«2012 ج 11 قىركۇيەك كۇنى حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «تۇركى عىلىمي كەڭىستىگى: ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەردىڭ وڭتايلى تەتىكتەرى»اتتى القا جىيىن بولىپ ءوتتى» دەپ حابارلايدى حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.

جىيىن بارىسىندا  تۇركى تىلدەرىنە ورتاق ءالىپبي ازىرلەۋ، ورتاق تەرمينولوگيانى بىرىزدەندىرۋ، ورتاق وقۋلىقتار دايىنداۋ سياقتى وزەكتى ماسەلەلەر ءسوز بولىپ،بولاشاق قازاق ءالىپبيىنىڭ لاتىندالعان جوباسى تانىستىرىلعان كورىنەدى.

دوڭگەلەك ۇستەل شاراسىنا تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنىڭ (تۇركى كەڭەسى) وكىلدەرى; قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتىنىڭ دەپۋتاتتارى; مەملەكەتتىك ورگاندار، عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ وكىلدەرى;

باق وكىلدەرى قاتىستى. شاراعا تۇركىتىلدەس مەملەكەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ (تمبك) باس حاتشىسى قالەل اقىنجى كەلدى.

وتىرىس ماقساتى:

• تۇركى ءالىپبيىن بىرەگەيلەندىرۋ - تۇركىلىك ءوزارا ىنتىماقتاستىق پەن ىقپالداستىقتىڭ لينگۆومادەني تەتىگى ەكەندىگىن ايقىنداۋ;
• جالپىتۇركىلىك ورتاق تەرمينولوگيالىق جۇيە قالىپتاستىرۋدىڭ تەتىكتەرىن ناقتىلاۋ بولدى.

«2012 ج 11 قىركۇيەك كۇنى حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «تۇركى عىلىمي كەڭىستىگى: ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەردىڭ وڭتايلى تەتىكتەرى»اتتى القا جىيىن بولىپ ءوتتى» دەپ حابارلايدى حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.

جىيىن بارىسىندا  تۇركى تىلدەرىنە ورتاق ءالىپبي ازىرلەۋ، ورتاق تەرمينولوگيانى بىرىزدەندىرۋ، ورتاق وقۋلىقتار دايىنداۋ سياقتى وزەكتى ماسەلەلەر ءسوز بولىپ،بولاشاق قازاق ءالىپبيىنىڭ لاتىندالعان جوباسى تانىستىرىلعان كورىنەدى.

دوڭگەلەك ۇستەل شاراسىنا تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنىڭ (تۇركى كەڭەسى) وكىلدەرى; قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتىنىڭ دەپۋتاتتارى; مەملەكەتتىك ورگاندار، عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ وكىلدەرى;

باق وكىلدەرى قاتىستى. شاراعا تۇركىتىلدەس مەملەكەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ (تمبك) باس حاتشىسى قالەل اقىنجى كەلدى.

وتىرىس ماقساتى:

• تۇركى ءالىپبيىن بىرەگەيلەندىرۋ - تۇركىلىك ءوزارا ىنتىماقتاستىق پەن ىقپالداستىقتىڭ لينگۆومادەني تەتىگى ەكەندىگىن ايقىنداۋ;
• جالپىتۇركىلىك ورتاق تەرمينولوگيالىق جۇيە قالىپتاستىرۋدىڭ تەتىكتەرىن ناقتىلاۋ بولدى.

القا جىيىندى اشقان حتا پرەزيدەنتى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى  شاكىر ىبىراەۆ قاتىسۋشىلارعا جۋىردا عانا جارىق كورگەن «تۇركى دۇنيەسى» اتتى حالىقارالىق الماناح جانە تۇركى الەمىندەگى كەسەك تۋىندىلاردىڭ «اسىل مۇرا» اتتى انتولوگياسىن تانىستىردى.تۇركى دۇنيەسىنە ورتاق رۋحاني قۇندىلىقتاردى بىرىكتىرگەن قوماقتى دا ماڭىزدى ەڭبەكتەردىڭ ارقايسىسىنىڭ سالماعىنىڭ ءوزى - 4,5 كەلى.

شارا بارىسىندا ءسوز العان فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، فونولوگ ءالىمحان جۇنىسبەك حتا جوباسىنىڭ نەگىزىندە بىرقاتار فونولوگ مامانداردىڭ ورتاق تۇركى ءالىپبيىن ازىرلەۋ ۇستىندەگى جۇمىستارىمەن ءىشىنارا تانىستىرىپ شىقتى. كازىردىڭ وزىندە تۇركىلىك ورتاق 40 دىبىس جىينالىپ، ولاردى بىرەگەيلەۋ مەن تۇتاستاۋ ماسەلەسى قاراستىرىلۋدا ەكەندىگىن باياندادى.  سونىمەن بىرگە ءا.جۇنىسبەك بولاشاق قازاق ءالىپبيىنىڭ لاتىندالعان جوباسىمەن دە  قاتىسۋشىلاردى تانىستىرىپ ءوتتى. ازىرگە تازا قازاقى دىبىستار نەگىزىندە 28 ارىپتەن تۇراتىن ءالىپبي ازىرلەنگەن، الايدا، شەتەلدىك سوزدەردى جازۋ ماسەلەسىنە قاتىستى تاعى دا قوسىمشا 3-4 قارىپتىڭ ەنۋ ىقتيمالدىعىن ەسكەرتتى ول.

ءالىپبي جونىندەگى اڭگىمەنى قورىتا كەلە، ش.ىبىراەۆ قازىرگى كەزدە، اسىرەسە، تۇركىتانۋ سالاسى ءۇشىن لينگۆيستەرگە  ورتاق عىلىمي ءالىپبيدىڭ اسا قاجەتتىگىن  ايتا كەلىپ، كەڭەس وكىمەتى تۇسىندا شىعارىلعان «سوۆەتسكايا تيۋركولوگيا» جۋرنالىنىڭ باستاماسىمەن تۋىنداپ، قولدانىلعان لاتىندىق قارىپكە نەگىزدەلگەن ءالىپبيدى قولدانۋ بارىنشا ماڭىزدى ءارى قولايلى ەكەنىن كەلتىردى. ارينە، بۇل ءالىپبي ورتاق تۇركىلىك تۇتىنىسقا ەمەس، ءتۇرلى الىپبيدە تەرىلگەن ورتاق تۇركىلىك ادەبي،تىلدىك ماتىندەردى عىلىمي ورتاعا ۇسىنۋ ءۇشىن عانا ىڭعايلى دا قاجەت تەتىك بولاتىنىن ايتا كەلىپ، بولاشاقتا سونى رەتكە كەلتىرىپ، قولدانۋعا قولايلى جاعداي تۋعىزۋ تۇركى اكادەمياسىنىڭ ءبىر مىندەتى بولىپ وتىرعانىن ەسكەرتتى.

دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ كەلەسى ماسەلەسى بويىنشا قر ءتىل كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، تەرمينتانۋشى شەرۋباي قۇرمانبايۇلى تمد اۋماعىنداعى جانە تۇركى ەلدەرىندەگى تەرمينولوگيا تاريحىمەن قىسقاشا تانىستىرا كەلىپ، ونىڭ بۇگىنگى ماسەلەسىن شەشۋ عىلىمي ورتاق تۇجىرىمعا تىرەلىپ تۇرعانىن جەتكىزدى. ورتاق تۇركىلىك تەرمينولوگيا قالىپتاسىپ، دامۋى ءۇشىن تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ بەلگىلى ءبىر ورتاق شەشىمى قاجەتتىگىن، سول قۇجاتتىڭ نەگىزىندە تەرمينتانۋشىلار بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋ مۇمكىندىگى تۋاتىنىن العا تارتتى.

ءوز كەزەگىندە ءسوز العان تمبك باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى دارحان قىدىرالى كەڭەس القاسىنىڭ جانىندا  تەرمينولوگيالىق توپ قۇرىلعانىن، بۇل ماسەلە بولاشاقتا نازاردا بولاتىنىن جەتكىزدى.

ش.قۇرمانبايۇلىنىڭ ايتۋىنشا، كەڭەس وكىمەتى كەزىندە ءبىرىزدى تەرمينولوگيا قالىپتاستىرۋ ارقىلى ۇلتتىق تەرميندەردى ورىستاندىرۋعا اكەلىپ ءماجبۇر ەتكەنىن جەتكىزدى. شارا بارىسىندا تۇركىلىك ورتاق ءالىپبي ازىرلەۋ مەن تەرمينولوگيانى بىرىزدەندىرۋ ماسەلەسى ەڭ اۋەلى وسى سالاداعى ساياسي ناقتى شەشىم مەن ورتاق عىلىمي تۇجىرىم جاساۋعا كەلىپ تىرەلەتىنىن بايقاتتى.

انىقتاما.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ 2009 جىلدىڭ 3 قازانىندا ءازىربايجان رەسپۋبليكاسىنىڭ ناحچىۆان قالاسىندا وتكەن تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ توعىزىنشى سامميتىندە حالىقارالىق تۇركولوگيالىق عىلىمي ورتالىق قۇرۋ تۋرالى جاساعان ۇسىنىسى  تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەر تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ، 2010 جىلدىڭ 25 مامىرىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلورداسى - استانا قالاسىندا عىلىمي ورتالىق - تۇركى اكادەمياسى قۇرىلعان بولاتىن.

تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەر ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنىڭ (تۇركى كەڭەسىنىڭ) ءىى ءسامميتى ناتيجەسىندە حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىن قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. وسى قۇجات نەگىزىندە قازاقستاندا بۇرىن قۇرىلىپ، جۇمىس ىستەپ جاتقان تۇركى اكادەمياسى ەندى حالىقارالىق مارتەبەگە يە بولۋ ۇستىندە.

بۇگىنگى تاڭدا دۇنيە ءجۇزىنىڭ  30-عا تارتا عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى جانە تۇركولوگيالىق ورتالىقتارىمەن، 70-تەن استام  شەتەلدىك بەلگىلى تۇركولوگ عالىمدارىمەن بايلانىس ورناتىپ وتىرعان حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ىرگەلى عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ العاشقى ناتيجەسى رەتىندە 2011 جىلى «قازىرگى تۇركولوگيا» سەرياسىمەن  24 ەڭبەك جاريالادى.

حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەر ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنىڭ (تۇركى كەڭەسىنىڭ) 2011 جىلعى 20-21 قازان ارالىعىندا وتكەن  ءى ءسامميتىنىڭ ناتيجەسىندە تۇركى الەمىنە ورتاق «تۇركى دۇنيەسى» اتتى حالىقارالىق الماناح جانە تۇركى الەمىندەگى كەسەك تۋىندىلاردىڭ «اسىل مۇرا» اتتى انتولوگياسىن جارىققا شىعارىپ، 2012 جىلى 23 تامىزدا بىشكەك قالاسىندا وتكەن تۇركى كەڭەسىنىڭ ءىى سامميتىنە ۇسىندى.

«اباي-اقپارات»