشتەردىڭ ارانداتۋشىلىق الەۋەتىن ەسكەرسەك، ەكى جاق – قوعام دا، بيلىك تە – قازاق ەلىنىڭ بولاشاعىنىڭ الدىنداعى ورتاق جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنۋى قاجەت سياقتى!
Abai.kz
