«قاسىرەتتى قاڭتار» وقيعاسىنا تۋرا ءبىر اي تولدى. الەۋمەتتىك جانە ساياسي تالاپتارمەن باستالىپ، سوڭى قانتوگىسپەن اياقتالىپ، بۇگىندە ازاپتاۋمەن جالعاسىن تاۋىپ جاتقان وقيعالار تىزبەگى 2 قاڭتار كۇنى جاڭاوزەن قالاسىندا باستالعان ەدى.

قاڭتاردىڭ باسىندا جاڭاوزەن حالقى سۇيىتىلعان گازدىڭ باعاسى بىردەن ەكى ەسە قىمباتتاعانىنا نارازىلىق ءبىلدىرىپ، قالانىڭ ورتالىق كوشەلەرىن جاۋىپ تاستادى. ولار گازدىڭ نەگىزسىز كوتەرىلۋىن ءتۇسىندىرۋدى تالاپ ەتتى جانە گاز باعاسىنىڭ 50 تەڭگە بولۋى سۇرادى.

جاڭاوزەن ءۇشىن گاز باعاسىنىڭ ءتيىمدى بولۋى ماڭىزدى. سەبەبى اتالمىش وڭىردەگى حالىقتىڭ باسىم بولىگى كولىكتەرىنە گازدى قولدانادى. ارزان ءارى قولجەتىمدى. ال گاز باعاسىنىڭ ءوسۋى قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسىنا ايتارلىقتاي سوققى بولعان. ساراپشىلار تاپقان تابىسىنىڭ 20 پايىزىن گازعا جۇمسايتىندار سانى كوپ دەيدى. وسىلايشا گاز باعاسىنىڭ ءوسۋى ماڭعىستاۋ ءوڭىرىنىڭ حالقىن الاڭعا شىعاردى.

2-4 قاڭتاردا نارازىلىق اكتسيالارى ماڭعىستاۋ، اقتاۋ وڭىرلەرىندە بەيبىت سيپاتتا ءوتتى. مەملەكەت تاراپى گاز باعاسىن تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن ارنايى كوميسسيا قۇرىپ، ماڭعىستاۋعا اتتاندىراتىنىن ايتتى. ۆيتسە-پرەمەر كوميسسيا قۇرامىن باسقاراتىنى بەلگىلى بولدى. كوميسسيا قۇرامىندا مەملەكەت حاتشىسى ەرلان قارين دە بولدى.

4 قاڭتار كۇنى جاڭاوزەن حالقىن قولداۋشى وڭىرلەر سانى ارتتى. ولار «جاڭاوزەندى قولدايمىز، قىمباتشىلىق توقتاتىلسىن» دەگەن ۇرانمەن قالا ورتالىقتارىنا جينالىپ، ۇراندادى. «گاز 50» ۇرانى الەۋمەتتىك جەلىدە باستى تالاپقا اينالدى جانە ميتينگتەردىڭ قوزعاۋشى ۇرانى بولدى.

4 قاڭتار كۇنى الماتى قالاسىنداعى «الاتاۋ» تەاترىنىڭ جانىنا كەشكە حالىق جينالا باستادى. باستاپقىدا بىرنەشە ءجۇز ادام بولعان ەدى، ارتىنشا ولاردىڭ سانى ارتىپ، بىرنەشە مىڭنان استى. جينالعان حالىق تولە بي كوشەسىمەن كوتەرىلىپ، ورتالىق الاڭعا اتتاندى. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى ولاردى توقتاتۋ جانە تاراتۋ ماقساتىندا كوزدەن جاس اعىزار گاز قولداندى. 5 قاڭتارعا قاراعان ءتۇنى پوليتسيا مەن الاڭعا شىققاندار اراسىندا العاشقى قاقتىعىستار بولىپ، پوليتسيا كولىكتەرى ورتەندى.

5 قاڭتار كۇنى پرەزيدەنت توقاەۆ ەلدەگى جاعدايدى الاڭداتارلىق دەپ اتاپ، ماڭعىستاۋ وبلىسى مەن الماتىدا توتەنشە جاعدايلار ەنگىزدى. 5 قاڭتار كۇنى قازاقستان ۇكىمەتى وتستاۆكاعا كەتتى. ءدال سول كۇنى «التىن وردا» بازارىنىڭ ماڭىنا مىڭداعان ادام توپتاسا باستادى، پوليتسيا ولاردى كوزدەن جاس اعىزار گاز قولدانىپ، تاراتۋعا تىرىستى. ال تۇستەن كەيىن الماتى قالاسىنىڭ بيلىگى قالانى باقىلاۋدان شىعارىپ الدى. نارازى توپ قالا اكىمدىگىن باسىپ الىپ، ورتەپ جىبەردى. وزگە دە مەملەكەتتىك عيماراتتار وتقا وراندى. قالا ىشىندە اتىس باستالدى. ينتەرنەت بايلانىسى ءۇزىلدى، الايدا ءتۇرلى اقپارات كوزدەرى ارنايى پروكسيلەر ارقىلى جاڭالىق تاراتۋعا تىرىستى. قالا ورتالىعىنداعى قاقتىعىستا قازا تاپقاندار جايلى اقپاراتتار ساعات ساناپ ارتا ءتۇستى.

5 قاڭتاردا پرەزيدەنت مەملەكەت بويىنشا توتەنشە جاعداي جاريالادى. بۇل ەل بيلىگى ەل بويىنشا باقىلاۋدى قولدان شىعارا باستاعانىنىڭ ايقىن دالەلى بولاتىن. مىسالى تالدىقورعان قالاسىندا نارازى توپ وكىلدەرى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسكەرتكىشىن قۇلاتتى. قىزىلوردا، شىمكەنت، تاراز قالالارىندا قاقتىعىستان قازا تاپقانداردىڭ بار ەكەنى ايتىلدى.

توقاەۆ 5 قاڭتار كۇنى ەل استاناسىندا قالاتىنىن مالىمدەپ، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن ءوز قولىنا العانىن جاريالادى. ارتىنشا پرەزيدەنت ەلدەگى جاعدايدى تۇراقتاندىرۋ ماقساتىندا ۇقشۇ ەلدەرىنە ءوتىنىش ايتىپ، اسكەر كىرگىزۋدى سۇرادى. 5-نەن 6-نا قاراعان ءتۇنى الماتى قالاسىندا جاپپاي توناۋ بولدى. قاراقشىلار قالا كوشەلەرىمەن ءجۇرىپ، بانكتەر مەن دۇكەندەردى، ساۋدا ورىندارىن قيراتتى.

6 قاڭتاردا الماتى قالاسى مەن وزگە دە ايماقتاردا انتيتەررور وپەراتسياسى باستالدى. توقاەۆ ەلگە «20 مىڭ لاڭكەس شابۋىل جاسادى» دەپ مالىمدەمە جاسادى. الايدا حالىقارالىق قاۋىمداستىق بۇل مالىمدەمەگە ۇلكەن كۇمانمەن قاراۋدا. ەۋروپا ەلدەرى «قاسىرەتتى قاڭتار» وقيعاسىندا جانە وقيعانى تەرگەۋ بارىسىندا ادام قۇقىعى ورەسكەل بۇزىلۋدا دەپ سانايدى.

پرەزيدەنت 10 قاڭتاردى «ازا تۇتۋ كۇنى» دەپ جاريالادى. جالپى قاقتىعىس سالدارىنان رەسمي 227 ادام قازا تاپقان، ال تاۋەلسىز ساراپشىلار ولاردىڭ سانى الدەقايدا كوپ دەيدى.

11 قاڭتاردا پرەزيدەنت ەل ۇكىمەتىن باسقارۋعا قابىلەتتى دەپ ءاليحان سمايلوۆتى پرەمەرلىككە ۇسىندى. ارتىنشا سمايلوۆ جاڭا ۇكىمەت قۇرامىن جاساقتادى.

13 قاڭتار كۇنى پرەزيدەنت ۇقشۇ اسكەرى ءوز مىندەتىن ءساتتى ورىنداعانىن ايتىپ، ەلدەن شىعارىلاتىنىن مالىمدەدى. ەڭ سوڭعى بولىپ رەسەي اسكەرى 19 قاڭتاردا ەلدەن كەتتى. جالپى جيىنتىعى ۇقشۇ تاراپىنان 2600 سارباز كەلگەن بولاتىن.

«قاسىرەتتى قاڭتار» وقيعاسىنان كەيىن ەلدىڭ ساياسي جۇيەسىندە ءبىرشاما وزگەرىستەر ورىن الدى. ۇقك باسشىسى كارىم ءماسىموۆ پەن ونىڭ جاقتاستارى تۇتقىندالدى. ولارعا «ەل بيلىگىن باسىپ الماق بولدى» دەگەن ايىپ تاعىلۋدا. ەلدەگى بۇلىكتى ۇيىمداستىردى دەگەن جەلەۋمەن «ياكىن ينكار» راديكالدىق توبىنىڭ مۇشەلەرى ۇستالۋدا.

قازىرگۋ ۋاقىتتا ەلدە ۇلكەن ەكونوميكالىق رەفورمالار جاسالاتىنى ايتىلۋدا. الايدا «قاسىرەتتى قاڭتار» وقيعاسىنا قاتىسى بار دەگەن جانداردىڭ تەرگەۋدە ازاپ شەگىپ، سوققىعا جىعىلىپ جاتقانى دا بەلگىلى بولدى.

Abai.kz