قازاق مەكتەبىن بىتىرگەن قازاق بالالارى مەن ورىس مەكتەبىن بىتىرگەن قازاق بالالارىنىڭ ايىرماشىلىعى بار ما؟ ورىس مەكتەپتەرىنىڭ ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيى جوعارى دەگەندەي پىكىرلەردى ءجيى ەستىمىز. مەيىلى، سولاي-اق بولسىن! قازاق مەكتەبىنىڭ قازاق بالاسى ءۇشىن ارتىقشىلىعى كوپ. ەڭ باستىسى ولار ناعىز تازا قازاق بولىپ شىعادى. قازاق تاريحى مەن مادەنيەتىن، سالت-ساناسىن، ادەبيەتى مەن ونەرىن ولار بويىنا ءسىڭىرىپ وسەدى. بۇل - ءبىلىم ەمەس پە؟! ال ورىس مەكتەبىندە وقىعان قازاق بالالارى قازاق تىلىندە سويلەي بىلگەنىمەن ۇلتتىق سالت-سانانى، قازاق قۇندىلىقتارىن ءبىلۋى قازاق مەكتەبىندە وقىعانداردان كەمشىن بولۋى ايتپاساق تا تۇسىنىكتى. ءتىپتى ولاردىڭ مىنەز-قۇلقى، مەنتاليتەتى دە وزگەشە بولادى. بالا قايسى مەكتەپتە وقىسا سول ۇلتتىڭ وكىلىنە ءتان ءدىڭى مەن ءدىلىن ساناسىنا سىڭىرەدى.

قازاق مەكتەبىن بىتىرگەن قازاق بالالارى مەن ورىس مەكتەبىن بىتىرگەن قازاق بالالارىنىڭ ايىرماشىلىعى بار ما؟ ورىس مەكتەپتەرىنىڭ ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيى جوعارى دەگەندەي پىكىرلەردى ءجيى ەستىمىز. مەيىلى، سولاي-اق بولسىن! قازاق مەكتەبىنىڭ قازاق بالاسى ءۇشىن ارتىقشىلىعى كوپ. ەڭ باستىسى ولار ناعىز تازا قازاق بولىپ شىعادى. قازاق تاريحى مەن مادەنيەتىن، سالت-ساناسىن، ادەبيەتى مەن ونەرىن ولار بويىنا ءسىڭىرىپ وسەدى. بۇل - ءبىلىم ەمەس پە؟! ال ورىس مەكتەبىندە وقىعان قازاق بالالارى قازاق تىلىندە سويلەي بىلگەنىمەن ۇلتتىق سالت-سانانى، قازاق قۇندىلىقتارىن ءبىلۋى قازاق مەكتەبىندە وقىعانداردان كەمشىن بولۋى ايتپاساق تا تۇسىنىكتى. ءتىپتى ولاردىڭ مىنەز-قۇلقى، مەنتاليتەتى دە وزگەشە بولادى. بالا قايسى مەكتەپتە وقىسا سول ۇلتتىڭ وكىلىنە ءتان ءدىڭى مەن ءدىلىن ساناسىنا سىڭىرەدى.

سولاي بولسا دا قازاقتار اراسىندا بالالارىن ورىس مەكتەبىندە وقىتاتىندار ازايار ەمەس. ولار بالاسى ورىس مەكتەبىندە وقىسا جاقسى ءبىلىم الىپ عالىم نە باستىق بولىپ شىعادى دەپ ويلايدى. مۇنىسى زور قاتەلىك ەكەنىن سەزىنە قويمايدى. قازاقستان جاعدايىندا العى كەزدە دە دە ورىس ءتىلى ۇستەم بولىپ قالا بەرەدى دەپ تۇسىنەدى. ۋاقىت وتكەن سايىن قازاقتىڭ سانى ارتىپ، بولاشاقتا ءتىلى ۇستەم بولاتىنىنا وي جىبەرمەي  بالالارىن ورىس مەكتەبىنە بەرىپ كەيىن وكىنىپ جۇرگەن قازاق قانشاما! سولاي بولسا دا مۇندايلار ازايار ەمەس. ماسەلەن، الماتى قالاسىنداعى «قۇلاگەر» شاعىناۋدانىندا 1500 وقۋشىعا ارنالعان مەكتەپ-گيمنازيا بار. ونىڭ عيماراتى قازىرگى زامان تالابىنا ساي ەتىپ جاڭادان سالىنعان. مۇندا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋىنا، سپورتپەن شۇعىلدانۋىنا بارلىق جاعداي جاسالعان. اتا-انالار تاراپىنان دا بۇل گيمنازيا ماقتاۋعا ىلىگىپ ءجۇر. مۇندا جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپتەرگە قاراعاندا ءبىلىم اۋقىمى كەڭ، دەڭگەي جوعارى. الايدا، وسى «قۇلاگەر» شاعىناۋدانىندا تۇراتىن ءبىر توپ بالا وسى  مەكتەپ-گيمنازيانى مەنسىنبەي، جالعان ناسيحاتتا يلانىپ، قالا ورتالىعىنا اۆتوبۋسپەن قاتىناپ، ورىس مەكتەبىندە وقىپ ءجۇر. جۋىقتا وسىنداي بالالاردى وقۋعا اۆتوبۋس­پەن بارا جاتقانىندا جولىقتىرىپ، اڭگىمەگە تارتقان بولاتىنمىن. سوندا ولاردىڭ ءبارى ورىس مەكتەبىندە ءبىلىم الۋدىڭ دەڭگەيى جوعارى دەگەنگە يلانىپ جۇرگەنىن اڭگىمەلەي باستادى. ولاردىڭ كوبى قازاقشاعا شورقاق ەكەن. «قايدا تۇراسىڭدار؟» دەپ ورىسشا سۇراپ ەدىم، «قۇلاگەر» شاعىناۋدانىندا تۇراتىنىن ايتتى. «قۇلاگەر دەگەن نە؟» دەپ سۇراپ ەدىم، 7-8 سىنىپتا وقيتىن ولار بىرىنە-ءبىرى قاراپ «پيساتەل يلي پوەت» دەپ ەدى، اڭگىمەمىزگە قۇلاق ءتۇرىپ تۇرعان قازاق مەكتەبىنىڭ ءبىر وقۋشىسى «قۇلاگەر» دەگەن ات ەمەس پە؟!» دەپ مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردى. بۇلاردىڭ جاۋاپتارىنا قاراپ ورىس مەكتەبىنىڭ ۇلتتىق باعىتتا ءبىلىم بەرۋ اۋقىمى قانداي ەكەنىن دە ايتپاي-اق اڭعارۋعا بولادى. تەك بۇل بالالار عانا ەمەس، تەلەارنالاردان بەرىلەتىن ورىسشا حابارلاردا قازاقتىڭ انا ءتىلىن بىلمەيتىن قىز-جىگىتتەرىن قازاقتىڭ سالت-ساناسىنان، تاريحى مەن ادەبيەتىنەن ماقۇرىم ەكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس.

ولاردىڭ سىرتى ءبۇتىن، ءىشى ءتۇتىن بولىپ جۇرەتىنىنە ءبىر مىسال كەلتىرەيىن. الماتىعا العاش كەلگەن جىلدارى قازاقشا بىلمەيتىن ءبىر قازاق جىگىتىمەن پاتەر جالداپ بىرگە تۇرعان ەدىم. ونىڭ ەسىمى كەڭەس ەدى. اكەسى قازاقستاننىڭ باتىس جاعىنداعى ءبىر وبلىستىق مەكەمەدە ءبولىم مەڭگەرۋشىسى ەكەن. كەڭەستىڭ جاتسا-تۇرسا اڭگىمەسى، ارمانى قازاقشا ۇيرەنۋ ەدى. «ەگەر قازاق قازىنا ۇيلەنىپ، اۋىلداعى قايىن جۇرتىما بارسام مىلقاۋ ادامداي بولىپ، مازاققا ۇشىرايمىن عوي» دەپ ازىلدەي سويلەپ قازاقشا ۇيرەنۋمەن بولدى. الايدا جارىتىپ قازاقشا سويلەي المادى. كەيىن ونىڭ اكەسىمەن دە تانىستىم. اكەسى ورىسشا تازا سويلەي المايتىن كادىمگى قاراپايىم قازاق ەكەن. قالادا ۇيلەرىنىڭ جانىندا قازاق مەكتەبى بولماعاندىقتان بالاسىن ورىسشا وقىتۋعا ءماجبۇر بولعانىن، بالامەن ۇيدە تەك ورىسشا تىلدەسكەنىن، كەيىن ول ءتىل بىلمەگەن سوڭ تۋىستارىنا جولاماي قويعان سوڭ الماتىعا قازاقشا ۇيرەنسىن دەپ جىبەرگەنىن وكىنىشپەن اڭگىمەلەپ ەدى. ءسويتىپ بالانىڭ انا ءتىلىن بىلمەۋى اكەسى ءۇشىن دە قاسىرەت بولعانىن ۇعىنعانداي بولدىم. قازىر كەڭەس سياقتىلار ەرجەتىپ ەسەيگەن سوڭ وكىنىپ، كۇيىنىپ، ىشتەي قامىعىپ جۇرگەنىن ءجيى ۇشىراستىرامىن. ءتىپتى، ورىس مەكتەبىندە وقىعان بالا قازاقشا سويلەي بىلسە دە وي-ءورىسى، ءدىلى وزگەشە بولىپ قالىپتاسادى. ونشاقتى بالاسى بولعان ءبىر تۋىسقانىم 80-گە كەلىپ قايتىس بولدى. ونىڭ بالالارىنىڭ ۇلكەندەرى ورىس مەكتەبىن، كىشىلەرى قازاق مەكتەبىن بىتىرگەن ەدى. «ورىسشا وقىعان بالالارىممەن تۇسىنىسە المايمىن. تۋىسقا سۋىق، اقىلدارى شوقتاۋ، مىنەزدەرى تىك. سونى بايقاپ كەيىنگى بالالارىمدى قازاقشا بەرىپ ەدىم، بۇلارمەن سىرلاسىپ ءتۇسىنۋ وڭاي بولدى» دەپ وتىراتىن.

ەل تاۋەلسىزدىك العانعا دەيىن الماتىدا تۇرعىلىقتى قازاقتار نەكەن-ساياق بولسا، قازىر كەرىسىنشە ورىستار مۇلدەم ازايدى. قوعامدىق ورىنداردا دا وزگە تىلدە سويلەيتىندەردى سيرەك ۇشىراستىراتىن بولدىق. سولاي بولسا دا ورىس تىلىندە وقيتىن بالالار سانى ازايار ەمەس. ءتىپتى ورىس مەكتەپتەرىندە وقيتىنداردىڭ باسىم كوپشىلىگى قازاق بالالارى. ءسويتىپ، رەسپۋبليكا بويىنشا قازاق بالالارىنىڭ ۇشتەن ءبىرى ورىس مەكتەپتەرىندە وقىپ ءجۇر. مۇنى سانعا شاقساق ميلليونعا تاقايدى. دەمەك، ەلىمىزدەگى بەس ميلليونداي بالانىڭ ءبىر ميلليونعا جۋىعى انا تىلىندە ءبىلىم الۋدان، ۇلتتىق تاربيەدەن قول ءۇزىپ ءجۇر. بولاشاقتا ولار وزدەرىن قازاق مەكتەپتەرىندە وقىتپاعانى، قازاقى ءتالىم-تاربيە دارىتپاعانى ءۇشىن اتا-انالارىن  عانا ەمەس بۇكىل قازاق قوعامىن جازعىرىپ ايىپتايتىنى كۇمانسىز. بۇعان ناقتى ءبىر مىسال كەلتىرەيىن. بەلگىلى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتباەۆتان ونشاقتى جىل بۇرىن سۇحبات العان ەدىم. د.ساتباەۆ بىلىكتى دە، ءبىلىمدى، ساياسي وقيعالارعا تەرەڭ ساراپتاۋ جاساۋىمەن ەرەكشەلەنىپ جۇرگەن جاستاردىڭ ءبىرى. ونىڭ قازاقشا بىلمەيتىنىنە تاندانىپ «مۇنىڭ قالاي؟» دەپ سۇراپ ەدىم، ول:

- اعا، بۇعان سىزدەر، الدىڭعى ۇرپاق كىنالىسىزدەر، - دەپ ءوزىنىڭ اتا-اناسىن ەمەس، قازاق قوعامىن جازعىرا سويلەگەن ەدى. ساياساتتانۋشىنىڭ بۇل پىكىرى بەكەر ەمەس. دەمەك، مۇنداي قولايسىزدىقتى بولدىرماۋ جولىن بۇگىننەن باستاپ ىزدەستىرگەن ءجون ەمەس پە؟ وسىنداي جايتتى اڭعارعان بولسا كەرەك، ەلباسىمىز قازاقستان حالقىنا ارناعان بيىلعى جولداۋىندا «2020 جىلعا قاراي مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەندەردىڭ قاتارى 95 پايىزعا دەيىن جەتەتىن بولادى» دەپ مەجەلەدى. بۇل مەجەگە قالاي جەتەمىز؟ بۇل ءۇشىن قانداي شارا جاسالعانى ءجون؟ ول جاعى بەيمالىم. ءتىپتى ءبىلىم بەرۋدىڭ 2020 جىلعا دەيىن­گى باعدارلاماسىندا مەملەكەتتىك ءتىل جونىندە ءبىر ءسوز جوق. سوندا ەلباسى مەجەلەگەن مەجەگە قالاي جەتپەكپىز؟ ال قازىرگىدەي جاعدايمەن ورىس مەكتەپتەرىندە وقيتىن بالالار سانى ورتايا قويمايتىن ءتۇرى بار. نەگە؟ ونىڭ باستى ءبىر سەبەبى «ورىس مەكتەپتەرىنىڭ ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيى قازاق مەكتەپتەرىنەن جوعارى» دەگەندەي ناسيحات اقپارات قۇرالدارىنان باستاپ، بيلىك ورىندارى مەن قوعامدىق ۇيىمدارعا دەيىن ورشىمەسە، باسەڭدەر ەمەس. ال شىن مانىندە قازاق مەكتەپتەرىندە ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيى ورىس مەكتەپتەرىنەن كەم ەمەس، ءتىپتى ارتىق. مۇنى جىل سايىنعى ۇبت كورسەتكىشتەرىنەن-اق اڭعارۋعا بولادى. سولاي بولسا دا، جۇرتشىلىق نەگە جالعان ناسيحاتقا يلانادى؟ ءتىپتى قاراپايىم ازاماتتاردى بىلاي قويىپ، ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ باسشىلارىنا دەيىن ورىس تىلىندە ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيى جوعارى دەپ پىكىر تاراتۋدان جاڭىلار ەمەس.

ال اقپارات قۇرالدارى مەن ورىس تىلىندەگى وقۋ ورىندارى باسشىلارىنىڭ مۇنداي جالعان پىكىر تاراتۋىنىڭ وزىندىك سەبەبى بار. ەگەر قازاق بالالارى تۇگەلدەي قازاق مەكتەبىندە وقۋعا ويىساتىن بولسا، ورىس مەكتەپتەرىنىڭ سانى قىسقارادى. سوعان وراي، ءورىستىلدى مۇعالىمدەردىڭ سانى دا كەمۋى ءتيىس بولادى. سونىمەن قاتار اقپارات قۇرالدارىنىڭ تارالىمى دا كۇرت ازايادى. ولاردىڭ قوعامعا ىقپالى مۇلدە اسىرەپ قازاق باق-تارىنىڭ بەدەلى دە، تارالىمى دا ارتا بەرەدى. سوندىقتان ءورىستىلدى مۇعالىمدەر مەن جۋرناليستەر، شەنەۋنىكتەر قازاق بالالارىن ورىس مەكتەپتەرىندە وقىتۋ ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساپ-باعۋدا. ءسويتىپ ولار قىزمەتتى قازاقشا اتقارۋعا قاتارداعى شەنەۋىنىكتەن باستاپ مەملەكەت باسشىسىنا دەيىن جول بەرەر ەمەس. كونستيتۋتتسيا بويىنشا ولار، ياعني ۇكىمەت، پارلامەنت، پرەزيدەنت مەملەكەتتىك تىلدە عانا قىزمەت ەتۋى ءتيىس. بارشا ەلدە وسىلاي. سولاي بولسا دا  ورىس تىلدىلەر قازاقشا تۇسىنبەيمىن دەگەن سىناي تانىتۋمەن ءىستى ورىسشا جۇرگىزۋگە دە ماجبۇرلەپ كەلەدى. ءتىپتى، قاتارداعى قىزمەتكەر قىزمەتىن قازاقشا عانا اتقارسا، مۇنى ءتۇسىنىپ تۇرسا دا شاعىمدانىپ شۋ شىعارۋ ۇشىراسادى. ماسەلەن، اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىلەرى اراسىندا ايالدامالاردى ءتىلى كەلمەسە دە تەك ورىسشا حابارلاپ تۇراتىنداردان نەگە قازاقشا حابارلاي بەرمەيسىڭ؟» دەسەڭ، «جۇمىسىمنان ايىرىلىپ كالمايىن» دەيدى. «ورىسشا ۇقپايتىن قازاقتار دا بار ەمەس پە. قازاقشا دا حابارلا» دەسەڭ، «ولار شاعىمدانبايدى» دەيدى. كەيبىر قازاق باسشىلار جينالعاندار اراسىندا ءتىپتى ءبىر ورىس بولماسا دا ورىسشا سايرايتىنىن كورىپ ءجۇرمىز. سونىمەن قاتار ورىس تىلدىلەر قازاق تىلىنە، قازاق مەكتەپتەرىنە جالا جاۋىپ، كۇستانالاپ، سىناپ-مىنەپ جالعان ناسيحات جاساۋعا كانىگىپ العان. ءتىپتى تەلەارنالاردا «ناشا قازاشا» سەكىلدى باعدارلامالاردا قازاقتىڭ ءدىڭى مەن ءتىلىن مازاقتاپ، ءاجۋالاپ جاتسا دا ولارعا قارسى شارا قولدانىلمايدى. مۇندايلارعا قارسى ناسيحات ايتىلسا، ۇلتشىلدىق دەپ باعالانۋ داعدىعا اينالدى. ءسويتىپ قازاققا قارسى سويىل سىلتەيتىندەر اراسىندا قازاقتار دا كوبەيىپ بارادى. مۇنداي ورىس تىلىندە قىزمەت ەتۋگە بەيىم قازاقتار ۇرپاقتارىنىڭ بولاشاعىن ەمەس، ءوز باستارىنىڭ قامىن كۇيتتەپ، قازاق تىلىنە قارسى سويىل سىلتەۋمەن قاتار، بالالارىن ورىس بالاباقشالارى مەن ورىس مەكتەپتەرىنە بەرىپ، انا تىلىنەن، ۇلتتىق تابيعاتىنان اجىراتىپ، بولاشاقتا زور وكىنىشكە ۇرىناتىنىن اڭدامايتىن بەي­باقتار دەۋگە بولادى. مىنە، ناق وسىندايلار ۇرپاقتارىنىڭ بولاشاعىنىڭ قاسكويلەرى دەسەك ءسوزىمىز جاڭساق بولا قويماس.  امال نە، ەلباسىمىزدىڭ «قازاقستاننىڭ بولاشاعى- قازاق تىلىندە» دەپ تۇجىرىمداعانىنداي بولاشاقتا قازاق ءتىلىنىڭ ۇستەم بولاتىنىنا وي جىبەرە قويماي جالعان ناسيحاتقا يلانىپ بالالارىن ورىس مەكتەبىنە وقىتاتىندار ازايار ەمەس.

بيىل جازدا اقتوبە وبلىسىنىڭ مارتوك اۋدانى، «ستۋدەنت» اۋىلىنىڭ تۇراتىن  اينۇر جاكەنوۆا دەگەن 3 بالانىڭ اناسى تەلەفون شالىپ، ءبىرىنشى قازاق سىنىبىنا بالالار سانى تولماي جاتقانىن، قازاق سىنىبىنا ءۇش بالا جازىلسا، ورىس سىنىبىنا باراتىن بالالار سانى جەتەۋ بولسا، ولاردىڭ ۇشەۋى قازاق بالالارى ەكەنىن، ولاردىڭ اتا-انالارى بالالارىن قازاقشا وقىتۋعا كونبەي قويعانىن ايتىپ بىزدەن كومەك سۇراعانداي بولدى. قازاق سىنىبى  جابىلسا بالاسىن ورىس سىنىبىنا بەرۋگە، نە كوشىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولماق. 3 بالانىڭ اناسى وسىنى ايتىپ شىرىلداسا دا مۇنداعى مەكتەپ ديرەكتورى اقمارال مۇقاشەۆا دا، اۋىل اكىمى قالباي جۇماباەۆ تا، اۋداندىق وقۋ ءبولىمىنىڭ باسشىلارى دا - ءبارى قازاق بولسا دا، بۇل ماسەلەگە ارالاسۋدان ات-توندارىن الا قاشىپ، ەشكىمدى كۇشتەۋگە بولمايتىنىن ايتاتىن كورىنەدى. ەگەر قازاقتار تۇگەل بالالارىن قازاق سىنىبىنا بەرسە، قازاق سىنىبى ەمەس، ورىس سىنىبى جابىلماق ەكەن. ال قازاق سىنىبى جابىلىپتى. قازىر وسىنداي وقيعالار از ۇشىراسپايدى. ءتىپتى كەيبىر جەرلەردە قازاق تۇرعىندارى باسىم بولسا دا، قازاق سىنىپتارىن اششۋعا كەدەرگىلەر جاسالىپ، جول بەرىلمەيتىن بولدى.

گازەتىمىزدىڭ بيىلعى 9-15 اقپان، №6 سانىندا تاراز مەملەكەتتىك پەدينستيتۋتىنىڭ وقىتۋشىسى، قازاقستان وقۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى رايگۇل وماروۆانىڭ «قازاق مەكتەبىنىڭ قادىرىن بىلەيىك» دەگەن ماقالاسى جاريالاندى. مۇندا ول 1990 جىلدارى جامبىل وبلىسى، جامبىل اۋدانىنىڭ ورتالىعىنداعى ارالاس ورتا مەكتەپكە ديرەكتور بولىپ تاعايىندالعان سوڭ، اتا-انالارمەن، قوعامدىق ۇيىمدارمەن، اۋدان باسشىلارىمەن پارمەندى جۇمىس جۇرگىزىپ، ناتيجەسىندە ارالاس مەكتەپ ءبىر جىل ىشىندە-اق تازا قازاق مەكتەبىنە اينالعانىن بايان ەتكەن ەدى. وسى ماقالانى وقىعاندا مەنىڭ ەسىمە جاس كەزىمدە بولعان ءبىر وقيعا ورالا بەرەدى. 1970 جىلدارى مەن شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى زايسان اۋداندىق وقۋ بولىمىندە ينسپەكتور بولىپ ىستەگەن ەدىم. ءبىر كۇنى اۋداندىق وقۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى ريزابەك سارىباسوۆ اعا ينسپەكتور مۇرات باديقوۆقا بىلاي دەپ تاپسىرما بەردى:

- قاراتال اۋىلىنا بارىپ ءبىر اپتاداي بولاسىڭ. مۇنداعى ورىس تۇرعىندارى ماسكەۋگە «بالالارىمىز قازاق بالالارىمەن بىرگە بىرگە وقىعاندىقتان تىلدەرى بۇزىلىپ بارادى. سوندىقتان ورىس بالالارىن قازاق بالالارىنان ءبولىپ وقىتسىن» دەپ ارىز جولداپتى. ورىس سىنىپتارىنداعى وقۋشىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگى قازاق بالالارى ەمەس پە. سەن مەكتەپ ديرەكتورىمەن، ۇجىمشار باسشىلارىمەن، اۋىلدىڭ بەدەلدى ادامدارىمەن سويلەسىپ جۇمىس جۇرگىزەسىڭ. اۋىلداعى قازاقتاردىڭ ءبارى بالالارىن ورىس سىنىپتارىنان الىپ قازاق سىنىپتارىنا بەرۋ جونىندە ءوتىنىش جازاتىن بولسىن.

ءسويتىپ كەلەسى وقۋ جىلى ورىس سىنىپتارىنا بالا سانى تولماي، ارالاس ورتا مەكتەپ تازا قازاق مەكتەبىنە اينالعان بولاتىن. ورىس ءتىلى قاھارىنا ءمىنىپ تۇرعان كەزدە وسىلاي بولسا، قازىر مۇنداي جۇمىس نەگە جۇرگىزىلمەيدى؟ ەلباسىمىز ن.ءا.نازارباەۆتىڭ وسىنداي ماسەلەگە دە ماڭىز بەرەتىنىن بيىلعى جولداۋىنان دا اڭعارعانداي بولدىق. «ەلىمىزدەگى بارلىق مەكتەپتەر مەن وقۋ ورىندارىندا قازاق تىلىندە وقىتۋ ءۇردىسى ءجۇرىپ جاتىر. وسىنىڭ بارىنە دەپۋتاتتار مەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەگىلەر ءوز ۇلەستەرىن قوسۋلارى كەرەك. ماسەلەنى وسىلاي شەشۋ كەرەك» دەگەن جولداۋ جولدارىن زەردەلەسەك، بالالاردى قازاقشا وقىتۋ ماسەلەسىنە اۋىل، اۋدان، مەكتەپ باسشىلارى دا، قوعامدىق ۇيىمدار مەن دەپۋتاتتار دا بەلسەنە ارالاسىپ، اتا-انالارمەن، جالپى جۇرتشىلىقپەن ۇگىت-تۇسىنىك جۇمىستارىن جۇرگىزەتىن بولسا، ەلىمىزدەگى ورىس مەكتەپتەرىندەگى ءبىر ميلليونعا جۋىق قازاق بالالارىن قازاق مەكتەبىندە وقىتۋعا بەت بۇرعىزۋ قيىن ەمەس. ەگەر ۇلتىمىزدىڭ ىشتەي ىرۋىنە تەجەۋ سالامىز دەسەك، تاۋەلسىزدىگىمىز بولاشاقتا بەكەم بولسىن دەسەك، جاستاردى شىن مانىندە ۇلتتىق رۋحتا تاربيەلەيمىز دەسەك بالالارىمىزدى قازاق مەكتەبىندە وقىتۋعا مەملەكەت تە، جەكەلەگەن ازاماتتار دا بەلسەندىلىك تانىتۋى ءتيىس. ءال-ءفارابيدىڭ «تاربيەسىز ءبىلىم ۋمەن تەڭ» دەپ ايتقانىنداي، قازاق جاستارىنا تەك ءبىلىم عانا ەمەس ۇلتتىق تاربيە بەرىلمەسە قازاقتىڭ ازعىنداۋى-قازاقتان بەزىنۋى ارتا بەرمەك. قازاق مەكتەبىندە وقىعان بالا بىلىممەن قاتار ۇلتتىق تاربيە الىپ وسەتىنى تۇسىنىكتى. ەڭ باستىسى قازاق بالاسى قازاق بولىپ وسسە عانا تولىققاندى قازاق ازاماتى بولماق.

"Abai.kz"