زەرتتەۋ: ۇكىمەتتىڭ اقپاراتتىق اشىقتىعى
|
|
|
قازاقستان مينيسترلىكتەرى مەن ۆەدومستۆولارى قىزمەتتەرىنىڭ ترانسپارەنتتىلىك (اقپاراتتىق اشىقتىلىعى)
مەملەكتتىك ورگاندار قىزمەتتەرىنىڭ تيىمدىلىگى ءوسۋىنىڭ ايتارلىقتاي الەۋەتى ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ اشىقتىعىندا. اتالعان پىكىردى ءتۇرلى تۇجىرىمدا پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆ تا جەتكىزدى. بۇل ورايدا مەملەكەت باسشىسىنىڭ بيىلعى ماۋسىم ايىنىڭ 22-دە اق وردادا كاسىپكەرلىك ماسەلەلەرى بويىنششا وتكەن كەڭەستە جاڭادان قابىلداناتىن زاڭداردى بيزنەس جانە قوعامدىق بىرلەستىكتەرمەن مىندەتتى تۇردە كەلىسە وتىرىپ قابىلداۋ كەرەكتىگى تۋرالى باستاماسىن اتاپ وتكەندى جەتكىلىكتى دەپ سانايمىز.
|
|
|
قازاقستان مينيسترلىكتەرى مەن ۆەدومستۆولارى قىزمەتتەرىنىڭ ترانسپارەنتتىلىك (اقپاراتتىق اشىقتىلىعى)
مەملەكتتىك ورگاندار قىزمەتتەرىنىڭ تيىمدىلىگى ءوسۋىنىڭ ايتارلىقتاي الەۋەتى ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ اشىقتىعىندا. اتالعان پىكىردى ءتۇرلى تۇجىرىمدا پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆ تا جەتكىزدى. بۇل ورايدا مەملەكەت باسشىسىنىڭ بيىلعى ماۋسىم ايىنىڭ 22-دە اق وردادا كاسىپكەرلىك ماسەلەلەرى بويىنششا وتكەن كەڭەستە جاڭادان قابىلداناتىن زاڭداردى بيزنەس جانە قوعامدىق بىرلەستىكتەرمەن مىندەتتى تۇردە كەلىسە وتىرىپ قابىلداۋ كەرەكتىگى تۋرالى باستاماسىن اتاپ وتكەندى جەتكىلىكتى دەپ سانايمىز.
وسىعان بايلانىستى قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ىستەرى اگەنتتىگى وسى جىلدىڭ مامىر-ماۋسىم ايلارىندا قازاقستاننىڭ مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولارى قىزمەتتەرىنىڭ ترانسپارەنتتىلىك (اقپاراتتىق اشىقتىلىعى) دەڭگەيىن باعالاۋ ماقساتىندا رەيتينگتىك زەرتتەۋلەر جۇرگىزدى. زەرتتەۋ ۇكىمەت قۇرىلىمىنا كىرەتىن 40 ورتالىق مەملەكەتتىك ورگانداردى، اتاپ ايتقاندا، مينيسترلىكتەردى، اگەنتتىكتەردى جانە كەيبىر مينيسترلىكتەردىڭ ماڭىزدى دەگەن كوميتەتتەرىن قامتىدى.
پرەزيدەنت اكىمشىلىگى، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ ورىندالۋىنا باقىلاۋ جاسايتىن ەسەپ كوميتەتى، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى، ۇلتتىق بانك، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتتەتى، باس پروكۋراتۋرا، جوعارعى سوت جانە كونستيتۋتسيالىق سوت بۇل تىزىمگە ەنگەن جوق، ونىڭ سەبەبى اتالعان مەملەكەتتىك ورگاندار ۇكىمەت قۇرىلىمىنا كىرمەيدى جانە وعان ەسەپ بەرمەيدى. دەگەنمەن، اتالعان ورگانداردىڭ ساياسي ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، «رەيتينگ.kz» بولاشاقتا ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ دە ترانسپارەنتتىلىگىن باعالاۋعا دايىن.
وسى زەرتتەۋ جۇمىستارى بارىسىندا مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتىنىڭ ترانسپارەنتتىلىگىن ايقىندايتىن كەلەسى ءتورت نەگىزگى فاكتورلار ەسكەرىلدى: 1) تۇرعىندارمەن/ماقساتتى اۋديتوريامەن قارىم-قاتىناسى; 2) ازاماتتىق قوعامنىڭ ينستيتۋتتارىمەن ءوزارا بايلانىس; 3) باق ءۇشىن اشىقتىعى; 4) زاڭ جوبالارى مەن ءتۇرلى باستامالار بويىنشا قوعامدىق تىڭداۋلار وتكىزۋ.
زەرتتەۋ بارىسىندا، ساۋالناما سۇراقتارىرىنا بيزنەستىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن تالدامالىق قوعامنىڭ بارلىعى 55 ساراپشىسى جاۋاپ بەردى. رەسپوندەنتتەرگە تەك قىزمەتتەرى وزدەرىنە جاقسى تانىس ورگانداردىڭ ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيىن باعالاۋ تۋرالى ۇسىنىس بەرىلدى.
وسىمەن قاتار، بىرىنشىدەن، قوسىمشا رەسپودەنتتەردىق، اسىرەسە، بيزنەس وكىلدەرىنىڭ زەرتتەۋ جۇمىستارىنا قاتىسۋدان باس تارتاتىنىن اتاپ ءوتۋ كەرەك. ولاردىڭ كوبى ءاردايىم بىرىگىپ جۇمىس ىستەيتىن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ تاراپىنان تۇسىنىستىك بولماۋى مۇمكىن دەپ قاۋىپتەنگەنىن دە اتاپ وتكەن ءجون.
ەكىنشىدەن، اتالعان زەرتتەۋ جۇمىستارىنا قاتىسۋعا ۇسىنىس بەرىلگەن قر پارلامەنتى دەپۋتاتتارىنىڭ نەمقۇرايلىلىعى تۋرالى دا ايتپاي كەتۋگە بولمايدى. ءماجىلىس پەن سەناتتىڭ ساۋالناما جىبەرىلگەن 20 دەپۋتاتىنىڭ ءبىر دە ءبىرى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرمەگەن. دەپۋتاتتاردىڭ ءوز قىزمەتى بارىسىندا ورتالىق اتقارۋ ورگاندارىمەن ءاردايىم بىرىگە جۇمىس ىستەيتىنىن ەسكەرسەك، ولاردىڭ بەرگەن باعالارى ءادىل رەيتينگ قۇراۋدا قۇندى بولارى ءسوزسىز ەدى.
زەرتتەۋ ناتيجەلەرى SPSS امبەباپ ستاتيستيكالىق باعدارلاماسىنىڭ كومەگىمەن قايتا وڭدەلىپ، ورتاشا ولشەمدى بالدارى شىعارىلدى.
ءاربىر مەملەكەتتىك ورگاننىڭ ترانسپارەنتتىلىگىن باعالاۋ ءۇشىن ەڭ تومەنى «1»، ەڭ جوعارىسى «7» دەپ ايقىندالعان 7 بالدىق جۇيە پايدالانىلدى.
مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆالاردىڭ جالپى رەيتينگىن ەسەپتەۋ ءۇشىن سالماقتىق كوەففيتسيەنتى جانە وسىنىڭ نەگىزىندە ورتاشا بالىن شىعاراتىن اريفمەتيكالىق امالدار پايدالانىلدى. بۇل جەردە ورتاشا ولشەمدى بالدىڭ بارىنشا مۇمكىن دەگەن سانى 28, ول الىنعان ەڭ جوعارى بالدى (7) سالماقتىق كوەففيتسيەنتكە ( - 4 (∑((7*4)*4)/4) كوبەيتۋ ارقىلى ايقىندالدى.
فاكتورلاردى باعالاۋ
رەسپوندەنتتەردىڭ جاۋاپتارىنا وراي، مينيسترلىك پەن ۆەدومستۆالاردىڭ قىزمەتتەرىنىڭ ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيىن ايقىندايتىن فاكتورلار تومەندەگىدەي:
|
ورىن-دار |
تالاپتار |
ورتاشا باعاسى(سالماقتىق كوەففيتسيەنتى) |
|
1 |
تۇرعىندارمەن-ماقساتتى اۋديتوريامەن قارىم-قاتىناسىنىڭ بولۋى |
2,84 |
|
2 |
زاڭ جوبالارى مەن ءتۇرلى باستامالار بويىنشا قوعامدىق تىڭداۋلار وتكىزۋى |
2,69 |
|
3 |
ازاماتتىق قوعامنىڭ ينستيتۋتتارىمەن ءوزارا قاتىناسى |
2,65 |
|
4 |
باق ءۇشىن اشىقتىلىعى |
2,39 |
جوعارىدا كورسەتىلگەن كەستەدەن ۇسىنىلعان فاكتورلاردى بارلىق رەسپوندەنتتەردىڭ شامامەن العاندا بىردەي دەڭگەيدە باعالانعانىن كورۋگە بولادى.
مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتىنىڭ اشىقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇردىسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى فاكتورى-ءوز قىزمەتتەرىن نەگىزگى تۇتىنۋشىلارى بولىپ تابىلاتىن تۇرعىندارمەن قارىم-قاتىناس ورناتۋى. وسى تۇرعىدان بەرىلگەن باعانى زاڭدى جانە كۇتىلگەن باعا دەپ قاراۋ كەرەك.
ترانسپارەنتتىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ورتالىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قوعامدىق تىڭداۋلار جۇرگىزۋى جانە ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىمەن ءوز ارا قارىم-قاتىناس ورناتۋى دا ماڭىزدى(ايىرماسى 0,04).
باق ءۇشىن دە قىزمەتىنىڭ اششىقتىلىعىن وتە ماڭىزدى دەۋگە بولمايدى. مۇنى اتالعان باعىتتاعى سوڭعى جىلدارى ورىن العان ۇردىسپەن تۇسىندىرۋگە بولادى. باق ءۇشىن ورتالىق ورگانداردىڭ قىزمەتىنىڭ اشىقتىعىنا اتالعان ورگانداردىڭ كۇشىمەن ەمەس، ماسس-مەديا قۇرالدارىنىڭ وزدەرىنىڭ تىنىمسىز ەڭبەگى ارقىلى قول جەتكىزۋىن اتاپ وتكەنىمىز ءجون بولادى.
الىنعان كوەففيتسيەنتتەر مەن جوعارىدا كەلتىرىلگەن فورمۋلانى ەسكەرە وتىرىپ، بارىنشا مىقتى ناتيجە 18,5 بالدى قۇرادى.
ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيىن باعالاۋ
رەسپوندەنتتەردىڭ باعالاۋ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستاننىڭ مينيسترلىكتەرى مەن ۆەدومستۆالارىنىڭ اقپارات اشىقتىعىنىڭ كەلەسى رەيتينگى دايىندالدى:
|
مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆالاردىڭ اتاۋى |
باعالاۋ تالاپتارى بويىنشا ورتاشا باعالار (7 بالدىق شكالامەن) |
قورىتىندى باعالارى (سالماق كوەففيتسيەنتىن ەسكەرە وتىرىپ، 18,5 باللدان العاندا) |
قورىتىندى ورىنى |
|||
|
تۇرعىندارمەن ماقساتتى اۋديتوريامەن قارىم-قاتىناسىنىڭ بولۋى |
ازاماتتىق قوعامنىڭ ينستيتۋتتارىمەن ءوزارا قاتىناسى |
باق ءۇشىن اشىقتىلىعى |
زاڭ جوبالارى مەن ءتۇرلى باستامالار بويىنشا قوعامدىق تىڭداۋلار وتكىزۋى |
|||
|
مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى |
3,22 |
3,55 |
3,33 |
2,51 |
8,32 |
1 |
|
ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى |
2,98 |
2,69 |
2,59 |
2,12 |
6,87 |
2 |
|
ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى |
2,61 |
2,71 |
2,82 |
2,14 |
6,77 |
3 |
|
دەنساۋلىك ساقتاۋ مينيسترلىگى |
2,51 |
2,69 |
2,47 |
1,96 |
6,36 |
4-5 |
|
ادىلەت مينيسترلىگى |
2,65 |
2,57 |
2,41 |
1,98 |
6,36 |
|
|
قورشاعان ورتانى قورعاۋ مينيسترلىگى |
2,49 |
2,55 |
2,27 |
2,12 |
6,24 |
6 |
|
قارجى مينيسترلىگىنىڭ سالىق كوميتەتى |
2,67 |
2 |
2,22 |
1,9 |
5,82 |
7 |
|
ستاتيستيكا اگەنتتىگى |
2,45 |
2,06 |
2,27 |
1,9 |
5,74 |
8 |
|
ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا مينيسترلىگى |
2,1 |
2,18 |
2,29 |
2,04 |
5,68 |
9 |
|
سپورت جانە دەنە شىنىقتىرۋ ىستەرى اگەنتتىگى |
2,14 |
2,22 |
2,27 |
1,73 |
5,51 |
10 |
|
يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار مينيسترلىگى |
1,96 |
2,02 |
2,39 |
1,8 |
5,37 |
11 |
|
ىشكى ىستەر مينيسترلىگى |
2 |
2,08 |
2,33 |
1,51 |
5,21 |
12 |
|
ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ الەۋمەتتىك قورعاۋ جانە باقىلاۋ اگەنتتىگى |
2,2 |
1,90 |
1,94 |
1,65 |
5,09 |
13 |
|
كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا مينيسترلىگى |
2,12 |
1,8 |
1,84 |
1,63 |
4,89 |
14 |
|
قارجى مينيسترلىگى |
1,96 |
1,84 |
2,06 |
1,53 |
4,87 |
15 |
|
ءىىم جول پوليتسياسى كوميتەتى |
2,08 |
1,61 |
2,1 |
1,53 |
4,83 |
16 |
|
سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى |
1,86 |
1,78 |
2,1 |
1,57 |
4,81 |
17-18 |
|
بعم بالالار قۇقىعىن قورعاۋ كوميتەتى |
2,04 |
1,88 |
1,8 |
1,55 |
4,81 |
|
|
اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى |
1,94 |
1,8 |
1,98 |
1,55 |
4,8 |
19 |
|
ورتاشا كورسەتكىشتەرى* |
1,93 |
1,79 |
1,9 |
1,57 |
4,75 |
|
|
ءدىن ىستەرى جونىندەگى اگەنتتىگى |
1,86 |
1,71 |
1,92 |
1,67 |
4,72 |
20 |
|
ەكونوميكالىق قىلمىسقا جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس اگەنتتىگى |
1,94 |
1,67 |
1,94 |
1,55 |
4,69 |
21 |
|
ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا مينيسترلىگىنىڭ كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ اگەنتتىگى |
1,80 |
1,71 |
1,76 |
1,61 |
4,55 |
22 |
|
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مەملەكەتتىك سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق قاداعالاۋ كوميتەتى |
1,94 |
1,55 |
1,88 |
1,51 |
4,54 |
23 |
|
ءىىم كوشى-قون پوليتسياسى اگەنتىگى |
1,76 |
1,53 |
1,82 |
1,45 |
4,33 |
24 |
|
قارجى مينيسترلىگىنىڭ كەدەندىك باقىلاۋ كوميتەتى |
1,76 |
1,57 |
1,69 |
1,51 |
4,31 |
25 |
|
مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگى |
1,63 |
1,57 |
1,82 |
1,45 |
4,26 |
26 |
|
ادىلەت مينيسترلىگى تىركەۋ قىزمەتى جانە قۇقىقتىق كومەك كورسەتۋ كوميتەتى |
1,90 |
1,57 |
1,53 |
1,41 |
4,25 |
27 |
|
توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ ورتكە قارسى قىزمەت كوميتەتى |
1,86 |
1,47 |
1,61 |
1,31 |
4,14 |
28 |
|
قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى ىستەرى اگەنتتىگى |
1,69 |
1,53 |
1,55 |
1,43 |
4,1 |
29 |
|
توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى |
1,80 |
1,33 |
1,71 |
1,24 |
4,01 |
30 |
|
ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسى كوميتەتى |
1,51 |
1,47 |
1,55 |
1,37 |
3,89 |
31 |
|
قوقم ەكولوگيالىق رەتتەۋ جانە باقىلاۋ جونىندەگى كوميتەتى |
1,59 |
1,41 |
1,51 |
1,29 |
3,83 |
32 |
|
مۇناي جانە گاز مينيسترلىگى |
1,31 |
1,27 |
1,63 |
1,39 |
3,68 |
33-34 |
|
باسەكەلەستىكتى قورعاۋ اگەنتتىگى |
1,47 |
1,37 |
1,39 |
1,33 |
3,68 |
|
|
تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ اگەنتتىگى |
1,43 |
1,31 |
1,37 |
1,35 |
3,61 |
35 |
|
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مەديتسينالىق جانە فارماتسەۆتيكالىق قىزمەتتى باقىلاۋ كوميتەتى |
1,35 |
1,37 |
1,35 |
1,2 |
3,48 |
36 |
|
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەديتسينالىق قىزمەتكە اقى تولەۋ كوميتەتى |
1,27 |
1,24 |
1,29 |
1,08 |
3,22 |
37 |
|
جەر رەسۋرستارىن باسقارۋ اگەنتتىگى |
1,29 |
1,1 |
1,22 |
1,06 |
3,09 |
38 |
|
قورعانىس مينيسترلىگى |
1,12 |
1,06 |
1,08 |
0,9 |
2,75 |
39 |
|
ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى |
1,1 |
0,94 |
1,02 |
0,84 |
2,58 |
40 |
زەرتتەۋ ناتيجەلەرى قازاقستاننىڭ بارلىق مينيسترلىكتەرى مەن ۆەدوموستۆالارىنىڭ تراسپارەنتتىلىگىنىڭ تومەن ەكەنىن كورسەتتى. ولاردىڭ ەشقايسىسى 4-7 بالل دەڭگەيىنە جەتە المادى.
ورتاشا باعالىق دەڭگەيگە قازاقستانداعى ءوز قىزمەتىن اشىقتىق قاعيدادا ۇستاناتىن ۆەدوموستۆا بولىپ تانىلعان مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى جاقىنداي الدى. مۇنداي باعا مينيسترلىكتىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن جانە باق مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىس جەلىسى بويىنشا بەلسەندى قارىم-قاتىناس ورناتۋمەن تۇسىندىرۋگە بولادى. اتالعان ورگاننىڭ ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىمەن ءوز ارا ءتيىمدى ارا-قاتىناس ورناتۋدا ەڭ جوعارى بالل (3,55) الۋى كەزدەيسوقتىق ەمەس.
كەيىنگى ورىنداردى الەۋمەتتىك سالانىڭ مينيسترلىكتەرى الدى. ولاردىڭ قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرشاما اشىقتىلىعىن تۇرعىنداردىڭ ءتۇرلى توپتارىمەن ۇدايى بايلانىستى بولاتىنىمەن تۇسىندىرۋگە بولادى.
مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيىن ايقىندايتىن جالپى ساندىق ينديكاتورىنىڭ وق بويى الدا كەلە جاتقان ۆەدوموستۆو مەن كوشتىڭ سوڭىندا كەلە جاتقان ۆەدوموستۆادان ايتارلىقتاي ايىرماشىلىعى بار ەكەنى نازار اۋدارتادى. ناتيجەسىندە، وزىق مينيسترلىكتىڭ كورسەتكىشى اۋتسايدەر ۆەدوموستۆودان ءۇش ەسەدەن ارتىق بولىپ وتىر.
كەيبىر مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيىنىڭ تومەندىگى ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىندە ەكەنىن اتاپ وتكەن دۇرىس بولادى. اتاپ، ايتقاندا قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ قىزمەتىنىڭ كوپتەگەن جاقتارى وبەكتيۆتىك سەبەپتەرگە بايلانىستى جاريا بولا المايدى. سوندىقتان دا، اتالعان مينيسترلىك ەڭ تومەنگى باعا(39 ورىن) الدى.
قورعانىس مينيسترلىگىنەن كەيىن قىزمەتىن قۇپيادا ساقتايتىن مۇناي جانە گاز مينيسترلىگى (33 ورىن). مگم ازاماتتارعا قولجەتىمدى اقپاراتتى ۇسىنباۋى ونىڭ جەرقويناۋىن پايدالانۋشىلارمەن قارىم-قاتىناس ورناتپاۋىندا دەپ باعالاۋعا بولادى. اسىرەسە، اتالعان مينيسترلىكتىڭ قۇزىرىنا كىرەتىن كومىرتەكتى شيكىزاتتار كەلىسىمشارتتارىنىڭ ورىندالۋىمەن ءونىمدى بولۋگە باقىلاۋ جاساۋعا قاتىستى ماسەلەلەرى جابىق كۇيىندە قالىپ وتىر.
اگەنتتىكتەرگە كەلەتىن بولساق، تيىسىنشە، 8 جانە 10 ورىنداردى يەمدەنگەن، ستاتيستيكا مەن سپورت جانە دەنە شىنىقتىرۋ ىستەرى اگەنتتىكتەرىن جاتقىزۋعا بولادى.
ەڭ تومەن ناتيجە 38 ورىن العان جەر رەسۋرستارىن باسقارۋ اگەنتتىگىنىڭ ۇلەسىندە.
مينيسترلىكتىڭ قىزمەتى ءوز قاراماعىنداعى كوميتەتتەردىڭ قىزمەتىنە قاراعاندا جاريا دەپ ايتۋعا نەگىز بار. تەك قانا: قارجى مينيسترلىگىنە قارايتىن سالىق كوميتەتى، (تيىسىنشە، 7 جانە 15 ورىندار); تجم ورتكە قارسى قىزمەت كوميتەتى ( تيىسىنشە، 28 جانە 30 ورىندار) ءوز قىزمەتىنىڭ اشىق بولۋىن قالايدى.
ءوز قىزمەتىنە وراي تۇرعىندارمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتۋعا ءتيىستى بىرقاتار مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ تومەن ناتيجەلەر كورسەتكەنىن ايرىقشا اتاپ ءوتۋ كەرەك:
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مەديتسينالىق قىزمەتكە اقى تولەۋ كوميتەتى(37 ورىن)
تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ اگەنتتىگى(35 ورىن);
ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسى كوميتەتى(31 ورىن);
قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى ىستەرى اگەنتتىگى(29 ورىن);
قارجى ميسترلىگىنىڭ كەدەندىك باقىلاۋ كوميتەتى(25 ورىن);
ءىىم كوشى-قون پوليتسياسى(24 ورىن);
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مەملەكەتتىك سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق قاداعالاۋ كوميتەتى(23 ورىن);
ءدىن ىستەرى جونىندەگى اگەنتتىگى(20 ورىن);
اۋىل شارۋاششىلىعى مينيسترلىگى(19 ورىن);
كەيبىر تالاپتار بويىنشا ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيىن قاراستىرۋ بارىسىندا، زاڭ جوبالارى جانە باستامالار بويىنشا قوعامدىق تىڭداۋلار وتكىزۋدى تاجىريبەگە ەنگىزۋ دۇرىس جولعا قويىلماعانىن كورۋگە بولادى(ەڭ جوعارى كورسەتكىش 7 بالل بولعاندا ورتاشا كورسەتكىشى بار بولعانى 1,57 بالدى قۇرادى). رەيتينگ ناتيجەلەرى، مۇنىمەن سالىستىرعاندا، ورتالىق مەملەكەتتىك ورگانداردا تۇرعىندارمەن قارىم-قاتىناس ورناتۋ، باق ءۇشىن جاريالىلىق ماسەلەلەرى ءبىرشاما جاقسى جولعا (ەڭ جوعارى كورسەتكىشى 7 بالل بولعاندا تيىسىنشە، 1,9 جانە 1,93) قويىلعانىن كورسەتتى.
جەكە تۇلعانىڭ ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيىنە تيگىزەتىن اسەرى
جالپى العاندا، زەرتتەۋ ناتيجەلەرى، قانداي دا بولماسىن مەملەكەتتىك ورگاننىڭ اشىقتىعىنا قىزمەتتىك سالاسى اسەرىن تيگىزەتىنىن انىقتادى. تۇرعىندارمەن تىعىز قاتىناستا جۇمىس ىستەيتىن ۆەدوموستۆالاردىڭ قىزمەتى ازاماتتارعا قىزمەت كورسەتپەيتىن ورگاندارعا قاراعاندا ايتارلىقتاي جاريا دەۋگە نەگىز بار.
سونىمەن قاتار، مەملەكەتتىك ورگاننىڭ ءبىرىنشى باسشىسىنىڭ جەكە تۇلعاسى مەن ول باسقاراتىن قۇرىلىمنىڭ اشىقتىلىق دەڭگەيىندە تىكەلەي بايلانىس بار دەپ توپشالاۋعا بولادى. بولاشاقتا ورتالىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيىنە جاسالاتىن مونيتورينگتە، ولاردىڭ ءبىرىنشى باسشىلارىنىڭ جەكە تۇلعاسىن اسەرى ساندىق ولشەمدە باعالانادى. وسى زەتتەۋلەر اياسىندا بۇل ولشەم ءتيىستى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ تانىمالدىعى دەڭگەيىندە باعالانادى.
مىسالعا الساق، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ رەيتينگتە جوعارى ورىن الۋى اتالعان مينيسترلىكتىڭ ءبىرىنشى باسشىسى باقىتجان جۇماعۇلوۆتىڭ ءوزى باسقارىپ وتىرعان ورگانعا دەگەن قوعامنىڭ جانە باق قىزىعۋشىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، جاقسى، ءتيىمدى ءوزارا قاتىناس ورناتۋىمەن، تانىمالدىعىمەن تۇسىندىرىلەدى.
ۇكىمەتتىڭ باسقا جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارىنىڭ اراسىنان، تانىمالدىعىمەن جانە باق-پەن ءتيىمدى ارا-قاتىناس جاساۋشىلاردىڭ اراسىنان، كەلەسى ءبىرىنشى باسشىلاردى اتاپ ءوتۋ كەرەك:
- ادىلەت ءمينيسترى بەرىك يماشەۆ;
- ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ءاليحان سمايىلوۆ;
- سپورت جانە دەنە شىنىقتىرۋ ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى تالعات ەرمەگياەۆ;
- يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيسترى ءاسەت يسەكەشەۆ;
- كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا ءمينيسترى اسقار جۇماعاليەۆ;
- قاجى ءمينيسترى بولات جامىشەۆ.
جوعارىدا اتالعان بارلىق مينيسترلىكتەر مەن ۆەدوموستۆولار رەيتينگتىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى ورىنداردى يەمدەندى، وعان ءبىرىنشى باسشىلارىنىڭ جەكە تۇلعالىق سيپاتى دا مۇرىندىق بولدى دەۋگە نەگىز بار.
وسىمەن قاتار ولاردىڭ بىرنەشە ارىپتەستەرىنىڭ جەكە تۇلعالىق بەدەلى وزدەرى باسقارىپ وتىرعان مينيسترلىكتەرى مەن ۆەدوموستۆولاردىڭ رەيتينگتىڭ باس جاعىنان ورىن الۋىنا اسەرىن تيگىزە المادى. ولاردىڭ قاتارىندا:
- مۇناي جانە گاز ءمينيسترى ساۋات مىڭباەۆ;
- مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىكتىڭ توراعاسى ءاليحان بايمەنوۆتى;
- قارجى مينيسترلىگىنىڭ كەدەندىك باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى ءماجيت ەسەنباەۆتى;
- ءدىن ىستەرى جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ توراعاسى قايرات لاما ءشاريفتى اتاۋعا بولادى.
قالىپتاسقان جاعداي كەز كەلگەن مەملەكەتتىك ورگاننىڭ تراسپارەنتتىلىك دەڭگەيىن ارتتىرۋ ءۇردىسى جۇيەلى ەمەستىگىن، كوپتەگەن فاكتورلارعا بايلانىستى ەكەندىگىن كورسەتەدى. جوعارىدا كەلتىرىلگەن ۆەدوموستۆولاردىڭ ءبىرىنشى باسشىلارىنىڭ كوپشىلىككە تانىمال بولۋى رەيتينگتە جاقسى ورىندار الۋعا جەتكىلىكسىز.
قورىتىندى
زەرتتەۋ ناتيجەلەرى قر پرەزيدەنتىنىڭ ورتالىق اتقارۋ ورگاندارىنا، قوعامعا، ونىڭ ينستيتۋتتارىنا جانە ازاماتتارىنا قاتىستى قىزمەتتەرىندە اشىقتىلىق قاعيداسىن ۇستانۋ تۋرالى ەسكەرۋىنىڭ ماڭىزدىلىعى مەن زاڭدىلىعىن ايقىن اڭعارتادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ بيىلعى جىلدىڭ 27 قاڭتارىنداعى قازاقستان حالقىنا «الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ- قازاقستان دامۋىنىڭ باستى باعىتى» اتتى جىل سايىنعى جولداۋىندا: «...زاڭنامانىڭ ايقىن بولۋى جانە تراسپارەنتتىلىك قازاقستاننىڭ ينۆەستيتسيالىق كليماتىنىڭ نەگىزى بولۋعا ءتيىس» دەگەن سوزدەرى وسىنىڭ ايعاعى. ەلباسى ءوز جولداۋىندا مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە ەلدى باسقارۋ جۇيەلەرى اشىقتىلىق، جاريالىلىق جانە قوعامعا ەسەپ بەرۋ قاعيدالارىن ۇستانۋعا ءتيىس ەكەندىگىن تاعى دا ايقىندادى.
مۇنىڭ بارلىعى ۇكىمەت قۇرىلىمىنا كىرەتىن بارلىق مينيسترلىكتەر مەن ۆەدوموستۆولاردىڭ قىزمەتتەرىنىڭ، وسى زەرتتەۋ جۇمىستارى كورسەتكەندەي جابىقتىعىنا بايلانىستى وزەكتى ماسەلە بولىپ قالىپ وتىرعانىن كورسەتەدى.
«رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگىنىڭ اعىمداعى جىلدىڭ مامىر ايىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ وڭىرلەرىن زەردەلەۋ» زەرتتەۋ جۇمىستارى دا وڭىرلەردە وسى ءۇردىستىڭ ورىن العانىن كورسەتتى. وڭىرلىك باسشىلار ەلباسىنىڭ 2005 جىلدان باستاپ بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەرگە وزدەرىنە سەنىپ تاپسىرىلعان اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتەردە تۇرعىندار الدىندا ەسەپتى كەزدەسۋلەر وتكىزۋدى مىندەتتەگەنىمەن، ءتيىستى ەسەپتىلىكتەر ءفورمالدى جۇزدەسۋلەرگە اينالدى دەۋگە نەگىز بار.
دەگەنمەن، ءتيىستى اكىمدەر وزدەرى باسقارىپ وتىرعان اتقارۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىستارىن ەڭ بولماعاندا وسىلاي كورسەتىپ وتىرسا، مينيسترلىكتەر مەن ۆەدوموستۆولار كەرى ۇلگى كورسەتۋدە. بۇل ورايدا، اتالعان ورگاندار ءوز قىزمەتتەرىن تەك ۆەدوموستۆولىق مۇددە مەن سول مينيسترلىكتەر مەنۆەدوموستۆولاردا جۇمىس ىستەيتىن شەنەۋنىكتەردىڭ مۇددەسىن قورعاۋعا باعىتتالعان دەپ ەسەپتەۋگە تۇجىرىم جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بۇل جەردە، جوعارىدا كەلتىرىلگەن بارلىق تالاپتار بويىنشا، بارلىق اتالعان مينيسترلىكتەر مەن ۆەدوموستۆولار قۇرامىنا كىرەتىن ەل ۇكىمەتىنىڭ دە جابىق ورگان ەكەنىن بىلدىرەتىنىن اتاي وتكەن ءجون. بارلىعى 18,8 باللدان بارلىق كوەففيتسيەنتتەردى شەگەرىپ تاستاعاندا ۇكىمەتتىڭ العان باعاسى 4,75, مۇنى ەلدىڭ جوعارى ورگانىنىڭ ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيدەن العاندا ورتاشا باعاسى دەپ قاراعان دۇرىس بولادى.
وسى ورايدا وتكىزىلگەن زەرتتەمە ناتيجەلەرى قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن مينيسترلىكتەر مەن ۆەدوموستۆولاردىڭ بولاشاقتا ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيىن ارتتىرۋ ارقىلى، ەلدىڭ جوعارى ورگانىنىڭ جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ الەۋەتى دەپ باعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
وسى ناتيجەلەردى ودان ءارى دامىتۋ ماقساتىندا، «رەيتينگ.kz» قر پرەزيدەنتىنىڭ بولاشاقتاعى تاپسىرمالارىنا، سونىمەن قاتار، ۇكىمەت قۇرامىندا ورىن الاتىن كادرلىق وزگەرىستەرگە وراي، ەلدىڭ مينيسترلىكتەرى مەن ۆەدوموستۆالارىنىڭ قىزمەتىنىڭ اشىقتىعىن، جاريالىلىعىن ۇدايى تۇردە زەردەلەپ وتىرۋعا مۇددەلى. جەكە تۇلعالارعا قاتىستى ىرىكتەپ الىنعان ولشەمدەردى ەسكەرە وتىرىپ، ناقتىلى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ اشىقتىلىعىنا تيگىزەتىن اسەرىن باقىلاۋعا بولادى.
«رەيتينگ.kz» مۇددەلى مەملەكەتتىك ەمەس ورگاندارمەن جانە دەربەس ساراپشىلارمەن وسى زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ادىستەمەسى جانە ەلدىڭ ورتالىق اتقارۋ ورگاندارىنىڭ ترانسپارەنتتىلىك دەڭگەيىن كورسەتەتىن فاكتورلار اياسىن كەڭەيتۋ بويىنشا قارىم-قاتىناس ورناتۋعا دايىن.
رەيتينگ.kz زەرتتەۋ اگەنتتىگى
