وتكەن اپتادا رەسەيلىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ەۋرازيالىق وداقتىڭ دەربەس پارلامەنتى قۇرىلاتىنى تۋرالى حابار تاراتتى. كورشى ەلدىڭ ءباسپاسوزىن شۋلاتقان بۇل تاقىرىپتى ءبىزدىڭ اقپارات قۇرالدارى ەلەۋسىز قالدىردى. رەسەيلىك ارىپتەستەرىمىزدىڭ جازۋىنا قاراعاندا، رف مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ سپيكەرى سەرگەي نارىشكين مارتەبەسى ۇلتتىق پارلامەنتتەن جوعارى ەۋرازيالىق وداقتىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگانى قۇرىلاتىنى شەشىلىپ قويعان ماسەلە ەكەنىن ايتقان. رەسەي، قازاقستان جانە بەلارۋس پارلامەنتاريلەرىنىڭ ۇشجاقتى كەزدەسۋىندە وسى ورگاننىڭ تۇجىرىمداماسى تالقىلانعان. جيىندا ءسوز العان س.نارىشكين، سونداي-اق، جۋىق ارادا مۇنداي مەملەكەتارالىق پارلامەنتتىڭ سايلانبالى بولاتىنىن نىق سەنىممەن ايتقان.

ينتەگراتسيانى بەلسەنە قولداپ وتىرعان قازاقستان جاعى كوبىنە-كوپ ەكونوميكالىق سالاعا كوڭىل ءبولىپ وتىر. ال مەملەكەتارالىق قۇرىلىمدار قۇرۋ، ءۇش ەلدىڭ ورتاق ۆاليۋتاسىن شىعارۋ سياقتى ساياسي ينتەگراتسيا ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر ءتوندىرۋى مۇمكىن وتە كۇردەلى ماسەلە. وسى تۇرعىدان العاندا، رەسەي جاعىنىڭ الگىندەي مالىمدەمەلەرى كوڭىلدى كۇپتى ەتەتىنى دە زاڭدىلىق. ءبىز كوكەيدى تەسكەن كوپ سۇراقتىڭ ءبىرازىن سول كەزدەسۋگە قاتىسقان ساياساتتانۋشى ەرلان قارينگە قويعان ەدىك.

وتكەن اپتادا رەسەيلىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ەۋرازيالىق وداقتىڭ دەربەس پارلامەنتى قۇرىلاتىنى تۋرالى حابار تاراتتى. كورشى ەلدىڭ ءباسپاسوزىن شۋلاتقان بۇل تاقىرىپتى ءبىزدىڭ اقپارات قۇرالدارى ەلەۋسىز قالدىردى. رەسەيلىك ارىپتەستەرىمىزدىڭ جازۋىنا قاراعاندا، رف مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ سپيكەرى سەرگەي نارىشكين مارتەبەسى ۇلتتىق پارلامەنتتەن جوعارى ەۋرازيالىق وداقتىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگانى قۇرىلاتىنى شەشىلىپ قويعان ماسەلە ەكەنىن ايتقان. رەسەي، قازاقستان جانە بەلارۋس پارلامەنتاريلەرىنىڭ ۇشجاقتى كەزدەسۋىندە وسى ورگاننىڭ تۇجىرىمداماسى تالقىلانعان. جيىندا ءسوز العان س.نارىشكين، سونداي-اق، جۋىق ارادا مۇنداي مەملەكەتارالىق پارلامەنتتىڭ سايلانبالى بولاتىنىن نىق سەنىممەن ايتقان.

ينتەگراتسيانى بەلسەنە قولداپ وتىرعان قازاقستان جاعى كوبىنە-كوپ ەكونوميكالىق سالاعا كوڭىل ءبولىپ وتىر. ال مەملەكەتارالىق قۇرىلىمدار قۇرۋ، ءۇش ەلدىڭ ورتاق ۆاليۋتاسىن شىعارۋ سياقتى ساياسي ينتەگراتسيا ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر ءتوندىرۋى مۇمكىن وتە كۇردەلى ماسەلە. وسى تۇرعىدان العاندا، رەسەي جاعىنىڭ الگىندەي مالىمدەمەلەرى كوڭىلدى كۇپتى ەتەتىنى دە زاڭدىلىق. ءبىز كوكەيدى تەسكەن كوپ سۇراقتىڭ ءبىرازىن سول كەزدەسۋگە قاتىسقان ساياساتتانۋشى ەرلان قارينگە قويعان ەدىك.

-ەرلان، وتكەن بەيسەنبىدە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ماسكەۋدە وتكەن ۇشجاقتى كەزدەسۋدە مەملەكەتارالىق پارلامەنت قۇرۋ تۋرالى ماسەلە تالقىلانعانى جونىندە اقپار تاراتتى. بۇعان قوسا، سول اقپارات قۇرالدارىندا رف مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ سپيكەرى نارىشكين مىرزا ەۋرازيالىق وداق شەڭبەرىندە قۇرىلاتىن مەملەكەتارالىق پارلامەنتتىڭ تۇجىرىمداماسى تالقىلانعانىن ايتقان. ءۇش ەلدىڭ دەپۋتاتتارى باس قوسقان جيىندا بۇل تاقىرىپتىڭ تالقىعا ءتۇسۋىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟

-ءيا، راسىندا دا، وتكەن بەيسەنبىدە ەلىمىزدىڭ پارلامەنت دەپۋتاتتارىنان تۇراتىن دەلەگاتسيا قازاقستان، رەسەي جانە بەلارۋس پارلامەنتاريلەرى باس قوسقان كەزدەسۋگە قاتىستى. بىراق، ول جەردە نەگىزىنەن قازىرگى ينتەگراتسيالىق قۇرىلىمدار شەڭبەرىندە پارلامەنتارالىق ارىپتەستىكتى ودان ءارى دامىتۋ تۋرالى اڭگىمە بولدى. دالىرەك ايتقاندا، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق قاۋىمداستىق شەڭبەرىندەگى پارلامەنتارالىق اسسامبلەيانىڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ جولدارى تالقىلاندى. بۇدان وزگە اڭگىمە بولعان جوق.

-ال نارىشكين مىرزانىڭ مالىمدەمەسى شە؟ سپيكەر ەۋرازيالىق پارلامەنتتى قۇرۋ مەحانيزمدەرىن ويلاستىرۋ قاجەتتىگىن ايتتى. قۇددى شەشىلىپ قويعان ماسەلە سياقتى سويلەدى. نەلىكتەن؟

-دۋما سپيكەرى ءوزىنىڭ كىرىسپە سوزىندە تاقىرىپتان اۋىتقىپ، ەۋرازيالىق ينتەگراتسيانىڭ بولاشاعى تۋرالى ءوزىنىڭ ويىمەن بولىسكەن ەدى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تاراتقان اڭگىمە دە وسى جونىندە. نارىشكين مىرزاعا سول جەردە جاۋاپ بەرىلگەن. قازاقستان جاعىنان قاتىسۋشىلار ونىڭ يدەياسىن تۇبىرىمەن تەرىستەپ، مۇنداي باستامانىڭ تالقىلانۋى ءتىپتى دە مۇمكىن ەمەس ەكەنىن ايتقان.

-ياعني، ازىرگە ەۋرازيالىق پارلامەنتتى قۇرۋ تەتىكتەرى تۋرالى اڭگىمە جوق. ەگەر تۇبىندە وسى ماسەلە كوتەرىلە قالاتىن بولسا، قازاقستان جاعىنىڭ ۇستانىمى قانداي بولماق؟

-ەۋرازيالىق پارلامەنت قۇرۋ تۋرالى اڭگىمەگە رەسەيدىڭ قالاۋى دەپ قانا قاراعان ءجون. وقتىن-وقتىن ەۋرازيالىق پارلامەنت قۇرۋ جونىندەگى كەلىسىمدەر بولىپتى-مىس دەگەن تۇرعىدا اڭگىمە تاراتىلىپ جۇرگەنىمەن، شىن مانىندە ونداي ەشتەڭە دە جوق. ەۋرازيالىق پارلامەنت جانە وزگە دە وسى سياقتى يدەيالار ينتەگراتسيالىق پروتسەسكە قاتىسۋشى باسقا تاراپتاردىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارىندا تۇبىرىمەن جوق. سونىڭ ىشىندە، ءبىزدىڭ ەلىمىز مۇنداي ماقساتتى كوزدەمەيدى.

-سىزدىڭشە، ەۋرازيالىق پارلامەنتتىڭ جاقىن بولاشاقتا قۇرىلۋى نەلىكتەن مۇمكىن ەمەس؟

-جاقىن ۋاقىتتا دا، ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا دا، ءتىپتى بولاشاقتا دا ونداي پارلامەنت قۇرىلمايدى. رەسەي تاراپىنان مەملەكەتارالىق ساياسي قۇرىلىمداردى قۇرۋعا دەگەن تالپىنىس بايقالاتىنى راس. بىراق، شىن مانىندە كۇن تارتىبىندە مۇنداي ماسەلەلەر جوق جانە بولۋى مۇمكىن دە ەمەس. ۇلتتىق ورگانداردان مارتەبەسى جوعارى مەملەكەتارالىق ساياسي قۇرىلىمداردىڭ قۇرىلۋىنا ءبىز تۇبەگەيلى قارسىمىز، ويتكەنى ول ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگىنە تىكەلەي قاتىسى بار ماسەلە. ال ەگەمەندىك پرينتسيپتەرى كونستيتۋتسيادا ەگجەي-تەگجەيلى كورسەتىلگەن، ءارى ءبىزدىڭ زاڭدارىمىزعا سايكەس، مۇنداي ماسەلەلەردىڭ جالپىحالىقتىڭ رەفەرەندۋمعا ۇسىنىلۋىنا جول جوق! قازىرگى كەزدە كۇشىنە يە پارلامەنتارالىق ارىپتەستىك ينستيتۋتتارىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ، ەكىجاقتى ارىپتەستىكتى دامىتۋ تۋرالى عانا تالقىلاۋعا بولادى، ءارى سول توڭىرەكتەگى اڭگىمەنى عانا تالقىلاۋىمىز كەرەك. ءبىز ءالى ولاردىڭ مۇمكىندىگىن تولىققاندى پايدالانعان جوقپىز.

-ولاي بولسا، قازاقستان جاعىنىڭ ەۋرازيالىق وداققا قاتىستى ورتا مەرزىمجى جوسپارلارىمەن بولىسسەڭىز...

-بىرىنشىدەن، ينتەگراتسيالىق پروتسەستەرگە قاتىستى ءبىزدىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارىمىز وتكەن جىلى ءۇش ەلدىڭ باسشىلارى قول قويعان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا تۋرالى دەكلاراتسيادا كورىنىس تاپقان. اسا ماڭىزدى قۇجاتتىڭ اتىنان كورىنىپ تۇرعانداي، اڭگىمە تەك قانا ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا توڭىرەگىندە بولىپ وتىر. ەكىنشىدەن، بۇل قۇجاتتا قانداي دا ءبىر مەملەكەتارالىق ساياسي قۇرىلىم قۇرۋ تۋرالى اڭگىمە تۇبىرىمەن جوق. سەرىكتەستەرىمىز بۇعان تۇسىنىستىكپەن قارايتىن شىعار دەپ ۇمىتتەنەمىن.

زارينا احماتوۆا، الماتى

«ۆرەميا» گازەتى، 19.09.2012

رەداكتسيادان:

بۇل ىلەۋدە ءبىر كەزدەسەتىن جاعداي. كسرو قۇلاعاننان بەرى قاراي رەسمي استانا ماسكەۋلىك ارىپتەستەرىنە ءبىرىنشى رەت ازۋىن كورسەتتى. رەسەيلىكتەردىڭ «الدىڭعى اربا» بولۋعا دەگەن ۇمتىلىسى سوڭعى كەزدەرى تىم ءجيى بايقالاتىن بولىپ ءجۇر. بۇل «ءپىسىپ-جەتىلۋ» قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مۇددەسىن تابانداپ قورعاۋدىڭ باستاماسى عانا بولار دەگەن ءۇمىت بار. ستراتەگيالىق ارىپتەستەرىمىزگە ازۋىمىزدى كورسەتكەن ەكەنبىز، ەندى ونىڭ سەبەبى مەن سالدارىن دا دايەكتى تۇردە تۇسىندىرۋگە تۋرا كەلەر.